Wikipedia

Ferdinand Lassalle

niemiecki działacz socjalistyczny

Ferdinand Lassalle (ur. 11 kwietnia 1825 we Wrocławiu jako Ferdinand Lassal, zm. 31 sierpnia 1864, Carouge w Szwajcarii, na skutek rany odniesionej w wyniku postrzału) – polityk niemiecki pochodzenia żydowskiego, myśliciel polityczny, działacz socjalistyczny i pisarz[1].

Ferdinand Lassalle
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

11 kwietnia 1825
Wrocław

Data i miejsce śmierci

31 sierpnia 1864
Carouge

Miejsce spoczynku

Stary Cmentarz Żydowski we Wrocławiu

Zawód, zajęcie

polityk

Narodowość

niemiecka

podpis
Multimedia w Wikimedia Commons

Młodość edytuj

Ojciec Ferdinanda, Heyman Lassal, nazywał się początkowo Chaim Wolfssohn. Nowe nazwisko wziął od nazwy miasta, w którym chodził do szkoły rabinackiej: Loslau (dzisiejszy Wodzisław Śląski)[2]. Matką Ferdinanda była Rosalie Lassal z domu Herzfeld. Lassalle przyszedł na świat jako drugie dziecko swoich rodziców, którzy osiedlili się we Wrocławiu[3]. Ferdinand urodził się w domu przy Karlsplatz nr 2, w budynku postawionym na miejscu zburzonego w 1814 lewobrzeżnego Młyna Siedmiu Kół stojącego nad Czarną Oławą od roku 1291.

Ferdinand już jako piętnastolatek pisał pamiętniki. Zawarł w nich swoje marzenia i zamierzenia – zrównywać szanse i działać dla ludzkości, choćby nawet dużym kosztem. Uczęszczał do szkoły handlowej (Handelsschule) we Wrocławiu, po której zdał maturę. Wbrew woli ojca, biednego rzemieślnika, chciał studiować. W efekcie wraz z matką i siostrą na jakiś czas wyprowadził się z domu. Zdał egzaminy na interesujące go studia, a taki skok społeczny był w ówczesnych czasach rzadkością. Za wypracowane stypendium poszedł więc na te studia. Najpierw we Wrocławiu, a potem w Berlinie. Mówił wtedy o współczesnych Prusach: „Wielkie więzienie pełne ludzi, rządzone przez tyranów”. Po studiach przebywał dwukrotnie w Paryżu, gdzie zmienił formę nazwiska na „Lassalle” (mniej przywodzącą na myśl etniczne korzenie) oraz poznał Henryka Heinego[4].

Działalność edytuj

 
Znaczek poczty niemieckiej wydany w 1964 w stulecie śmierci Lassalle’a

Był założycielem pierwszej partii robotniczej w historii, nazywała się Powszechny Niemiecki Związek Robotniczy (w chwili śmierci Lassalle’a liczyła około 4600 członków[5]). Uważany jest za jednego z twórców socjaldemokracji, bo odrzucał rewolucję. Dlatego w przeciwieństwie do komunistów nie podważał legitymacji systemu, tylko dążył do polepszenia życia robotników w ramach demokracji. Zagorzały zwolennik wolności, równości i sprawiedliwości społecznej. Był przeciwnikiem Marksa na scenie socjalistycznej, pomimo przyjaźni w latach młodości i podobieństw w kilku istotnych kwestiach. Poznali się już podczas studiów w Berlinie. Prowadził agitację zmierzającą do zaangażowania burżuazji w walce z junkierstwem, krytyk marksistowskiej teorii rewolucji jako drogi do socjalizmu czy też komunizmu. Wśród robotników głosił hasła walki o prawa pracownicze, przekonywał o potencjale tkwiącym w zorganizowanym ruchu robotniczym. Był zwolennikiem socjalnej monarchii ludowej (niem. soziale Volkskönigtum), w której król pełni rolę opiekuna klasy robotniczej[6]. Uważał, że powszechne prawo wyborcze osiąga polepszenie bytu społecznego, poprzez ścisłe współdziałanie z państwem. Siedział w więzieniu za krytykę kanclerza Niemiec – Bismarcka i obrażanie na sali sądowej oskarżyciela, syna jednego z prawników. Krytykował stanowione przez niego prawa (m.in. konstytucję).

Miejsce spoczynku edytuj

 
Grób F. Lassalle’a i jego rodziców

Lassalle pochowany jest na Starym Cmentarzu Żydowskim we Wrocławiu. W czasie II wojny światowej naziści zniszczyli jego grób. W 1946 Polska Partia Socjalistyczna ufundowała nowy nagrobek. Obecnie jest wspominany przez współczesne polskie partie lewicowe, co roku w kwietniu przy jego grobie odbywają się skromne uroczystości.

Dzieła edytuj

  • Die Philosophie Herakleitos des Dunklen von Ephesos, Berlin: Franz Duncker, 1858.
  • Der italienische Krieg und die Aufgabe Preussens: eine Stimme aus der Demokratie, Berlin: Franz Duncker, 1859.
  • Das System der erworbenen Rechte (System praw nabytych), Leipzig: 1861.
  • Über Verfassungswesen: zwei Vorträge und ein offenes Sendschreiben (O istocie konstytucji), Berlin: 1862.
  • Arbeiterprogramm: ueber den besondern Zusammenhang der gegenwärtigen Geschichtsperiode mit der Idee (Program robotników), Zürich: Meyer & Zeller, 1863.
  • Offenes Antwortschreiben an das Zentralkomitee zur Berufung eines Allgemeinen Deutschen Arbeiter-Kongresses zu Leipzig (List otwarty do Komitetu Centralnego w sprawie powołania powszechnego, niemieckiego kongresu robotników), Zürich: Meyer and Zeller, 1863.
  • Zur Arbeiterfrage: Lassalle’s Rede bei der am 16. April in Leipzig abgehaltenen Arbeiterversammlung nebst Briefen der Herren Professoren Wuttke und Dr. Lothar Bucher, Leipzig: 1863.
  • Herr Bastiat-Schulze von Delitzsch, der ökonomische Julian, oder Kapital und Arbeit (Kapitał i praca, czyli Pan Bastiat-Szulce z Delicza, Julian Ekonomiczny), Berlin: Reinhold Schlingmann, 1864.
  • Reden und Schriften, New York: Wolff and Höhne, n.d. [1883].
  • Gesammelte Reden und Schriften, Berlin: P. Cassirer, 1919-1920.

Przypisy edytuj

  1. ↑ Lassalle Ferdinand, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2017-04-09].
  2. ↑ Gösta von Uexküll: Lassalle. Warszawa: Oficyna Historii XIX i XX wieku, 1997, s. 40. ISBN 83-905989-6-5.
  3. ↑ Gösta von Uexküll: Lassalle. Warszawa: Oficyna Historii XIX i XX wieku, 1997, s. 35. ISBN 83-905989-6-5.
  4. ↑ Gösta von Uexküll: Lassalle. Warszawa: Oficyna Historii XIX i XX wieku, 1997, s. 66. ISBN 83-905989-6-5.
  5. ↑ Gösta von Uexküll: Lassalle. Warszawa: Oficyna Historii XIX i XX wieku, 1997, s. 117. ISBN 83-905989-6-5.
  6. ↑ GUSTAV MAYER, GRÄFIN SOPHIE VON HATZFELDT, BISMARCK UND DAS DUELL LASSALLE-RACOWITZA, „Historische Zeitschrift”, 134 (1), 1926, DOI: 10.1524/hzhz.1926.134.jg.47, ISSN 2196-680X [dostęp 2019-09-12].

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ferdinand_Lassalle&oldid=73198417”