Fluoryt
Fluoryt – szeroko rozpowszechniony minerał z gromady halogenków.
 Fluoryt z Włoch | |
| Właściwości chemiczne i fizyczne | |
| Skład chemiczny |
fluorek wapnia, CaF2 |
|---|---|
| Twardość w skali Mohsa |
4 |
| Przełam |
muszlowy, łuskowy |
| Łupliwość |
doskonała, czterokierunkowa |
| Układ krystalograficzny |
regularny |
| Gęstość minerału |
3,1–3,2 g/cm³ |
| Właściwości optyczne | |
| Barwa |
bezbarwny lub różne barwy, wykazuje się wyjątkowo dużą zmiennością zabarwienia, wielobarwność wykazują nawet pojedyncze okazy |
| Rysa |
biała |
| Połysk |
szklisty |
| Współczynnik załamania |
1,433–1,448 |
| Dodatkowe dane | |
| Szczególne własności |
optycznie izotropowy |
Nazwa pochodzi od łac. fluere = płynąć, z powodu zdolności tego minerału do obniżania temperatur topnienia szeregu innych minerałów (zastosowanie fluorytu jako topnika opisał w roku 1529 Georgius Agricola). Od jego nazwy pochodzi nazwa pierwiastka chemicznego – fluoru oraz zjawiska fluorescencji[1].
Właściwości edytuj
Tworzy sześcienne lub ośmiościenne kryształy, osiągające niekiedy duże rozmiary. Często występuje w postaci bliźniaków krzyżowych. Często tworzy naloty, naskorupienia i żyły. Ładne kryształy występują zazwyczaj w druzach w formie szczotek krystalicznych. W czystej formie jest bezbarwny; w przyrodzie jest zabarwiony na najróżniejsze kolory – od żółtego, różowego, zielonego i niebieskiego aż po czarny. Niekiedy wykazuje barwne wstęgowanie podobne do agatu.
Wiele próbek fluorytu wykazuje fluorescencję w świetle UV[1].
Występowanie edytuj
Występuje głównie w formie żył hydrotermalnych, gdzie zazwyczaj występuje razem z minerałami kruszcowymi ołowiu, cynku i srebra, oraz w pegmatytach i skałach osadowych. Spotykany w skałach magmowych.
Miejsca występowania:
- Wielka Brytania – wyjątkowo piękne, zielone lub fioletowe sześcienne kryształy.
- Kanada – Thuder Bay (niezwykłe kryształy występują razem z ametystem).
- USA – Illinois.
- Niemcy – Rudawy (kryształy miodowożółte).
- Szwajcaria – Masyw Gothard.
- Włochy – Tyrol i Sardynia.
- W Polsce fluoryt jest spotykany w okolicach Kletna (w Masywie Śnieżnika), Górach Kaczawskich, w Górach Izerskich i na Pogórzu Izerskim.
Zastosowanie edytuj
- jest stosowany w przemyśle szklarskim
- do produkcji kwasu fluorowodorowego i wyrobu tworzyw sztucznych
- w przemyśle ceramicznym
- chemicznym (produkcja emalii)
- optycznym (produkcja soczewek)
- metalurgicznym – jako topnik (produkcja aluminium)
- ma duże znaczenie naukowe i kolekcjonerskie
- niekiedy bywa stosowany jako kamień jubilerski lub ozdobny
- służy jako materiał rzeźbiarski.
Struktura edytuj
2 z zaznaczeniem wielościanów koordynacyjnych. Szary: Ca2+
(liczba koordynacyjna 8), zielony: F−
(l.k. 4). Zbliżoną układ atomów mają inne kryształy MX
2 o strukturze fluorytu (zielony: aniony X, szary: kationy M). W przypadku związków M
2X o strukturze antyfluorytu układ kationów i anionów jest odwrotny: (szary: aniony X, zielony: kationy M)
Fluoryt tworzy kryształy w układzie regularnym ściennie centrowanym (fcc), w których liczba koordynacyjna jonów wapnia wynosi 8, a jonów fluoru 4. Sieć krystaliczna fluorytu jest wykorzystywana jako struktura odniesienia w krystalografii do opisywania kryształów związków jonowych typu MX
2[2][3]. Strukturę fluorytu mają np. SrF
2, BaF
2, CdF
2, HgF
2, PbF
2, ZrF
2, HfF
2, ZrO
2, CeO
2, ThO
2, HfO
2, PrO
2, PaO
2, UO
2 i PuO
2[4]. Struktury związków o wzorze M
2X i budowie „odwrotnej” do fluorytu, tj. których miejsca kationów i anionów (oraz ich liczby koordynacyjne) są zamienione, noszą nazwę „struktury antyfluorytu”[3][5]. Przykłady takich związków to Be
2C, Li
2O, Na
2O, K
2O, Rb
2O, Li
2S, Na
2S, Li
2Se i Na
2Se[4].
Przypisy edytuj
- ↑ a b Langley, Richard H., Welch, Larry. Fluorine. „Journal of Chemical Education”. 60 (9), s. 759, 1983. DOI: 10.1021/ed060p759.
- ↑ Antifluorite (A
2X) and Fluorite (AX
2) Structures. [w:] Electro Ceramics Web Course (NPTEL) [on-line]. nptel.ac.in. [dostęp 2017-06-22]. - ↑ a b fluorite structure, [w:] Richard Rennie, Dictionary of Chemistry, wyd. 7, 2016, ISBN 978-0-19-178954-0 [dostęp 2017-06-22] (ang.).
- ↑ a b Mirosław Handke, Materiały dydaktyczne do wykładu pt. „Krystalografia i krystalochemia”, AGH, 2013. [Na podstawie m.in. M. Handke, M. Rokita, A. Adamczyk Krystalografia i krystalochemia dla ceramików UWND i J. Chojnacki Elementy krystalografii chemicznej i fizycznej]
- ↑ antifluorite structure, [w:] A Dictionary of Chemistry [dostęp 2017-06-22] [zarchiwizowane z adresu 2018-02-19] (ang.).
Linki zewnętrzne edytuj
- Fluorite Mineral Data (ang.)