Fortalicja Szafrańców w Seceminie
Fortalicja Szafrańców w Seceminie – relikty obronnej siedziby możnowładczej (fortalicji) rodu Szafrańców[1] zlokalizowane w zachodniej części Secemina w województwie świętokrzyskim (powiat włoszczowski), w pobliżu kościoła św. Katarzyny i św. Jana Apostoła, na zachód od rynku, wśród pozostałości parku z XVIII wieku[2]. Stanowi jeden z trzech najstarszych obiektów w obrębie układu urbanistycznego Secemina[3].
.jpg) Rekonstrukcja fortalicji | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Kościelna |
| Typ budynku | |
| Ukończenie budowy |
późne średniowiecze |
| Zniszczono |
1752 |
| Pierwszy właściciel |
ród Szafrańców |
| Kolejni właściciele |
Czarnoccy, Lohmanowie |
Położenie na mapie gminy Secemin  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego  | |
Położenie na mapie powiatu włoszczowskiego  | |
 50°46′08,9310″N 19°50′00,5489″E/50,769148 19,833486
| |
Relikty mają formę czworokątnego, wyraźnego kopca o wymiarach majdanu około 50 x 50 metrów, wyniesionego w stosunku do poziomu otaczającego gruntu od 0,5 do prawie 3 metrów. Kopiec otacza szeroka na 9-23 metry fosa, która jest i była w przeszłości nawodniona (kiedyś łączyła się ze stawem)[3]. W północnej części kopca ród Czarnockich około 1752 wzniósł drewniany dwór, który oparł się na murowanych piwnicach fortalicji oraz takim samym cokole (wówczas rozebrano pierwotną fortalicję). Obiekt ten przebudowano w 1878 z inicjatywy rodziny Lohmanów na kamienny[2]. Został on rozebrany w 1975[3].
Przeprowadzone w 2004 przez Czesława Hadamika i Jacka Koja badania archeologiczne wykazały, że siedziba obronna pochodzi z okresu późnego średniowiecza. Opis lustratorów podatkowych z 1540 określił obiekt jako fortalicium, curia et praedium. Wykopaliska pozwoliły odkryć kamienny mur fundamentowy o wymiarach 10 x 13,5 metra, stanowiący element wieży mieszkalno-obronnej, a także pokłady miału ceglanego, świadczące o tym, że istniał tu piec do wypalania cegieł poprzedzający budowę fortalicji, gdzie być może wypalano cegłę do budowy kościoła parafialnego (jego konsekracja nastąpiła w 1402)[2].
Czesław Hadamik opisał historię założenia następująco: siedziba ta ewoluowała [...] od późnośredniowiecznego modelu „wieży na kopcu” w kierunku „dworu na kopcu” i nowożytnej fortalicji, cały czas zachowując, a nawet powiększając swoje walory obronne przy jednoczesnym zwiększeniu walorów rezydencjonalnych[3].
Zaniedbany teren z zarośniętą fosą uporządkowano i udostępniono turystom w 2016 (wytyczono ścieżki, zamontowano oświetlenie i przerzucono most nad fosą)[1].
Przypisy edytuj
- ↑ a b mjk/abe, W Seceminie odnowiono miejsce po fortalicji Szafrańców [online], dzieje.pl [dostęp 2024-01-10] (pol.).
- ↑ a b c Czesław Hadamik, Secemin - Fortalicjum Szafrańców | Portal Informacji Kulturalnej Województwa Świętokrzyskiego [online], pik.kielce.pl, 2005 [dostęp 2024-01-10] (pol.).
- ↑ a b c d Czesław Hadamik, Fortalicją Szafrańców w Seceminie | Fundacja Dla Dziedzictwa [online], 2 sierpnia 2014 [dostęp 2024-01-10] (pol.).