François Arago

François Jean Dominique Arago
Francesc Joan Dominic Aragò
Data i miejsce urodzenia	26 lutego 1786 ; Estagel
Data i miejsce śmierci	2 października 1853 ; Paryż
Zawód, zajęcie	polityk i naukowiec: astronom, fizyk
	Multimedia w Wikimedia Commons

François Jean Dominique Arago (kat.: Francesc Joan Dominic Aragò) (ur. 26 lutego 1786 w Estagel pod Perpignan w departamencie Pireneje Wschodnie, zm. 2 października 1853 w Paryżu) – francuski naukowiec i polityk; fizyk, astronom i matematyk. Profesor paryskiego École polytechnique, dyrektor Obserwatorium Paryskiego, członek Francuskiej Akademii Nauk^[1], laureat Medalu Copleya (1825) i Medalu Rumforda (1850); premier Drugiej Republiki, minister floty i minister wojny.

Jako fizyk Arago zajmował się optyką, m.in. dowodami falowej natury światła^[1] przez badanie polaryzacji. Miał też wkład do fizyki atmosfery.

Życiorys edytuj

Pochodzenie edytuj

François Arago był najstarszym z czterech braci:

Jean (1788–1836) wyemigrował do Ameryki i został generałem w armii meksykańskiej;
Jacques Étienne Victor (1799–1855) wziął udział jako rysownik w wyprawie badawczej Louisa de Fercineta na pokładzie statku Uranie w latach 1817–1821, a po powrocie do Francji poświęcił się dziennikarstwu i dramatopisarstwu;
czwarty z rodzeństwa, Étienne Vincent (1802–1892), podobno współpracował z Balzakiem, a od 1822 do 1847 napisał znaczną liczbę utworów dramatycznych, głównie we współpracy z innymi autorami.

Kariera badawcza edytuj

François studiował na École polytechnique w Paryżu, gdzie później został wykładowcą. Prowadził badania nad polaryzacją światła. Odkrył skręcenie płaszczyzny polaryzacji światła przez kryształ kwarcu (1811), chromosferę Słońca (1840), wykrył związek pomiędzy zorzą polarną i burzami magnetycznymi. Wyznaczył również tzw. południk paryski.

Od 1809 członek Akademii Nauk. W latach 1843–1853 był dyrektorem obserwatorium paryskiego. Był członkiem honorowym Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk^[2].

Polityka edytuj

Od 5 kwietnia 1848 do 11 maja 1848 piastował urząd ministra wojny Francji, a już od lutego tego roku był ministrem floty. Przyczynił się do zniesienia niewolnictwa w koloniach francuskich^[3].

Upamiętnienie edytuj

Nazwisko Arago na Wieży Eiffla w Paryżu – po lewej, obok nazwiska Poissona

Tabliczka ulicy François Arago w Le Vésinet

Nazewnictwo edytuj

Od François Arago pochodzi nazwa planetoidy (1005) Arago.
W Le Vésinet jego nazwiskiem nazwano jedną z ulic.

Inne formy edytuj

Jego nazwisko pojawiło się na liście 72 nazwisk na wieży Eiffla^[4].
W Perpignan w rodzinnych stronach postawiono mu pomnik.

Dzieła edytuj

Dominique Arago: Œuvres complètes. – Paris : Baudry/Gide 1854–1862 (Hrsg.: J. A. Barral).

Przypisy edytuj

↑ ^a ^b Arago Dominique François Jean, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2021-10-05] .
↑ Aleksander Kraushar, Towarzystwo Warszawskie Przyjaciół Nauk 1800–1832 : monografia historyczna osnuta na źródłach archiwalnych. Ks. 4, Czasy polistopadowe : epilog : 1831–1836, 1906, s. 478.
↑ red. Włodzimierz Zonna: Kopernik - Astronomia - Astronautyka - przewodnik encyklopedyczny. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1973, s. 30. (pol.). Tekst dekretu: Abolition de l'esclavage, 1848
↑ The Names of the 72 Scientists Listed on the Borders of Each of the Four Sides of the Eiffel Tower. toureiffel.paris. [dostęp 2011-11-20]. (ang.).

Bibliografia edytuj

MauriceM. Daumas MauriceM., Arago, 1786–1853, wyd. [2e ed.], Paris: Belin, 1987, ISBN 2-7011-1122-6, OCLC 301027549 .
François Sarda: Les Arago. François et les autres. – Paris : Tallandier, 2002; ISBN 2-84734-005-X (słowo wstępne Emmanuel Le Roy Ladurie).

Linki zewnętrzne edytuj

John J. O'Connor; Edmund F. Robertson: François Arago w MacTutor History of Mathematics archive (ang.)
Wyszukiwarka books.google.pl: inauthor: "François Dominique Arago (Physicien, Homme politique, France)"
François Arago – dzieła w bibliotece Polona

[epwn-1] Arago Dominique François Jean, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2021-10-05] .

[2] Aleksander Kraushar, Towarzystwo Warszawskie Przyjaciół Nauk 1800–1832 : monografia historyczna osnuta na źródłach archiwalnych. Ks. 4, Czasy polistopadowe : epilog : 1831–1836, 1906, s. 478.

[3] red. Włodzimierz Zonna: Kopernik - Astronomia - Astronautyka - przewodnik encyklopedyczny. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1973, s. 30. (pol.). Tekst dekretu: Abolition de l'esclavage, 1848

[4] The Names of the 72 Scientists Listed on the Borders of Each of the Four Sides of the Eiffel Tower. toureiffel.paris. [dostęp 2011-11-20]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]