Franciszek Gniewek
Franciszek Gniewek (ur. 13 lipca 1911, zm. 7 stycznia 1997) – polski „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”.
| Data urodzenia | |
|---|---|
| Data śmierci | |
| Narodowość |
polska |
| Odznaczenia | |
| |
Życiorys edytuj
W 1926 roku, będąc jeszcze chłopcem, Franciszek Gniewek rozpoczął pracę w tartaku żydowskiej rodziny Schipperów w Rzeszowie (ul. Grunwaldzka) i zaprzyjaźnił się z dziećmi swojego pracodawcy. W 1927 r. został przeniesiony przez pracodawcę do nowo uruchomionego tartaku w Staroniwie (obecnie w granicach Rzeszowa). Pracował tam do wkroczenia wojsk niemieckich do Rzeszowa we wrześniu 1939 roku[1].
W trakcie II wojny światowej, choć tartak przeszedł w ręce niemieckich właścicieli, dzieci Schipperów (Akiba-Jacob i Abram) kontynuowały w nim pracę. Po tym jak urzędnik tartaku zdobył dla Akiby-Jacoba dokumenty „aryjskie”, Gniewek towarzyszył mu do Krakowa, gdzie zarejestrował się jako Polak do pracy w Niemczech. Akiba-Jacob napisał z Niemiec do Gniewka, namawiając go, aby namówił brata i siostrę, aby poszli w jego ślady. Ten zaś pomógł mu, towarzysząc rodzeństwu w początkowym etapie podróży. Już podczas pobytu w Niemczech Gniewek pomagał braciom Schipperom, udostępniając swój adres do korespondencji między nimi[2][1].
Franciszek Gniewek po wojnie zamieszkał we Wrocławiu[3].
Po wojnie ożenił się z Ireną Apolonią Kwak (1923-1986). Miał troje dzieciː Romana, Piotra i Elżbietę[4].
17 marca 2016 r. w Muzeum Zamku w Łańcucie Prezydent RP Andrzej Duda wręczył odznaczenia państwowe osobom pomagającym Żydom w latach Zagłady. Wśród uhonorowanych, pośmiertnie, Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski odznaczony został Franciszek Gniewek, "który dostarczał do rzeszowskiego getta żywność rodzinie Schipperów"[5].
Jest pochowany na Cmentarzu Grabiszyńskim we Wrocławiu (Pole/Grób/Rząd: 125/579/7, od pola 124 Osobowice)[6].
12 kwietnia 1994 r. Instytut Jad Waszem uhonorował Franciszka Gniewka medalem „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”[2].
Przypisy edytuj
- ↑ a b Sprawiedliwi.org - Przywracanie Pamięci - Franciszek Gniewek
- ↑ a b Franciszek Gniewek, Instytut Yad Vashem
- ↑ Gazeta Wrocławska, Nagrody IPN dla zasłużonych
- ↑ Gniewek Franciszek - Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej [online], muzeumulmow.pl, 15 czerwca 2016 [dostęp 2023-12-12] (pol.).
- ↑ Sprawiedliwi otrzymali odznaczenia państwowe | Polscy Sprawiedliwi [online], sprawiedliwi.org.pl [dostęp 2023-12-12].
- ↑ Groby 0.9.6 [online], groby.cui.wroclaw.pl [dostęp 2024-01-16].
Bibliografia edytuj
- Księga Sprawiedliwych wśród Narodów Świata: ratujący Żydów podczas Holocaustu: Polska, red. I. Gutman, Kraków 2009