Franciszek Sikorski
Franciszek Józef Sikorski (ur. 4 października 1889 we Lwowie, zm. wiosną 1940 w Charkowie) – inżynier, generał brygady Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari, ofiara zbrodni katyńskiej.
| |
 generał brygady
| |
| Data i miejsce urodzenia |
4 października 1889 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1914–1933 |
| Siły zbrojne | |
| Formacja | |
| Jednostki |
13 Pułk Strzelców Polskich |
| Stanowiska |
d-ca batalionu |
| Główne wojny i bitwy |
I wojna światowa |
| Odznaczenia | |
      
| |
.png){kind=small}
Życiorys edytuj
Syn lekarza weterynarii Narcyza i Adeli z Małuszyńskich[1]. Rodzina zamieszkiwała w dworku przy ul. Zielonej 82[2].
Ukończył we Lwowie gimnazjum, następnie studia na Politechnice Lwowskiej i filologię na Uniwersytecie Jagiellońskim[1]. Przed I wojną światową był członkiem polskich organizacji wojskowo-niepodległościowych – w Związku Walki Czynnej (od maja 1909[1]) i w Związku Strzeleckim (od 1910[1]). Ukończył strzelecka szkołę podoficerską i wyższy kurs szkoły oficerskiej w 1912.
W czasie I wojny światowej od 16 sierpnia 1914[1] do lipca 1917 służył w Legionach Polskich – jako dowódca batalionu w 3 pułku piechoty, a potem 4 pułku piechoty (porucznik z września 1914, kapitan ze stycznia 1915). Po kryzysie przysięgowym został uwięziony w Przemyślu[1], a następnie wcielony w listopadzie 1917 do armii austro-węgierskiej. Od stycznia 1918 dowódca Okręgu Lwów Polskiej Organizacji Wojskowej. Od października 1918 już w odrodzonym Wojsku Polskim w szeregach 4 Dywizji Strzelców Polskich[1]. W grudniu 1918 został dowódcą 13 pułku strzelców polskich, na czele którego wrócił przez Bukowinę do kraju[3].
W lipcu 1919 objął dowództwo 28 pułku piechoty. Październik 1919 – grudzień 1920 dowódca XIX, a następnie XX Brygady Piechoty. Od maja do listopada 1920 walczył z bolszewikami, najpierw na Froncie Północnym, potem w bitwie warszawskiej na polach Radzymina, a następnie w walkach pościgowych w Małopolsce Wschodniej. Od grudnia 1920 do kwietnia 1921 szkolił się na kursie informacyjnym dla wyższych dowódców w Wyższej Szkole Wojennej. W okresie kwiecień 1921 – styczeń 1922 był dowódcą XIX BP i pełniącym obowiązki dowódcy 10 Dywizji Piechoty.
Szczególnie odznaczył się w walkach „w czerwcu podczas walk nad Dzisną, osobiście dowodząc brygadą, odpierając kilkakrotne ataki nieprzyjaciela i osłaniając odwrót polskich oddziałów”[1]. Za tę waleczność został odznaczony Orderem Virtuti Militari[1].
3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu pułkownika ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 i 53. lokatą w korpusie oficerów piechoty[4]. 1923 – lipiec 1926 był dowódcą piechoty dywizyjnej 9 Dywizji Piechoty w Siedlcach[5]. W czasie przewrotu majowego w 1926 opowiedział się po stronie buntowników marsz. Józefa Piłsudskiego. Na czele 22 pułku piechoty szedł na pomoc walczącym w Warszawie zbuntowanym oddziałom antyrządowym. Od lipca 1926 do marca 1932 dowódca 9 Dywizji Piechoty.
16 marca 1927 mianowany został generałem brygady ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1927 i 8 lokatą w korpusie generałów. Razem z nim awans otrzymał dr Bronisław Karol Sikorski (19 lokata). Od marca 1932 do czerwca 1933 w dyspozycji dowódcy Okręgu Korpusu Nr IX w Brześciu. 30 czerwca 1933 został przeniesiony w stan spoczynku[1]. Zamieszkał w Warszawie (wg Polaka we Lwowie[1]), działał w Związku Hodowców Drobiu i pisał pamiętnik, który spłonął we wrześniu 1939.
Po agresji III Rzeszy na Polskę 5 września ewakuował się do Brześcia, gdzie miał objąć dowództwo twierdzy. Następnie udał się do Lwowa, gdzie zameldował się do dyspozycji dowództwa Frontu Południowego. 12 września objął dowództwo obrony Lwowa, walczył z zagonami niemieckimi. Po agresji ZSRR na Polskę i kapitulacji Lwowa przed Armią Czerwoną został wbrew warunkom kapitulacji miasta wzięty do niewoli sowieckiej i przewieziony do obozu w Starobielsku. Wiosną 1940 został zamordowany przez NKWD w Charkowie i pogrzebany w Piatichatkach.
Od 17 czerwca 2000 spoczywa na Cmentarzu Ofiar Totalitaryzmu w Charkowie[6].
Awanse i upamiętnienie edytuj
Postanowieniem nr 112-48-07 Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego z dnia 5 października 2007 został awansowany pośmiertnie do stopnia generała dywizji[7]. Awans został ogłoszony w dniu 9 listopada 2007 roku w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”.
Życie prywatne edytuj
Dzieci: Krystyna (1924), Adela (1929), Maria (1931)[8].
Był młodszym bratem Adama Mariana (1886–1947) i Heleny, która wyszła za mąż za kapitana Legionów Polskich Tadeusza Andrzeja Terleckiego (1886–1918)[9].
Ordery i odznaczenia edytuj
- Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari nr 660[1]
- Krzyż Niepodległości[8]
- Krzyż Walecznych (trzykrotnie)[8]
- Złoty Krzyż Zasługi
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
- Krzyż Kampanii Wrześniowej (nadany pośmiertnie w Londynie 15 sierpnia 1985, nr leg. 11519)
- Medal Zwycięstwa[10]
- Krzyż Wojenny[10]
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g h i j k l Polak (red.) 1991 ↓, s. 131.
- ↑ Szymon Nowak, Franciszek Sikorski, Warszawa: IPN, 2020, s. 5–6.
- ↑ Zaborowski 1928 ↓, s. 3.
- ↑ Lista starszeństwa 1922 ↓, s. 20.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 111, 227, 395.
- ↑ Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 483.
- ↑ M.P. z 2007 r. nr 85, poz. 885.
- ↑ a b c Polak (red.) 1991 ↓, s. 132.
- ↑ Leinwand 1995 ↓.
- ↑ a b Franciszek Józef Sikorski [online], www.ipsb.nina.gov.pl [dostęp 2021-11-19] (pol.).
Bibliografia edytuj
- Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Jerzy Ciesielski, Zuzanna Gajowniczek, Grażyna Przytulska, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki, Robert Szczerkowski, Wanda Szumińska: Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Jędrzej Tucholski (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003. ISBN 83-916663-5-2.
- Artur Leinwand. Generał Franciszek Sikorski Dowódca Grupy Obrony Lwowa w 1939 roku. „Niepodległość i Pamięć”. 3 (4), 1995. Warszawa. ISSN 1427-1443.
- Tadeusz Kryska-Karski, Stanisław Żurakowski: Generałowie Polski niepodległej. Warszawa: Editions Spotkania, 1991.
- Piotr Stawecki: Słownik biograficzny generałów Wojska Polskiego 1918-1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 83-11-08262-6.
- Wacław Zaborowski: Zarys historii wojennej 28-go Pułku Strzelców Kaniowskich. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1928, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918-1920.
- Bogusław Polak (red.): Kawalerowie Virtuti Militari 1792 – 1945. T. 2/1. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Koszalinie, 1991. ISBN 83-900510-0-1.
- Szymon Nowak, Franciszek Sikorski, Wyd. Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2020, ISBN 978-83-8098-846-0, wersja zdigitalizowana.