Wikipedia

Friedrich Georg Wilhelm Struve

rosyjski astronom

Friedrich Georg Wilhelm Struve (ros. Василий Яковлевич Струве, trb. Wasilij Jakowlewicz Struwe) (ur. 15 kwietnia 1793 w Altonie, zm. 11 listopada?/23 listopada 1864) – rosyjski astronom niemieckiego pochodzenia.

Struve na litograficznej kopii fotografii z 1864 roku

Życie i twórczość edytuj

Urodził się w Księstwie Holsztynu, będącym wówczas w unii z Danią. Jego ojciec, nauczyciel matematyki, chcąc uchronić syna przed wcieleniem do wojska przez okupujące księstwo oddziały napoleońskie, wysłał go w 1808 roku do Dorpatu w Imperium Rosyjskim, gdzie jego brat był wykładowcą na uczelni[1][a].

W 1808 roku rozpoczął studia filologiczne w Dorpacie (obecnie Uniwersytet w Tartu). W 1811 rozpoczął studia astronomiczne[1]. Od 1816 prowadził triangulację w Liwonii. W latach 1813–1839 był profesorem na tym uniwersytecie oraz dyrektorem uniwersyteckiego obserwatorium (1817). Po rozstaniu z uniwersytetem, gdzie zastąpił go Johann Heinrich von Mädler, w 1835 na prośbę rosyjskiego cesarza Mikołaja I wyjechał do Pułkowa koło Petersburga by nadzorować tam budowę obserwatorium i prowadzić je w latach 1839–1862[2]. W nim dokonał w 1838 jednego z pierwszych pomiarów paralaksy Wegi, a w 1839 roku został dyrektorem tegoż obserwatorium[3].

Był także inicjatorem prowadzonych w latach 1822–1828 pomiarów południka ziemskiego, znanych jako Południk Struvego[4]. W 1831 opublikował pracę o triangulacji nadbałtyckich prowincji Imperium Rosyjskiego (niem. Beschreibung der Breitengradmessung in den Ostseeprovinzen Russlands)[5].

W 1824 po zmontowaniu w Dorpacie dużego refraktora o średnicy 24 cm[b], rozpoczął obserwację gwiazd. W swoim przeglądzie objął 120 tys. obiektów i zmierzył 3112 gwiazd podwójnych, z czego ok. 75% było wcześniej nieznanych[3].

Czynny w dziedzinie astronomii gwiazd stałych, wydał w 1827 spis 3112 nowych gwiazd podwójnych (łac. Catalogus novus stellarum duplicium).

Odkrył 2343 gwiazdy. W 1837 roku ukazała się następna praca: Mikrometryczne pomiary gwiazd podwójnych (łac. Stellarum Duplicium Mensurae Micrometricae), zawierająca rezultaty 13-letnich obserwacji położeń gwiazd w 2640 parach. Jest ona obecnie jednym z klasycznych katalogów astronomii gwiazd podwójnych[3].

Pozostawił wiele prac z obserwacji Słońca i położeń gwiazd oraz wyprowadzenia ich stałych astronomicznych.

W 1843 roku przyjął razem z synem rosyjskie obywatelstwo[6]. Astronomami byli też inni członkowie rodziny Struve: jego syn Otto Wilhelm von Struve, wnuk Hermann von Struve oraz prawnuk Otto Struve.

Wyróżnienia edytuj

W 1826 roku został uhonorowany Złotym Medalem Królewskiego Towarzystwa Astronomicznego[7]. W 1851 został nagrodzony pruskim orderem Pour le Mérite[8][9].

Upamiętnia go nazwany jego imieniem szczyt we wschodniej Antarktydzie, Pik Wasilija Struve[17]. Dynastia astronomów rodziny Struve została upamiętniona nazwą planetoidy (768) Struveana oraz kraterem księżycowym Struve[2].

Zobacz też edytuj

Uwagi edytuj

  1. ↑ Dziadek Friedricha ze strony matki pastor Stinde był kapelanem księcia Holsztynu i późniejszego cesarza Rosji, Piotra III.[1].
  2. ↑ W tamtych czasach jeden z najlepszych istniejących teleskopów.

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c The American Journal of Science and Arts, 1865, s. 145 (ang.).
  2. ↑ a b Elijah E. Cocks, Josiah C. Cocks: Who's Who on the Moon: A Biographical Dictionary of Lunar Nomenclature. Tudor Publishers, 1995, s. 386. ISBN 978-0-936389-27-1. (ang.).
  3. ↑ a b c Ziemia i Wszechświat. W: Encyklopedia Britannica. Poznań: Axel Springer Polska, 2006. ISBN 83-6056-325-X.
  4. ↑ UNESCO: Nomination of the Struve Geodetic Arc for inscription on the World Heritage List. [dostęp 2011-12-01]. (ang.).
  5. ↑ Friedrich Georg Wilhelm Struve, Beschreibung der Breitengradmessung in den Ostseeprovinzen Russlands, Dorpat: Schünmann, 1831 (niem.).
  6. ↑ A. H. Batten: Resolute and undertaking characters: the lives of Wilhelm and Otto Struve. Dordrecht, Holland: Springer, 1988, s. 135. ISBN 978-90-277-2652-0. (ang.).
  7. ↑ Royal Medals. Royal Society. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-25)]. Cytat: For his Work, entitled, Catalogus Novus Stellarum Duplicium. (ang.).
  8. ↑ a b Prof. Dr. Wilhelm von Struve. Bayerische Akademie der Wissenschaften. [dostęp 2023-02-12]. (niem.).
  9. ↑ a b Mitglieder: Friedrich Georg Wilhelm von Struve. Bayerische Akademie der Wissenschaften. [dostęp 2023-02-12]. (niem.).
  10. ↑ Record: 1827 - Certificates of Election 1827. Royal Society. [dostęp 2023-02-12]. (ang.).
  11. ↑ Search Results: Struve; Friedrich Georg Wilhelm (1793 - 1864). Royal Society. [dostęp 2023-02-12]. (ang.).
  12. ↑ Струве Василий Яковлевич (Фридрих Георг Вильгельм). Российская академия наук. [dostęp 2023-02-12]. (ros.).
  13. ↑ E.W. Dahlgren: Kungl. svenska vetenskapsakademien: personförteckningar 1739-1915. Stockholm: Almqvist & Wiksell, 1915, s. 136. [dostęp 2023-02-12]. (szw.).
  14. ↑ Les membres du passé dont le nom commence par S. Académie des sciences. [dostęp 2023-02-12]. (fr.).
  15. ↑ APS Member History. American Philosophical Society. [dostęp 2023-02-12]. (ang.).
  16. ↑ Wilhelm von Struve. Deutsche Akademie der Naturforscher Leopoldina. [dostęp 2023-02-12]. (niem.).
  17. ↑ Vasilija Struve, pik. SCAR Composite Gazetteer of Antarctica. [dostęp 2023-02-12]. (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Friedrich_Georg_Wilhelm_Struve&oldid=72962593”