Fuþark starszy
Fuþark (Futhark) starszy – najstarsza forma alfabetu runicznego, o charakterze ogólnogermańskim, używana od II do VIII wieku. Zachowało się około 350 inskrypcji pisanych tą odmianą alfabetu, pochodzących głównie z terenu Półwyspu Jutlandzkiego i Skanii, ale również w Europie Środkowej m.in. na Morawach[1]. W wyniku procesów fonetycznych zachodzących w językach germańskich został wyparty w Skandynawii przez zredukowany tzw. fuþark młodszy, a na Wyspach Brytyjskich przez 28-znakowy, a później 31-znakowy, fuþork.
Fuþark starszy składał się z 24 liter, podzielonych na trzy ośmioznakowe grupy. Każda z liter miała swoją nazwę, będącą zarazem określeniem pewnej wartości o najprawdopodobniej magicznym charakterze:
| Runa | Wartość fonetyczna | Nazwa | Znaczenie |
|---|---|---|---|
|
f | *fehu | bogactwo |
|
u | *ūruz | tur, wół |
|
þ | *þurisaz | olbrzym, zła moc |
|
a | *ansuz | bóg |
|
r | *raidō | wyprawa |
|
k | *kaunan | choroba, rana, wrzód |
|
g | *gebō | dar |
|
w | *wunjō | powodzenie |
|
h | *haglaz | grad |
|
n | *naudiz | los |
|
i | *īsaz | lód, śmierć |
|
j | *jēran | rok, plon |
|
ï | *īwaz | cis |
|
p | *perþo | drzewo owocowe |
|
z | *algiz | łoś |
|
s | *sōwilō | słońce |
|
t | *tiwaz | Tyr |
|
b | *berkanan | brzoza |
|
e | *ehwaz | koń |
|
m | *mannaz | człowiek |
|
l | *laguz | woda |
|
ŋ | *ingwaz | fallus, płodność |
|
d | *dagaz | dzień |
|
o | *ōþilan/*ōþalan | dziedzictwo |
Przypisy edytuj
- ↑ Radosław Biel, Germańskie runy odkryte na terenie słowiańskiej osady z VI w. [online], Archeologia Żywa, 12 lutego 2021 [dostęp 2022-12-29] (pol.).
Bibliografia edytuj
- Paulina Horbowicz, Gert Kreutzer, Witold Maciejewski, Dominika Skrzypek: Runy. Warszawa: Wydawnictwo TRIO, 2011. ISBN 978-83-7436-259-7.