Główny Urząd Przywozu i Wywozu

Główny Urząd Przywozu i Wywozu – organ Ministerstwa Przemysłu i Handlu, istniejący w latach 1920-1924, ustanowiony w celu kierowania obrotem towarowym z zagranicą oraz kontrolowania zasad ruchu towarowego i opłat celnych.

Powołanie Urzędu

Na podstawie ustawy z 1920 r. o obrocie towarowym z zagranicą ustanowiono Główny Urząd Przywozu i Wywozu. Ustawa powstała w miejsce dekretu z 1919 r. o wywozie towarów za granicę, przywozie z zagranicy i przewozie tranzytowym. Dekret określił, że przywóz wszelkich towarów do państwa i ich wywóz z państwa oraz przewóz tranzytowy przez obszar państwa bez osobnego pozwolenia Ministra Skarbu był zakazany.

Wykonanie ustawy poruczono Ministrowi Przemysłu i Handlu w porozumieniu z innymi ministrami.

Struktura Urzędu

W skład Urzędu wchodziły:

• Główny Urząd Przywozu i Wywozu - jako wyższa instancja,
• Izby Przywozu i Wywozu, powstałe w poszczególnych gałęziach gospodarczych dla celów kierowania obrotem z zagranicą w danej gałęzi,
• okręgowe urzędy przywozu i wywozu powstałe w tych gałęziach gospodarczych, które nie posiadały Izb Przywozu i Wywozu i które działały jako niższe instancje.

Skład Głównego Urzędu

W skład Głównego Urzędu Przywozu i Wywozu wchodziły:

• przewodniczący, mianowany przez Ministra Przemysłu i Handlu w porozumieniu z Ministrem Skarbu;
• dwóch przedstawicieli Ministerstwa Przemysłu i Handlu,
• dwóch przedstawicieli Ministerstwa Skarbu,
• jeden przedstawiciel Ministerstwa Rolnictwa i Dóbr Państwowych,
• jeden przedstawiciel Ministerstwa Aprowizacji,
• jeden przedstawiciel Ministerstwa Kolei Żelaznych.

Zakres działania Głównego Urzędu

Główny Urząd Przywozu i Wywozu wykonywał nadzór nad obrotem towarów z zagranicą. W szczególności Główny Urząd Przywozu i Wywozu:

• ustalał rodzaje towarów, których przywóz był zabroniony lub objęty  specjalnym pozwoleniem,
• zwalniał poszczególne partie towarów od zakazu przywozu, względnie wywozu.
• przestawiał wnioski, dotyczące walut, za które mogą być sprzedawane towary zagranicą oraz wysokości opłat i premii wywozowych,  
• zatwierdzał  wnioski Izb Przywozu i Wywozu, do czego  Główny Urząd został upoważnionych, w przedmiocie ustalania ryczałtów wywozowych, przeznaczonych dla prywatnych transakcji wyrównawczych,  
• wydawał pozwolenia na poszczególne transakcje wyrównawcze i nadzorował ich prawidłowe przeprowadzanie.
• normował  na dany okres czasu ryczałty najniższego wywozu przymusowego, względnie dozwolonego najwyższego dla poszczególnych gałęzi wytwórczości,
• rozstrzygał sprzeciwy, zgłoszone przez komisarzy rządowych przy Izbach Przywozu i Wywozu,
• ustalał jednolity sposób postępowania Izb Przywozu i Wywozu lub okręgowych urzędów przywozu i wywozu przy dokonywaniu czynności, wchodzących w zakres ich działania oraz wysokość opłat manipulacyjnych, pobieranych przez te władze przy wydawaniu pozwoleń na wywóz, względne na przywóz.
• ustalał na podstawie umów międzynarodowych lub wskazań Rządu zasady ruchu tranzytowego przez obszar Rzeczypospolitej Polskiej dla poszczególnych państw oraz wydaje pozwolenia tranzytowe.
• rozstrzygał spory wynikłe w Izbach Przywozu i Wywozu i w okręgowych urzędach przywozu i wywozu, rozpatrywał zażalenia, zgłoszone przez osoby trzecie na działalność Izb Przywozu i Wywozu i okręgowych urzędów przywozu i wywozu.
• nadzorował działalność Izb Przywozu i Wywozu i okręgowych urzędów przywozu i wywozu oraz przedstawiał wnioski w zakresie ogólnej polityki przywozowo-wywozowej.

Zakres działania Izby Przywozu i Wywozu

W zakresie występujących gałęzi gospodarczych izby Przywozu i Wywozu:

• udzielały pozwoleń na wywóz, względnie na przywóz, warunki płatności, ewentualnie zabezpieczeń, akredytyw i terminy wpłacania waluty,
• przedstawiały Głównemu Urzędowi wnioski w przedmiocie ryczałtów wywozu oraz periodycznego ustalania ryczałtów wywozowych,  
• określania walut, za które towary były sprzedawane na wywóz;
• ustalania wysokości opłat i premii wywozowych,
• prowadziły statystykę pod względem ilości i wartości przywożonych i wywożonych surowców, półfabrykatów, gotowych towarów oraz środków pomocniczych.
• zbierały wiadomości o cenach i koniunkturach na rynkach zagranicznych,
• przedstawiały Głównemu Urzędowi szczegółowe sprawozdania z działalności w ustalonych  okresach czasowych,
• sprawowanie nadzoru nad działalnością wywożących i przywożących, który obowiązani były ten nadzór Izbom ułatwiać.

Zakres działania Okręgowego Urzędu Przywozu i Wywozu

Okręgowe Urzędy Przywozu i Wywozu spełniały określone czynności w stosunku do gałęzi gospodarczych, które nie posiadały Izb Przywozu i Wywozu.

Rodzaje obrotu towarowego z zagranicą

Towary przywożone i wywożone dzieliły się na następujące rodzaje:

• towary, których przywóz względnie wywóz po spełnieniu określonych warunków, nie wymagał specjalnego pozwolenia;
• towary, których przywóz względnie wywóz był zabroniony;
• towary, które przywozić, względnie wywozić można było jedynie za specjalnym pozwoleniem.

Zniesienie Urzędu

Na podstawie ustawy z 1924 r. o naprawie Skarbu Państwa i poprawie gospodarstwa społecznego przyjęto decyzję o reorganizacji urzędów miar i urzędów probierczych oraz zniesienie odrębnego urzędu wywozu i przywozu.