Garbów (powiat lubelski)
Garbów – wieś w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie lubelskim, w gminie Garbów[5][6]. Leży nad rzeką Kurówką.
| wieś | |
 Wąwóz w Garbowie (2007) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
171-225 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2021) | |
| Strefa numeracyjna |
81 |
| Kod pocztowy |
21-080[4] |
| Tablice rejestracyjne |
LUB |
| SIMC |
0380824[5] |
Położenie na mapie gminy Garbów  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa lubelskiego  | |
Położenie na mapie powiatu lubelskiego  | |
 51°21′18″N 22°19′46″E/51,355000 22,329444[1]
| |
| Strona internetowa | |
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0380830 | Garbów Drugi | część wsi |
Wieś dzieli się na dwa sołectwa: Garbów I i Garbów II. Według Narodowego Spisu Powszechnego z roku 2011 wieś liczyła 2149 mieszkańców[7].
,_Interior_of_the_church_in_Garbow,watercolor_on_paper,_1901.jpeg)
Słynęła z produkcji cukru.
Miejscowość historycznie położona jest w Małopolsce (początkowo w ziemi sandomierskiej, a następnie w ziemi lubelskiej). Wieś szlachecka położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie lubelskim województwa lubelskiego[8].
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Garbów. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do ówczesnego województwa lubelskiego.
Historia edytuj
Okolice Garbowa były zamieszkane już 3000 lat p.n.e., a między VIII a IX wiekiem istniała świątynia pogańska oraz grodzisko otoczone fosą i wałami. Pierwsza wzmianka pisemna o Garbowie pochodzi z 1326 roku i mówi o istnieniu parafii garbowskiej. W XV wieku Garbów należał do rodu Odrowążów.
Garbów uzyskał lokację miejską w 1782 roku, zdegradowany przed 1810 rokiem[9].
W 1785 roku miejscowość otrzymała przywilej lokacyjny na prawie magdeburskim, na mocy którego król Stanisław August Poniatowski zezwala ówczesnemu właścicielowi wsi, Michałowi Granowskiemu na założenie miasta. Przywilej ten jednak nie wszedł w życie z powodu politycznej sytuacji Rzeczypospolitej. W 1792 roku między Garbowem a Markuszowem stoczono ostatnią potyczkę wojny polsko-rosyjskiej.
W czasie okupacji niemieckiej mieszkająca we wsi rodzina Tkaczyków udzieliła pomocy Salomonowi i Icchakowi Morelowi. W 1982 roku Instytut Jad Waszem podjął decyzję o przyznaniu Józefowi, Genowefie i Zofii Tkaczykom tytułu Sprawiedliwych wśród Narodów Świata[10].
Garbów został wytypowany przez Lubelski Urząd Wojewódzki jako jedna z dwudziestu miejscowości do przywrócenia lub przyznania praw miejskich, które ma mieć miejsce do 2030 roku[11].
W miejscowości urodził się ks. Marian Stasiak[12] oraz Salomon Morel, którego rodzice, prowadzący wcześniej miejscową piekarnię, a także brat i bratowa, zostali tutaj w grudniu 1942 zamordowani przez granatowego policjanta Mazurczaka[13].
W Garbowie urodził się także Józef Wójcik kawaler orderu Virtuti Militari.
Zabytki edytuj
- Zespół pałacowo-parkowy z XIX w. z zabudowaniami folwarcznymi i klasycystycznym pałacem hr. Jezierskich, projektu Józefa Dietricha.
- 1000-kilogramowy dzwon z 1512 r., uważany za protoplastę dzwonu „Zygmunta” na Wawelu, ufundowany przez kapelana króla Zygmunta Starego ks. Jana Ożarowskiego.
- Neogotycki kościół Przemienienia Pańskiego, wzniesiony w latach 1908–1912, z murowaną plebanią z początku XX wieku.
- Ponad 40-letnia ruchoma szopka bożonarodzeniowa, wykonana przez artystę ludowego A. Fijałkowskiego
- Fasada dawnego barokowego kościoła parafialnego z XVIII w., spalonego w 1915 r.
- Stary cmentarz rzymskokatolicki w Garbowie, na którym pochowani są m.in. rodzice rzeźbiarki Zofii Trzcińskiej-Kamińskiej, pierwszy wojewoda lubelski po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, Stanisław Moskalewski wraz z rodziną, a także wielu ludzi zasłużonych dla ziemi garbowskiej i lubelskiej.
- Wzgórze „ariańskie” na którym w VII–XII w. istniał gród obronny państwa pierwszych Piastów, być może był własnością książęcą.
- Podziemia spalonego kościoła w Garbowie w których znajdują się prochy m.in. bp. Mateusza Maurycego Wojakowskiego (5. biskupa lubelskiego, będącego także administratorem diecezji lubelskiej) i rodziny Jezierskich.
- Ponad 600 letnia studnia znajdująca się nieopodal ruin starego kościoła.
- Pozłacana monstrancja z 1638 roku – dar Piotra Czernego
- Rzeźby świętych i stacje drogi krzyżowej autorstwa Zofii Trzcińskiej-Kamińskiej.
- Organy z 1923 roku, jedne z najlepszych i największych w archidiecezji lubelskiej.
- Cmentarz wojenny z 1915 r.
O Garbowie w znanych dziełach edytuj
- Dwa pułki dragońskie pod wodzą Francuza Dubois poszły na Końskowolę, Markuszew i Garbów w mili od głównej siły. – Henryk Sienkiewicz, „Potop”
- Pod wieczór Karol Gustaw przybył do Garbowa, wesół i w dobrym humorze. – także „Potop”
Wspólnoty wyznaniowe edytuj
- Kościół rzymskokatolicki - parafia Przemienienia Pańskiego
- Świadkowie Jehowy - zbór Garbów (Sala Królestwa ul. Warszawska 121)[14]
- Kościół Starokatolicki Mariawitów - wierni przynależą do parafii Przenajświętszego Sakramentu w Łanach
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 31649
- ↑ Wieś Garbów w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-03-11], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2023-03-11].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 255 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b c GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Corona Regni Poloniae. Mapa w skali 1:250 000, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk i Pracownia Geoinformacji Historycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego
- ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 30-31.
- ↑ Historia pomocy - Rodzina Tkaczyków | Polscy Sprawiedliwi [online], sprawiedliwi.org.pl [dostęp 2021-11-27].
- ↑ Rozdział V. Kierunki zagospodarowania przestrzennego [online], plan.lubelskie.pl [dostęp 2017-11-23] [zarchiwizowane z adresu 2016-07-14].
- ↑ Marta Ordon: Marian Stasiak. kul.pl, 27 września 2013. [dostęp 2018-12-23].
- ↑ Anna Malinowska: Rodzinę zabili mu Polacy. Ale nienawidził Niemców. Kim był Salomon Morel, komendant obozu w Świętochłowicach?. wyborcza.pl, 20 marca 2020. [dostęp 2020-03-25].
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-20].
Linki zewnętrzne edytuj
- Strona Gminy Garbów
- Multimedialna Izba Tradycji w Garbowie
- Wzmianka o prawach miejskich [online], plan.lubelskie.pl [zarchiwizowane z adresu 2016-07-14].
- Historia Żydów w Garbowie [online], sztetl.org.pl [zarchiwizowane z adresu 2016-03-05]. na portalu Wirtualny Sztetl
- Parafia pw. Przemienienia Pańskiego w Garbowie
- Garbów (4), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 484.