Gartz (Oder)
Gartz (Oder)[1] – miasto w Niemczech, w kraju związkowym Brandenburgia, w powiecie Uckermark, siedziba urzędu Gartz (Oder) nad Odrą Zachodnią, przy granicy z Polską. Liczba mieszkańców wynosi około 2,5 tys.
| |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Kraj związkowy | |||
| Powierzchnia |
61,69 km² | ||
| Wysokość |
6 m n.p.m. | ||
| Populacja (31.12.2011) • liczba ludności • gęstość |
| ||
| Nr kierunkowy |
03332 | ||
| Kod pocztowy |
16307 | ||
| Tablice rejestracyjne |
UM, ANG, PZ, SDT, TP | ||
_in_UM.png)
| |||
Położenie na mapie Brandenburgii  | |||
Położenie na mapie Niemiec  | |||
 53°12′N 14°23′E/53,200000 14,383333
| |||
| Strona internetowa | |||
_COA_alt.svg)
Położenie edytuj
Miasto Gartz jest położone przy drodze krajowej nr 2 w pobliżu Międzynarodowego Parku Dolina Dolnej Odry, 30 km na południe od Szczecina. 6 km na południe od miasta rzeka Odra dzieli się na dwa ramiona Odrę Wschodnią i Zachodnią. Zachodni nurt płynie wzdłuż wschodniej granicy miasta będąc równocześnie granicą pomiędzy Republiką Federalną Niemiec a Polską. Na drugim brzegu Odry znajduje się teren Elektrowni Dolna Odra w Nowym Czarnowie. W Gartz do Odry uchodzi niewielka rzeka Salveibach.
Podział administracyjny edytuj
W skład Gartz (Oder) wchodzą następujące dzielnice: Gartz (Oder), Friedrichsthal, Geesow, Geesow Bahnhof, Hohenreinkendorf, Beatenhof, Freudenfeld, Heinrichshofer Ausbau, Salveymuhle 2, Salveymuhle 3.
Toponimia edytuj
Nazwa pochodzi od staropołabskiego rzeczownika pospolitego *gardec (*gard ‘gród’ + przyrostek -ec), oznaczającego ‘grodziec, zamek, gród, miasteczko’[2][3]. Tłumaczona na język polski jako Gardziec Odrzański[4] lub Grodzisk[5], także Hradyszcze[6].
Kalendarium edytuj
- 1124 – pierwsza wzmianka historyczna – Otton z Bambergu udaje się w misję chrystianizacyjną obejmującą m.in. Gartz;
- 1249 – Barnim I nadaje miastu prawa miejskie na prawie magdeburskim;
- 1325 – Gartz przystępuje do Hanzy;
- 1341 - Gartz tymczasową siedzibą Barnima Wielkiego[7];
- 1388 – prawo pobierania cła w komorze celnej w Gartz zostaje przyznane Szczecinowi[8];
- 1502 – tymczasowa siedziba księcia pomorskiego Bogusława X Wielkiego i jego żony, Anny Jagiellonki;
- 1630 – podczas wojny trzydziestoletniej miasto ulega zniszczeniu;
- 1648 – po śmierci Książąt Pomorskich oraz w wyniku pokoju westfalskiego Gartz znalazło się na terenach, które podczas Wojny Północnej były szwedzkim lennem;
- 1659 – kolejne zniszczenie miasta podczas Potopu Szwedzkiego;
- 1713 – liczne zniszczenia zabudowy podczas Wojny Północnej;
- 1720 – Gartz znajduje się w Prusach, należy do Zachodniego Pomorza; w prowincji Pomorze miasto znajduje się do 1945 roku;
- 1818–1939 – miasto należy do powiatu Randow;
- 1853 – w mieście rodzi się Jonathan Paul, późniejszy pastor luterański i pionier ruchu zielonoświątkowego w Niemczech[9];
- 1939-1945 – Gartz należy do powiatu Greifenhagen;
- 1945 – miasto po zakończeniu II wojny Światowej jest poważnie uszkodzone, rozpoczyna się odbudowa. Wskutek postanowień poczdamskich miasto znajduje się w kraju związkowym Meklemburgii-Pomorzu Przednim;
- 1952 – Gartz znajduje się w nowo utworzonym okręgu Frankfurt nad Odrą;
- 1992 – Gartz i 20 pobliskich gmin po reformie administracyjnej jest obsługiwane przez biuro w Gartz;
- 1993 – zakończenie reformy administracyjnej, Gartz należy do powiatu Uckermark.
Obiekty zabytkowe i historyczne edytuj
- Kościół św Szczepana zbudowany na przełomie XIII i XIV wieku w stylu gotyckim, murowany. Zniszczony w 1945 r., zachowany chór i transept. Pozostawiony w formie trwałej ruiny.
- Dawny kościół Ducha Świętego wybudowany w XIII wieku przy szpitalu miejskim, gotycki. Odbudowany po zniszczeniach wojennych pełni dziś rolę galerii i sali koncertowej.
- Średniowieczne mury miejskie z Bramą Szczecińską (Stettiner Tor), Wieżą Bocianią i Basztą Prochową krytą niebieskim dachem.
Muzeum Miasta Gartz z wystawą o historii miasta od XVIII wieku do dziś.
Komunikacja edytuj
Drogi edytuj
Miasto położone przy drodze krajowej nr B2, która jest przedłużeniem polskiej drogi krajowej nr 13.
Kolej edytuj
Najbliższa stacja kolejowa znajduje się w oddalonym o 7 km Tantow na linii kolejowej Berlin – Szczecin. Do 1945 r. czynna była także linia Tantow – Gartz (Oder) ze stacją pośrednią w Geeskow.
Rowerowa edytuj
Przez miasto przebiega międzynarodowy szlak rowerowy Odra – Nysa, łączący Sudety z wybrzeżem Morza Bałtyckiego.
Woda edytuj
Nad Odrą znajduje się molo z przystanią pasażerską, z której odpływają statki wycieczkowe w rejsy spacerowe po Odrze.
Do 21 grudnia 2007 roku funkcjonowało tu rzeczne przejście graniczne Gartz – Widuchowa, które na mocy układu z Schengen zostało zlikwidowane.
Współpraca międzynarodowa edytuj
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Urzędowa forma nazwy jest dwuczłonowa, przy czym drugi wyraz zapisywany jest w nawiasie; potocznie nazwę skraca się do samego Gartz.
- ↑ Oswald Jannermann, Slawische Orts- und Gewässernamen in Deutschland, Norderstedt 2009, s. 32.
- ↑ Manfred Niemeyer, Deutsches Ortsnamenbuch, Berlin: Walter de Gruyter GmbH & Co. KG, 2012, s. 198, ISBN 978-3-11-018908-7.
- ↑ Mapa Polski 1:500 000 Wojskowy Instytut Geograficzny Sztabu Generalnego W.P., Warszawa 1947 [1].
- ↑ ks. Stanisław Kozierowski: Atlas nazw geograficznych Słowiańszczyzny Zachodniej. T. Zeszyt I. Poznań: 1934.
- ↑ W. Dzwonkowski, 1918. Prahistorja ziem polskich. Słowiańszczyzna pierwotna. Początki polskiej kultury i organizacji. Warszawa; mapa.
- ↑ Jarosław Kociuba: Pomorze - Praktyczny przewodnik turystyczny po ziemiach Księstwa Pomorskiego. Szczecin: Walkowska Wydawnictwo, 2012. ISBN 978-83-61805-49-6.
- ↑ Kozłowski K., Podralski J. Gryfici książęta Pomorza Zachodniego, Krajowa Agencja Wydawnicza, Szczecin 1985.
- ↑ D. D. Bundy, Paul, Jonathan Anton Alexander, [w:] The New International Dictionary of Pentecostal and Charismatic Movements, red. Stanley M. Burgess, wyd. 2, Grand Rapids Mich. 2002, s. 958.
![[1]](http://maps.mapywig.org/m/WIG_maps/series/500K_post-WW2/MAPA_POLSKI_1_500_000_SZCZECIN_1.jpg){kind=link}