Garus
Garus – regionalnie[1] gęsta, słodka zupa owocowa, przyrządzana najczęściej z rozgotowanych gruszek, a także jabłek lub śliwek z dodatkiem mleka, jajek, mąki i przypraw[2], w odróżnieniu od większości innych słodkich zup podawana z okraszonymi ziemniakami[3][4].
Znana w kuchni staropolskiej, zwana wtedy także famułą[4][5], przy czym na Żywiecczyźnie „famuła” oznacza zupę chlebową[6][7]. Podobne w brzmieniu określenie „chamuła” dotyczy zupy owocowej lub zupy przygotowanej z rozgotowanego chleba z owocami[7]. Na przykład w Brzezinach chamułę przyrządza się tradycyjnie ze świeżych śliwek węgierek[8]. Natomiast „pamułą” nazywana była podkarpacka zupa z suszonych owoców[4].
Prawdopodobnie pochodzi z obszarów Śląska, z Małopolski, szczególnie z Kielecczyzny[3]. W regionie łódzkim w XIX w. zwana gruscok, grusconka, pryta czy bryja[4][5].
Słowo „garus” jest też przenośnym określeniem mazi, błota[1]. Dawniej oznaczało bałagan, nieporządek[1].
Przykłady edytuj
„Zupa z jabłek lub gruszek” wg Lucyny Ćwierczakiewiczowej[9] edytuj
- Dojrzałe gruszki lub jabłka pokrajać na ćwiartki, oczyścić zewnątrz z sypułek, wypłukać, nalać wodą tak, żeby się zamoczyły dobrze i gotować aż się zupełnie rozgotują. Wtedy przefasować przez durszlak, łupiny zostaną w durszlaku, wsypać cukru stosownie do smaku i gatunku owocu, trochę tłuczonego cynamonu, zaprawić śmietaną kwaśną, zagotować, ostudzić i wylać w wazę podając grzanki smażone do zupy. Można tę zupę dawać na ciepło.
Grusconka po łódzku[5] edytuj
- Składniki: ok. ⅛ kg miękkich gruszek, pół litra wody, 250 ml śmietany lub mleka, szczypta soli, opcjonalnie 1-3 żółtek jaj, 3-4 łyżki cukru. Przygotowanie: Zagotować połowę wody z cukrem lub szczyptą soli, wrzucić gruszki pokrojone na małe kawałki. Mieszając dodawać powoli resztę wody. Gdy owoce zmiękną wlać mleko i gotować na małym ogniu. Można zagęścić żółtkami jaj. Podawać gorącą.
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ a b c
garus [w:] Słownik języka polskiego [online], PWN [dostęp 2023-10-02].
- ↑ Maciej Halbański: Leksykon sztuki kulinarnej. Warszawa: Watra, 1987, s. 53. ISBN 83-225-0106-4.
- ↑ a b Co jeszcze z jabłek?. Tygodnik Idziemy, 2015-12-18. [dostęp 2019-09-17]. (pol.).
- ↑ a b c d Zupy owocowe – różne przepisy z sezonowych owoców. Uroda i zdrowie, 2018-07-24. [dostęp 2023-10-02].
- ↑ a b c Książka kucharska. Księży Młyn. [dostęp 2019-09-17]. (pol.).
- ↑ Słownik niektórych wyrazów i zwrotów gwarowych Żywiecczyzny. Klub "śrubka" - ośrodek edukacji kulturalnej i promocji twórczości młodych [dostęp 2023-10-02].
- ↑ a b Blubry: Famuła. Biblioteka Publiczna Miasta Gniezna (BPMG), 2021-04-06. [dostęp 2023-10-02].
- ↑ Chamuła, czyli tradycyjna zupa ze śliwek.. Koło Gospodyń Wiejskich w Brzezinach, 2020-08-01. [dostęp 2023-10-02].
- ↑ 27. Zupa z jabłek lub gruszek. W: Lucyna Ćwierczakiewiczowa: 365 obiadów za pięć złotych. Warszawa: nakładem autorki, 1860, s. 19.
