Gaz pieprzowy
Gaz pieprzowy[a] – jeden z lakrymatorów, w którym substancją czynną (do 15%) jest kapsaicyna, używany jest do samoobrony w zasięgu skutecznego rażenia czynnika miotanego, który może być rozpylony w postaci mgły (aerozol), strumienia lub żelu.
Ponieważ gaz pieprzowy nie działa poprzez wywoływanie bólu, lecz poprzez wywołanie uczucia silnego pieczenia, połączonego z trudnością oddychania i utrzymania otwartych oczu oraz dezorientację, środek ten jest także skuteczny w konfrontacji z osobami pod wpływem alkoholu, narkotyków lub pod wpływem dużej ilości adrenaliny (pobudzone). Aby później zidentyfikować napastnika, gazy pieprzowe zawierają kolorowy barwnik (głównie odcienie czerwieni), który trudno jest zmyć z twarzy.
W Polsce sprzedawany jest jako ręczny miotacz gazu, który w myśl ustawy o broni i amunicji jest bronią, na którą nie jest wymagane pozwolenie[2].
Art. 11. Pozwolenia na broń nie wymaga się w przypadku: [...] 8. posiadania ręcznych miotaczy gazu obezwładniającego
Działanie edytuj
Głównym składnikiem aktywnym gazu pieprzowego jest kapsaicyna w postaci oleożywicy (OC, z ang. oleoresin capsicum). Wywołuje intensywne podrażnienie błon śluzowych i skóry. Kontakt z oczami wywołuje niemal natychmiastowy efekt, obejmujący palący ból, mimowolne zamknięcie oczu, łzawienie, podrażnienie spojówek, zaczerwienienie, świąd i blefarospazm[3]. Wywołuje również tymczasową ślepotę[4]. Zanieczyszczenie skóry wywołuje cierpnięcie, palący ból, obrzęk, wystąpienie rumienia i, sporadycznie, powstawanie pęcherzy. Po dostaniu się do dróg oddechowych gaz pieprzowy wywołuje podrażnienie wnętrza nosa, zwężenie światła dróg oddechowych, pieczenie w gardle, mocny kaszel i kichanie oraz duszność. Dalszymi skutkami jest dezorientacja, panika i utrata kontroli nad swoimi ruchami. Większość objawów ustępuje po 30–45 minutach[3].
Skuteczność gazu pieprzowego jako środka do samoobrony zależy od wielu czynników, osoby często spożywające ostre potrawy i przyprawy, takie jak chilli i tabasco, są w dużym stopniu odporne na działanie tego gazu. W przypadku wystrzału gazu bezpośrednio na twarz, może dojść do duszenia, obrażeń oczu oraz śluzówki. Jest szczególnie niebezpieczny dla osób z astmą, alergią i innymi podobnymi schorzeniami. W skrajnych przypadkach może wywoływać śmierć w wyniku reakcji alergicznej[5].
Dekontaminacja edytuj
Poszkodowanego należy w pierwszej kolejności zabrać z miejsca, w którym doszło do skażenia gazem pieprzowym, gdyż jego pozostałości mogą znajdować się w powietrzu bądź na ziemi i okolicznych przedmiotach[6]. Konieczne jest zdjęcie skażonego ubrania, biżuterii oraz okularów czy soczewek kontaktowych[6][7]. Dalsza dekontaminacja może nie być konieczna, gdyż większość objawów powinna zacząć ustępować po około kilkunastu lub kilkudziesięciu minutach[8]. Można jednak użyć dużych ilości chłodnej wody w celu spłukania ze skóry większych ilości gazu pieprzowego bądź do przemycia oczu[9][10], unikając przy tych czynnościach pocierania skażonych miejsc[6][10]. Niemożliwe jest jednak całkowite usunięcie środka drażniącego za pomocą wody z uwagi na jego niską rozpuszczalność[9]. W dodatku użycie wody (zwłaszcza gorącej[11] lub w postaci roztworu soli fizjologicznej[7]) może chwilowo zwiększyć odczuwane dolegliwości bólowe[9]. Gdy objawy nie zaczynają ustępować po około 45 minutach bądź w przypadku astmy lub innych chorób układu oddechowego u poszkodowanego, wskazane jest szukanie pomocy lekarskiej[6][7].
Przy skażeniu oczu, intensywne mruganie może przyspieszyć usuwanie gazu pieprzowego wraz ze łzami[12]. Do przemywania skażonych miejsc można użyć również m.in. chłodnego mleka, łagodnych szamponów (dla dzieci), mydła w płynie, alkoholu[9][11] bądź łagodnego płynu do mycia naczyń[12]. Nie należy stosować tłustych mydeł, płynów bądź emulsji kosmetycznych[10]. Zastosowanie olejów roślinnych i podobnych substancji jest, w zależności od źródła, odradzane[9] bądź zalecane[11]. Po przemyciu skażonych miejsc można zastosować zimny kompres w celu zmniejszenia bólu (np. z chłodnego mleka, lodu, śniegu czy lodów)[9][6]. W sprzedaży są również specjalne chusteczki i aerozole, które według producentów mają pomagać przy dekontaminacji oraz uśmierzać ból[9].
Skuteczność różnych środków stosowanych przy odkażaniu w celu zmniejszenia dolegliwości bólowych była przedmiotem badań. W badaniu skuteczności szamponu, mleka, wody, 2% żelu z lidokainą i preparatu Maalox nie stwierdzono jednak żadnych znaczących różnic[13], podobnie w innym badaniu porównującym skuteczność wody i szamponu[14].
Rodzaje gazów pieprzowych edytuj
Istnieją gazy pieprzowe stworzone do obrony przed agresywnymi zwierzętami. Różnią się one jedynie ilością substancji czynnej, czyli OC. W takiego rodzaju gazach jego stężenie wynosi do 11% („ludzkie” około 15%).
Gazy mogą być w postaci aerozolu lub tzw. żelu. Gazy w postaci aerozolu rozpylają się jak dezodorant w sprayu: są wrażliwe na wiatr, nie można ich używać w zamkniętych pomieszczeniach i mają niewielki zasięg – do 2,5 metra. Gazy w żelu „wystrzeliwują” strumień podobny do piany. Ma on znacznie lepszą skuteczność, gdyż osiada na trafionych przedmiotach, ale trudniej trafić nim w cel.
Uwagi edytuj
- ↑ Określenie „gaz pieprzowy” jest kalką z angielskiego pepper spray. W języku angielskim papryka chili, z której pozyskuje się kapsaicynę – aktywny składnik gazu pieprzowego[1], ma nazwę chilli pepper (dosł. „pieprz chili”).
Przypisy edytuj
- ↑ Jak działa gaz pieprzowy? [online], hotspray.pl [dostęp 2020-11-07].
- ↑ Ustawa z dnia 21 maja 1999 r. o broni i amunicji (Dz.U. z 2022 r. poz. 2516).
- ↑ a b Marita Broadstock. What is the safety of “pepper spray” use by law enforcement or mental health service staff?. „NZHTA Tech Brief Series”. 1 (2), 2002.
- ↑ OMEGA Foundation, Manchester, UK: Crowd Control Technologies: An Assessment Of Crowd Control Technology Options For The European Union. Luksemburg: Parlament Europejski, 2000.
- ↑
Anna Niemcunowicz-Janica, Iwona Ptaszyńska-Sarosiek, Zofia Wardaszka. Zgon po użyciu aerozolowego miotacza pieprzu. „Archiwum Medycyny Sądowej i Kryminologii”. LIX, s. 252–254, 2009.
- ↑ a b c d e Flame, Riot Control Agents and Herbicide Operations (FM 3-11). U.S. Marine Corps, 1996.
- ↑ a b c Paramedic Practice Today. Above and Beyond. Barbara Aehlert (red.). T. 2. Burlington: Jones & Bartlett Learning, 2011, s. 835. ISBN 978-0-323-08537-3. OCLC 857384698.
- ↑ Charles Stewart: Weapons of Mass Casualties and Terrorism Response Handbook. American Academy of Orthopaedic Surgeons. Sudbury: Jones and Bartlett Publishers, 2006, s. 65. ISBN 0-7637-2425-4.
- ↑ a b c d e f g Harry Salem i inni, Riot Control Agents, [w:] Medical Aspects of Chemical Warfare, Shirley D. Tuorinsky (red.), Falls Church–Washington: Office of the Surgeon General, U.S. Army–Borden Institute, Walter Reed Army Medical Center, 2008, s. 470, ISBN 978-0-16-081532-4, OCLC 460938576 [zarchiwizowane z adresu 2016-12-01] (ang.).
- ↑ a b c Riot Control Agents. Issues in Toxicology, Safety, and Health. Eugene J. Olajos, Woodhall Stopford. Boca Raton: CRC Press, 2004, s. 290. ISBN 0-203-49776-7.
- ↑ a b c Medical Management of Chemical Casualties Handbook. Gary Hurst, Shirley Tuorinsky, James Madsen, Jonathan Newmark, Benjamin Hill, Charles Boardman, Jeffrey Dawson (redaktorzy). Aberdeen Proving Ground: U.S. Army Medical Research Institute of Chemical Defense (USAMRICD), 2007, s. 194.
- ↑ a b Pradyot Patnaik: A Comprehensive Guide to the Hazardous Properties of Chemical Substances. Wyd. 3. Hoboken: John Wiley & Sons, 2007, s. 88. ISBN 978-0-471-71458-3. OCLC 76871595.
- ↑ James D. Barry, Robert Hennessy, John G. McManus. A Randomized Controlled Trial Comparing Treatment Regimens for Acute Pain for Topical Oleoresin Capsaicin (Pepper Spray) Exposure in Adult Volunteers. „Prehospital Emergency Care”. 12 (4), s. 432–437, 2008. DOI: 10.1080/10903120802290786. PMID: 18924005.
- ↑ J.E. Winslow III, K.D. Hill, W.P. Bozeman. Determination of Optimal Methods of Decontamination After Tear Gas and subPepper Spray Exposure. „Annals of Emergency Medicine”. 48 (4), s. 51, 2006. DOI: 10.1016/j.annemergmed.2006.07.617.
