Geosiris

*Geosiris*
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	szparagowce
Rodzina	kosaćcowate
Rodzaj	Geosiris
	Nazwa systematyczna
	Geosiris Baill.; Bull. Mens. Soc. Linn. Paris 2: 1149 (1894)
	Typ nomenklatoryczny
	G. aphylla Baill.
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Geosiris Baill. – rodzaj roślin bezzieleniowych należący do rodziny kosaćcowatych (Iridaceae), obejmujący 3 gatunki występujące endemicznie na Komorach, na Madagaskarze i w Queensland w Australii^[4].

Zasięg geograficzny edytuj

Geosiris aphylla odkryty w 1881 r. i opisany po raz pierwszy w 1894 r. jest endemitem Madagaskaru^[5]. Zasięg występowania odkrytego w 1989 r. i opisanego w 2010 r. gatunku Geosiris albiflora ograniczony jest do góry Choungui na południu wyspy Majotta wchodzącej w skład archipelagu Komorów na Oceanie Indyjskim^[5]. W 2017 r. odkryto trzeci gatunek z tego rodzaju, Geosiris australiensis, który występuje w Parku Narodowym Daintree w północno-wschodniej części stanu Queensland w Australii^[6].

Morfologia edytuj

Pokrój: Wieloletnie rośliny bezzieleniowe o wysokości do 12 cm^[7].

Pędy: Podziemne krótkie i grube kłącze^[7]. Pędy kwiatostanowe pokryte łuskowatymi liśćmi, często rozgałęzione^[8].

Liście: Zredukowane do łusek^[7], przeświecające z brązowymi kreskami (G. albiflora^[5]) lub jasnokremowo-fiołkoworóżowe (u G. australiensis^[6]).

Kwiaty: Zebrane w kilka podwójnych wachlarzyków^[7], siedzące^[8]. Kwiaty promieniste, pozbawione miodników, żyjące 1 dzień^[7], słodko pachnące^[5]. Listki okwiatu fiołkoworóżowe^[8] do niebieskofioletowych z białą nasadą z ciemnofioletową obwódką (u G. aphylla^[5]), jasnofiołkoworóżowe do białych z jasnopomarańczową nasadą (u G. australiensis^[6]) lub białe (u G. albiflora^[5]), zrośnięte u nasady w szczątkową rurkę^[5], wyżej wolne i rozpostarte^[7]. Trzy pręciki z wolnymi nitkami. Pylniki skierowane na zewnątrz, pękające szczeliną. Słupek dolny ze smukłą szyjką, rozgałęziającą się na 3 frędzelkowate płatki lub trójdzielną wierzchołkowo^[7].

Owoce: Drewniejące^[7], jajowate torebki^[8]. Nasiona bardzo drobne, wręcz pylaste^[7], o wymiarach 0,2 × 0,25 mm^[5].

Biologia edytuj

Rozwój: Wieloletnie geofity ryzomowe, myko-heterotrofy^[8].

Cechy fitochemiczne: W kłączach Geosiris aphylla obecne są styloidy. W pędach kwiatostanowych i kwiatostanach tej rośliny stwierdzono niewielkie ilości kwercetyny w postaci diglikozydu, a za niebieską barwę ich kwiatów odpowiada związek delfinidyny^[9].

Systematyka edytuj

Rodzaj z monotypowej podrodziny Geosiridoideae z rodziny kosaćcowatych (Iridaceae)^[10].

Wykaz gatunków^[4]

Geosiris albiflora Goldblatt & J.C.Manning
Geosiris aphylla Baill.
Geosiris australiensis B.Gray & Y.W.Low

Zagrożenie i ochrona edytuj

G. albiflora został uznany za gatunek narażony na wyginięcie i został ujęty na Czerwonej liście gatunków zagrożonych we Francji – w części dotyczącej flory naczyniowej Majotty^[11].

Przypisy edytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-08-17] (ang.).
↑ Farr E. R., Zijlstra G. (ed.): Index Nominum Genericorum (Plantarum). Smithsonian Institution, 1996–. [dostęp 2020-08-17]. (ang.).
↑ ^a ^b Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2020-08-17]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Goldblatt P. i Manning J.C.. Iridaceae. Geosiris albiflora (Geosiridoideae), a new species from the Comoro Archipelago. „Bothalia”. 40 (2), s. 169-171, 2010.
↑ ^a ^b ^c First record of Geosiris (Iridaceae: Geosiridoideae) from Australasia : a new record and a new species from the Wet Tropics of Queensland, Australia. „Candollea”. 72 (2), s. 249, 2017-06-01. Society of Conservatoire at Jardin Botaniques de la Ville de Geneve. DOI: 10.15553/c2017v722a2. ISSN 0373-2967. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Vincent Merckx: Mycoheterotrophy: the biology of plants living on fungi. Springer, 2013, s. 70-71. ISBN 978-1-4614-5209-6. OCLC 822579070. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e P. Goldblatt: Iridaceae. W: Klaus Kubitzki: The Families and Genera of Vascular Plants. T. 3: Flowering Plants. Monocotyledons: Lilianae (except Orchidaceae). Berlin Heidelberg: Springer-Verlag, 1998, s. 318. DOI: 10.1007/978-3-662-03533-7. ISBN 978-3-662-03533-7. (ang.).
↑ Goldblatt P., Rudall P., Cheadle V.I., Dorr L.J. i Williams C.A.. Affinities of the Madagascan endemic Geosiris, Iridaceae or Geosiridaceae. „Bulletin du Museum National d'Histoire Naturelle 4e serie, Section B Adansonia”. 9, s. 239-248, 1987.
↑ USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. 2020. Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy). National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland. [dostęp 2020-08-17]. (ang.).
↑ La Liste rouge des espèces menacées en France. Flore vasculaire de Mayotte. 2014-07-02. [dostęp 2020-08-17].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-08-17] (ang.).

[ing-3] Farr E. R., Zijlstra G. (ed.): Index Nominum Genericorum (Plantarum). Smithsonian Institution, 1996–. [dostęp 2020-08-17]. (ang.).

[kew-4] Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2020-08-17]. (ang.).

[albi-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Goldblatt P. i Manning J.C.. Iridaceae. Geosiris albiflora (Geosiridoideae), a new species from the Comoro Archipelago. „Bothalia”. 40 (2), s. 169-171, 2010.

[austr-6] First record of Geosiris (Iridaceae: Geosiridoideae) from Australasia : a new record and a new species from the Wet Tropics of Queensland, Australia. „Candollea”. 72 (2), s. 249, 2017-06-01. Society of Conservatoire at Jardin Botaniques de la Ville de Geneve. DOI: 10.15553/c2017v722a2. ISSN 0373-2967. (ang.).

[myco-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Vincent Merckx: Mycoheterotrophy: the biology of plants living on fungi. Springer, 2013, s. 70-71. ISBN 978-1-4614-5209-6. OCLC 822579070. (ang.).

[kub-8] P. Goldblatt: Iridaceae. W: Klaus Kubitzki: The Families and Genera of Vascular Plants. T. 3: Flowering Plants. Monocotyledons: Lilianae (except Orchidaceae). Berlin Heidelberg: Springer-Verlag, 1998, s. 318. DOI: 10.1007/978-3-662-03533-7. ISBN 978-3-662-03533-7. (ang.).

[fla-9] Goldblatt P., Rudall P., Cheadle V.I., Dorr L.J. i Williams C.A.. Affinities of the Madagascan endemic Geosiris, Iridaceae or Geosiridaceae. „Bulletin du Museum National d'Histoire Naturelle 4e serie, Section B Adansonia”. 9, s. 239-248, 1987.

[grin-10] USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. 2020. Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy). National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland. [dostęp 2020-08-17]. (ang.).

[uicn-11] La Liste rouge des espèces menacées en France. Flore vasculaire de Mayotte. 2014-07-02. [dostęp 2020-08-17].

[4]

[1]

[2]

[3]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]