Gmach Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej
Gmach Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej – siedziba Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej mieszcząca się nieprzerwanie od 1915 roku w budynku byłego V Rządowego Gimnazjum Męskiego przy ul. Koszykowej 55 w Warszawie.
 nr rej. 766 A z 3.1969
| |
 Budynek od strony skrzyżowania ulic Koszykowej i Lwowskiej | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Koszykowa 55 |
| Typ budynku | |
| Styl architektoniczny |
wczesnomodernistyczny z secesyjną dekoracją |
| Architekt | |
| Rozpoczęcie budowy |
1905 |
| Ukończenie budowy |
1913 |
Położenie na mapie Warszawy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
 52°13′20,87″N 21°00′46,08″E/52,222464 21,012800
| |
Historia edytuj
Powstanie budynku edytuj
Budynek, zaprojektowany przez Antoniego Jabłońskiego-Jasieńczyka, był wznoszony etapami w latach 1905−1913 dla V Rządowego Gimnazjum Męskiego[1].
Początki działalności edytuj
Gmach Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej. Wydział jest jedną z dziewięciu państwowych szkół architektury w Polsce. Mieści się przy ul. Koszykowej 55 w Warszawie. Powstał w 1915 roku. Podwaliny współczesnej urbanistyki tu właśnie tworzyli Tadeusz Tołwiński i Jan Olaf Chmielewski, a kontynuowaną do dziś szkołę rysunku architektonicznego ukształtował Zygmunt Kamiński. Nową szkołę projektowania architektury krajobrazu i zieleni wprowadził Franciszek Krzywda-Polkowski, a założycielem Zakładu Architektury Polskiej był twórczy architekt Oskar Sosnowski, zmarły 24 września 1939 roku, raniony na dziedzińcu Wydziału podczas ratowania archiwum z bezcennymi, jak się okazało po wojennych zniszczeniach, inwentaryzacjami polskiej architektury. Symbolem czołowej myśli konstruktorskiej i jej integracji z architekturą, był Stefan Bryła - dziekan tajnego wydziału, rozstrzelany przez hitlerowców na stołecznej ulicy.
Okres okupacji edytuj
Od wiosny 1942 do wybuchu powstania warszawskiego w budynku mieściła się konspiracyjna pracownia fałszowania dokumentów „Grajewski” będąca częścią Wydziału Legalizacji i Techniki w Oddziale II Komendy Głównej Armii Krajowej[2].
Czasy powojenne edytuj
Po 1945 roku Wydział przyciągnął kolejnych twórców międzywojennej architektury: Romualda Gutta - pierwszego powojennego dziekana Wydziału, Bohdana Lacherta, Zdzisława Mączeńskiego, Szymona Syrkusa, Bohdana Pniewskiego. Konieczność odbudowy kraju ze zniszczeń wojennych zaowocowała udziałem w tworzeniu m.in. przez Piotra Biegańskiego i Jana Zachwatowicza "polskiej szkoły konserwacji zabytków" - chluby pierwszych powojennych dziesięcioleci, integrującej twórczo myśl architektoniczną i historyczną. Ale też nie wolno zapomnieć o tych tragicznych dla narodu latach prób wprowadzania zbrodniczej i obcej ideologii, których konsekwencją stała się śmierć, w Wigilię 1948 r. studenta Wydziału, bohaterskiego powstańca Jana Rodowicza "Anody", zamordowanego przez służbę bezpieczeństwa.
Trzecie ćwierćwiecze, to udział w dydaktyce Wydziału twórców nowej, powojennej architektury: Zbigniewa Karpińskiego, Jana Bogusławskiego, Jerzego Hryniewieckiego, Małgorzaty i Zbigniewa Wacławków, Haliny Skibniewskiej i wielu innych. Linię myśli urbanistycznej Wydziału kontynuowali Kazimierz Wejchert i Hanna Adamczewska-Wejchert oraz Zygmunt Skibniewski, a w dziedzinie historii miast Wacław Ostrowski.
Obecnie edytuj
Współcześnie Wydział jest jedną z dziewięciu szkół architektury w Polsce. Licząc ponad 1000 studentów i kadrę 150 nauczycieli akademickich, jest jednym z największych ośrodków nauki i dydaktyki w dziedzinie architektury i urbanistyki, a przez liczne kontakty zagraniczne i zauważalny udział absolwentów w architekturze światowej, również w skali międzynarodowej.
Architektura edytuj
Projekt gmachu edytuj
Brakuje wielu danych, a istniejące są niekompletne. Za autora projektu architektonicznego budynku uznaje się Antoniego Jabłońskiego-Jasieńczyka, którego nazwisko widnieje we wszystkich opracowaniach dotyczących historii gmachu: w Słowniku Architektów Stanisława Łozy, Atlasie Architektury Warszawy z 1977 roku, Encyklopedii Warszawy, jak również najnowszym katalogu architektury warszawskiej autorstwa Marty Leśniakowskiej. Dane z tych opracowań zostały wykorzystane przy tworzeniu tablicy informacyjnej Wydziału Architektury. Mimo tego pojawiają się inne nazwiska prawdopodobnych projektantów. Jest to możliwe ponieważ ówcześnie praktykowaną metodą było dostarczanie gotowych projektów z Petersburga i następne adaptowanie ich przez polskich architektów. Za tą ideą przemawia istnienie podobnego Męskiego Gimnazjum Praskiego (współcześnie VIII Liceum Ogólnokształcące im. Władysława IV).
Zarówno gmach przy ul. Koszykowej 55 jak i Męskie Gimnazjum Praskie były ówcześnie luksusowymi budynkami szkolnymi, powstałymi przy wykorzystaniu innowacyjnych technik budowlanych.
Początki edytuj
Pierwotnie zaprojektowany budynek gmachu Wydziału Architektury posiadał dziedziniec wewnętrzny skierowany ku południowemu wschodowi, na który wychodziły okna sal wykładowych. Bryła gmachu to dwa trójkondygnacyjne skrzydła wraz z łączącym je narożnym blokiem z obszerną klatką schodową i strefą wejściową. W wielu tekstach pojawiają się wzmianki o budowie oficyny mieszkalnej i sali gimnastycznej. Podczas gdy sala gimnastyczna znalazła się przy wschodniej granicy parceli to czterokondygnacyjna jednotraktowa oficyna przy południowej.
Gmach został opisany przez Chrościńskiego jako "wczesnomodernistyczny z secesyjną dekoracją". Na zespół elementów architektonicznych zgodny z klasycznym schematem artykulacji fasady umieszczono motywy północnej secesji. Do budowy gmachu użyto rozpowszechnionych materiałów produkowanych fabrycznie. Znormalizowane detale, dostarczane masowo na budowy, zamontowano na ścianach i obrzucono tynkiem, dzięki czemu imitowały formy kamienne. Jednak geometryczno-botaniczna ornamentacja podporządkowana jest całej strukturze ściany. Płynność linii charakterystyczna dla secesji uwidoczniana została tylko w żeliwnej balustradzie(wnętrze budynku). Znacznie przetransformowanymi formami klasycznymi są występujące tutaj ornamenty elewacji.
Ornamentyka podobna do "Bojarskij Dwór" (hotelu powstałego w latach 1901-1903) znajdującego się w Moskwie.Widoczne nawiązania do architektury rosyjskiej początku XX wieku: koronujący gzyms, falisty szczyt budynku, oraz arkada z archiwoltą.
Wydział w gmachu edytuj
Wydział rozpoczął swoją działalność w tym budynku 13 X 1916 roku. Secesyjno-historyczny budynek nie odpowiadał jednak potrzebom Wydziału. "Nowoczesna" architektura propagowana przez profesorów nie pasowała do założeń obiektu. Mimo wielu postulatów dotyczących zmiany siedziby, przejęto jedynie cały gmach, który wcześniej współistniał z innymi użytkownikami. Stale wzrastająca liczba studentów przyczyniła się do nadbudowy skrzydła od ul. Lwowskiej zgodnego z projektem Stanisława Barańskiego z 1963 roku.
W latach 1973-6 pojawiły się plany możliwej modernizacji i rozbudowy kompleksowych opracowań projektowych Terenu Centralnego Politechniki Warszawskiej. Jednak brak środków oraz wykupienie działek przez innych inwestorów do dzisiejszego dnia uniemożliwiają ich zrealizowanie.
Modernizacja edytuj
Wieloletnie zmiany służące modernizacji budynku, często tymczasowe według planów, na stałe zmieniły wizerunek gmachu. Konserwacja zabytku przemieniała się często w przebudowę obiektu, połączoną z nadaniem mu form kosmopolitycznych (Collegium Maius). W wyniku braku przestrzeni i starzenia się budynku w latach 60. dokonano ponownego podziału traktu rekreacyjnego na I i II piętrze zmieniając początkowy układ korytarzy, wyznaczając pomieszczenia dla pracowników wydziału. Dokonano także unowocześnienia wnętrz I piętra poprzez wprowadzenie antresoli dostępnych od pracowni naukowych. W latach 80. zmodernizowano (według projektu K. Kucza-Kuczyńskiego i R. Gonciarza) audytoria znajdujące się na I piętrze, ponad parterem dobudowano także przeszklony łącznik łączący gmach od ul. Lwowskiej i oficynę. Pracownię rzeźbiarską zaadaptowano w salę ekspozycyjną. Odbudowano dziedziniec wewnętrzny przywracając mu funkcje powojennej aranżacji Witolda Plapisa. Pomimo kontrowersyjnych prac modernizacyjnych gmach Wydziału Architektury został wpisany w latach 60. do rejestru zabytków.
Tablice pamiątkowe edytuj
- Tablica pamiątkowa w podwórzu w miejscu śmierci Oskara Sosnowskiego, odsłonięta w 1979[3].
Pozostałe informacje edytuj
Na półpiętrze głównej klatki schodowej umieszczono fragment mozaiki ze zburzonego soboru św. Aleksandra Newskiego.
Galeria edytuj
-
Róg ul.Koszykowej i ul.Lwowskiej -
Front -
Fasada z elementami secesji -
Gmach -
Organiczne formy roślinne -
Fryz ornamentowany krążkowy -
Okna -
Wole oko
Przypisy edytuj
- ↑ Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 6. Kępna–Koźmińska. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 2000, s. 171. ISBN 83-88372-04-4.
- ↑ Stanisław Jankowski: Z fałszywym ausweisem w prawdziwej Warszawie. Tom 2. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1985, s. 61,70. ISBN 83-06-00140-0.
- ↑ Stanisław Ciepłowski: Wpisane w kamień i spiż. Inskrypcje pamiątkowe w Warszawie XVII–XX w.. Warszawa: Argraf, 2004, s. 132. ISBN 83-912463-4-5.
Bibliografia edytuj
- Andrzej Rottermund, Juliusz Chrościński: Atlas architektury Warszawy. Arkady, 1997. (pol.).
- Anna Wagner: Siedziba Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej – stuletnia historia gmachu. (pol.).
- Stanisław Łoza: Słownik architektów. (pol.).
- Marta Leśniakowska: Katalog warszawskiej architektury. (pol.).
- Adam Miłobędzki: Zarys dziejów architektury w Polsce. Wiedza Powszechna, 1963. (pol.).