Golcowate
Golcowate[5], golce[6] (Heterocephalidae) – monotypowa rodzina ssaków z podrzędu jeżozwierzowców (Hystricomorpha) w obrębie rzędu gryzoni (Rodentia).
| Heterocephalidae | |||
| Landry, 1957[1] | |||
 Przedstawiciel rodziny – golec piaskowy (Heterocephalus glaber) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| (bez rangi) | incertae sedis | ||
| Rodzina |
golcowate | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Rodzina: Heterocephalus Rüppell, 1842 | |||
| Synonimy | |||
| |||
| Rodzaje i gatunki | |||
| |||
Zasięg występowania edytuj
Rodzina obejmuje jeden żyjący współcześnie gatunek występujący we wschodniej Afryce[7][8][9].
Morfologia edytuj
Długość ciała (bez ogona) 70–110 mm, długość ogona 30–50 mm; masa ciała 15–70 g (przeważnie 30–35 g)[9][10].
Systematyka edytuj
Przez długi czas Heterocephalidae były zaliczane do Bathyergidae w randze podrodziny ze względu na wiele cech wspólnych[11]. Wraz z pierwszymi badaniami genetycznymi obu tych grup uznano, że Heterocephalidae są jedynie w niewielkim stopniu spokrewnione z Bathyergidae, a różne systemy genetyczne potwierdzają odległe pochodzenie tych zwierząt[11]. Najnowsze szacunki wskazują, że rozejście obu tych taksonów nastąpiło w późnym wczesnym oligocenie (około 32 miliony lat temu)[11]. W tym czasie współczesne grupy gryzoni z obrębu Caviomorpha (kawie, jeżozwierze, szynszyle i kolczaki) dopiero zaczynały się różnicować w Ameryce Południowej, a wspólny przodek małp człekokształtnych i pozostałych małp w dalszym ciągu przemierzał Afrykę Wschodnią[11]. Obie linie (golce i kretoszczury) są reprezentowane w mioceńskim zapisie kopalnym w Afryce Wschodniej[11]. Podczas długiej izolacji od innych linii gryzoni, golce wykształciły wiele unikatowych cech pochodnych, które uzasadniają umieszczenie ich w odrębnej rodzinie[11].
Rodzaj zdefiniował w 1842 roku niemiecki przyrodnik Eduard Rüppell na łamach Museum Senckenbergianum[4]. Na gatunek typowy Rüppell wyznaczył (oznaczenie monotypowe) golca piaskowego (H. glaber).
Etymologia edytuj
- Heterocephalus: gr. ἑτερος heteros ‘różny, inny’; -κεφαλος -kephalos ‘-głowy’, od κεφαλη kephalē ‘głowa’[12].
- Fornarina: La Fornarina, obraz włoskiego malarza i architekta renesansowego Rafaela Santiego[3]. Typ nomenklatoryczny (oznaczenie monotypowe): Heterocephalus phillipsi O. Thomas, 1885 (= Heterocephalus glaber Rüppell, 1842).
Podział systematyczny edytuj
Do rodzaju należy jeden rodzaj golec[6] (Heterocephalus) z jednym występującym współcześnie gatunkiem[13][10][7][6]:
- Heterocephalus glaber Rüppell, 1842 – golec piaskowy
Opisano również gatunki wymarłe na terenie Afryki[14]:
- Heterocephalus atikoi Wesselman, 1984[15] (Etiopia; plejstocen)
- Heterocephalus jaegeri Denys, 1989[16] (Tanzania; plejstocen)
- Heterocephalus manthii Denys, 2011[17] (Tanzania; pliocen)
- Heterocephalus quenstedti Dietrich, 1942[18] (Tanzania; pliocen–plejstocen)
Przypisy edytuj
- ↑ a b S.O. Landry. The Interrelationships of the New and Old World Hystricomorph Rodents. „University of California publications in zoology”. 56 (1), s. 74, 1957. (ang.).
- ↑ B.D. Patterson & N.S. Upham. A newly recognized family from the Horn of Africa, the Heterocephalidae (Rodentia: Ctenohystrica). „Zoological Journal of the Linnean Society”. 172 (4), s. 948, 2014. DOI: 10.1111/zoj.12201. (ang.).
- ↑ a b O. Thomas. Exhibition of, and remarks upon, a specimen of the rodent Fornarina (gen. nov.) phillipsi and description of Heterocephalus ansorgei (sp. nov). „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1903 (2), s. 336, 1903. (ang.).
- ↑ a b W.P.E.S. Rüppell. Säugethiere aus der Ordnung der Nager, beobaclitet im nordöstlichen Africa. „Museum Senckenbergianum: Abhandlungen aus dem Gebiete der beschreibenden Naturgeschicht”. 3 (2), s. 99, 1845. (niem.).
- ↑ P. Popiel & L. Rychlik. Zróżnicowanie sposobów porozumiewania się ssaków. „Kosmos”. 71 (2), s. 61, 2022. DOI: 10.36921/kos.2022_2845. (pol.).
- ↑ a b c Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 286. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 544. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Heterocephalus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-03-11].
- ↑ a b Patterson 2016 ↓, s. 351.
- ↑ a b Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 351. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- ↑ a b c d e f Patterson 2016 ↓, s. 342.
- ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 322, 1904. (ang.).
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-10-14]. (ang.).
- ↑ J.S. Zijlstra, Heterocephalus Rüppell, 1842, Hesperomys project (Version 23.8.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-10-14] (ang.).
- ↑ H.B. Wesselman: The Omo micromammals. Systematics and paleoecology of early man sites from Ethiopia. W: M.K. Hecht & F.S. Szalay (redaktorzy): Contributions to Vertebrate Evolution. Cz. 7. Basel: Karger, 1984, s. 1–219. ISBN 978-3-8055-3935-7. (ang.).
- ↑ Ch. Denys. A new species of bathyergid rodent from Olduvai Bed I (Tanzania, Lower Pleistocene). „Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie. Monatshefte”. 5, s. 258, 1989. (ang.).
- ↑ Ch. Denys: Rodents. W: Paleontology and Geology of Laetoli: Human Evolution in Context. T. Harrison (red.). Cham: Springer, 2011, s. 41. ISBN 978-90-481-9956-3. (ang.).
- ↑ W.O. Dietrich. Ältestquartäre Säugetiere aus der südlichen Serengeti, Deutsch-Ostafrika. „Palaeontographica”. Abteilung A. 94 (3–6), s. 43–133, 1942. (niem.).
Bibliografia edytuj
- B. Patterson: Family Heterocephalidae (Naked Mole-rat). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher, Jr & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 342–351. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).