Golkowice (województwo małopolskie)

wieś w województwie małopolskim

Golkowicewieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie wielickim, w gminie Wieliczka[4][5].

Golkowice
wieś
Ilustracja
Panorama Golkowic
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Powiat

wielicki

Gmina

Wieliczka

Liczba ludności (2022)

1903[2]

Strefa numeracyjna

12

Kod pocztowy

30-698[3]

Tablice rejestracyjne

KWI

SIMC

0340405

Położenie na mapie gminy Wieliczka
Mapa konturowa gminy Wieliczka, po lewej znajduje się punkt z opisem „Golkowice”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Golkowice”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Golkowice”
Położenie na mapie powiatu wielickiego
Mapa konturowa powiatu wielickiego, blisko lewej krawiędzi znajduje się punkt z opisem „Golkowice”
Ziemia49°58′09″N 19°58′41″E/49,969167 19,978056[1]

W latach 1975–1998 wieś administracyjnie należała do województwa krakowskiego.

Golkowice to duża wieś, oddalona od centrum Krakowa o 12 km, granicząca z nim od południa. Położona na Pogórzu Wielickim, na dwóch wzniesieniach rozdzielonych południkowo rzeką Wilgą. Od zachodu graniczy z osiedlem Zbydniowice, od północy z osiedlami Rajsko i Soboniowice, od wschodu z wsią Grabówki, od południa ze wsiami Podstolice i Ochojno. Sama wieś podzielona jest od wieków na: Sosnowiec, Pastwiska, Podlesie, Środek, Gąsiory, Pasternik, Zalesie i Lasowice, otoczona z każdej strony sześcioma zabytkowymi kapliczkami.

Integralne części wsi edytuj

Integralne części wsi Golkowice[4][5]
SIMC Nazwa Rodzaj
0340411 Biskupie część wsi
0340428 Gąsiory część wsi
0340434 Gracówka część wsi
0340500 Lasowice przysiółek
0340440 Pasternik część wsi
0340457 Pastwiska część wsi
0340463 Podlesie część wsi
0340470 Sosnowiec część wsi
0340486 Zalesie część wsi
0340492 Zarzecze część wsi

Historia edytuj

Pierwsze zapiski o Golkowicach pochodzą XII wieku, kiedy to Długosz w swojej kronice nazywa je Golykowiczami. Golkowice były wsią książęcą do XIV wieku. Nigdy nie należały do wielkich i możnych potentatów ziemskich lecz zamieszkiwali je wolni kmiecie. Na przełomie XIV i XV w. Golkowice stały się własnością klasztoru Benedyktynów w Tyńcu. Mieszkańcy Golkowic byli więc zobligowani do składania danin na rzecz klasztoru w Tyńcu i parafii w Wieliczce, do której należeli. Zajmowali się oni rolnictwem, myślistwem i hodowlą. Na ładnym wzniesieniu, zwanym do dziś podworcem, powstał dwór, w którym mieszkał zarządca dbający o interesy klasztoru. We wsi znajdowały się dwie karczmy.

 
Kaplica Matki Bożej Fatimskiej

Po kasacji klasztorów w 1817 roku wieś wraz z folwarkiem Biskupie przeszła na własność biskupów tarnowskich, a od 1880 roku biskupów krakowskich. Przez Golkowice przechodziły wojska Poniatowskiego w 1809 i 1813 roku oraz powstańcy Dembowskiego w 1846 r. W tym też roku w czasie rzezi galicyjskiej zarządca dworu Kwieciński uciekł do Krakowa, a chłopi częściowo rozgrabili dwór (który przestał istnieć kilkadziesiąt lat później). Oprócz wymienionej parafii w Wieliczce, Golkowice należały również do parafii św. Jakuba i Bożego Ciała w Krakowie, do Kosocic i Wróblowic, obecnie są samodzielną parafią pw. Matki Bożej Fatimskiej, prowadzoną przez zakon werbistów. Wieś słynęła od XIX wieku z wypieku sławnych kukiełek zwanych gołkami i jak głosi legenda, w czasie wizyty cesarza Franciszka Józefa w Krakowie wybudowano specjalny piec, w którym upieczono kukiełkę ze 150 kg mąki i poczęstowano cesarza z całym dworem, za co dał on Golkowicom przywilej wolnego handlu.

 
Szkoła podstawowa

Na początku XX w. wybudowano w Golkowicach nową szkołę, a później po wojnie w latach 50. i 60. strażnicę. W wieku XIX aż do czasów II wojny światowej Golkowianie zajmowali się głównie rolnictwem i handlem. Brali oni czynny udział w I wojnie światowej, wojnie bolszewickiej i II wojnie światowej. W czasie okupacji został utworzony oddział Armii Krajowej, którego zadaniem była ochrona tajnej radiostacji "Wisła", która przekazywała wiadomości do Londynu. Po wojnie żołnierze AK i członkowie PSL Mikołajczyka byli represjonowani przez nową władzę.

Wieś kultywuje od wieków tradycje narodowe i regionalne np.: tradycyjne kolędowanie w okresie świąt Bożego Narodzenia, zapusty, obchody Wielkiego Tygodnia, śmigus, sobótki czy dożynki.

Komunikacja edytuj

Komunikację z Krakowem zapewnia MPK (linie 107, 135, 214, 254). Do Wieliczki kursują busy, a także linia G3.

Sport edytuj

We wsi od 1982 istnieje Towarzystwo Sportowe Wilga Golkowice. Klub posiada sekcje piłkarską i kolarską. Aktualnie znajduje się w Klasie B.

Przypisy edytuj

  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 34550
  2. NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
  3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 318 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  5. a b GUS. Rejestr TERYT
 
Widok na Golkowice