Wikipedia

Gorlice

miasto i gmina w województwie małopolskim

Gorlice (rusiń. Ґорлиці, trb. Gorłyci) – miasto w województwie małopolskim, siedziba gminy wiejskiej Gorlice i powiatu gorlickiego[2].

Gorlice
miasto i gmina
Ilustracja
Kolaż Gorlic: panorama, ratusz, pierwsza na świecie uliczna lampa naftowa, Dwór Karwacjanów, ul. 3 maja
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Powiat

gorlicki

Data założenia

1354

Prawa miejskie

1354

Burmistrz

Rafał Kukla

Powierzchnia

23,56 km²

Wysokość

274 – 441 m n.p.m.

Populacja (30.06.2023)
• liczba ludności
• gęstość


25 682[1]
1090,07 os./km²

Strefa numeracyjna

+48 18

Kod pocztowy

38-300, 38-301, 38-302, 38-320

Tablice rejestracyjne

KGR

Położenie na mapie powiatu gorlickiego
Mapa konturowa powiatu gorlickiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Gorlice”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Gorlice”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Gorlice”
Ziemia49°39′16″N 21°09′33″E/49,654444 21,159167
TERC (TERYT)

1205011

SIMC

0959903

Hasło promocyjne: Gorlice – miasto światła
Urząd miejski
Rynek 2
38-300 Gorlice
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa
BIP
Gorlicki Rynek o poranku
Widok na Gorlice z okna Ratusza
Park Miejski w Gorlicach nocą
Pomnik Tereski na gorlickim Rynku
Była synagoga w Gorlicach, w XXI w. piekarnia

Gorlice leżą w dolinie Ropy i jej dopływu Sękówki, na północnej granicy Beskidu Niskiego. Przyległą zachodnią część Beskidu Niskiego powszechnie nazywa się Beskidem Gorlickim. Najwyższy szczyt Gorlic stanowi wzgórze nazywane Łysą Górą (441 m n.p.m.) 49°39′55″N 21°07′31″E/49,665278 21,125278.

Według danych GUS z 30 czerwca 2023 r. miasto liczyło 25 682 mieszkańców[1]. Składa się z 12 osiedli, które są jednostkami pomocniczymi gminy.

Pod względem historycznym Gorlice położone są w Małopolsce, na wschodnim skraju dawnej ziemi krakowskiej[3].

Środowisko naturalne edytuj

Miasto Gorlice zajmuje obszar 23,56 km² (2002)[4], w tym:

  • użytki rolne: 61%
  • użytki leśne: 10%

Miasto stanowi 2,44% powierzchni powiatu.

Demografia edytuj

Dane z 30 czerwca 2012 r.[5]:

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
Jednostka osób % osób % osób %
Populacja 28 628 100 13 734 48 14 894 52
Gęstość zaludnienia
[mieszk./km²]		 1215 583 632
  • Piramida wieku mieszkańców Gorlic w 2014 roku[6].

 

Historia edytuj

 
Pawilon Historii Miasta Gorlice

Powstanie miasta edytuj

Etymologia nazwy miasta jest niejasna. Próby jej ustalenia podjął Józef Barut w swym opracowaniu monograficznym na temat Gorlic. Najstarsza nazwa odnotowana przez Długosza brzmi Gardlicza. Marcin Kromer w swej kronice nazywa miasto Gorlicza[7] i łączy jej powstanie z osadnikami ze Zgorzelca (niem. Görlitz). Według Baruta w zachowanych w Archiwum Miejskim w Gorlicach wyciągach z ksiąg ziemskich i grodzkich bieckich, sądeckich i czchowskich od 1401 r. nazwa Gorlicza przeważa liczebnie nad Gorlice. Większość późniejszych źródeł powiela wersję Marcina Kromera, ale pojawiają się też opinie, że choć do miasta przybyli osadnicy ze Zgorzelca to nazwa jest jednak miejscowego pochodzenia, a nie przeniesiona (a więc ponowiona) przez Niemców przybyłych z łużyckiego Zgorzelca. Powołując się na teksty Wacława Potockiego, Barut sugeruje, że pierwotnie nazwa była rodzaju żeńskiego podobną do okolicznych (Ropica, Moszczenica, Nowica, Banica, Osobnica). Uległa ona zatem późniejszej pluralizacji, dając dzisiejsze Gorlice. W nazewnictwie rusińsko-łemkowskim nazwa Gorlic to Ґорлиці - Horłycia, czyli ‘gardło’[8].

Data powstania miasta jest niepewna. Kromer podaje rok 1355. Prawdopodobnie miasto początkowo osadzone na prawie polskim, od 1417 r. na prawie niemieckim.
Według kronik Marcina Kromera z 1354 r. Dersław I Karwacjan[9] otrzymał od króla Kazimierza Wielkiego przywilej utworzenia miasta Gorlic u zbiegu rzek Ropy i Sękówki. Zgodnie z zapiskami zawartymi w tych kronikach pierwsi osadnicy przybyli z miasta Görlitz na Łużycach. W drugiej połowie XVI w. dziedzicami Gorlic została rodzina Pieniążków herbu Odrowąż. W 1625 r. połowę miasta wykupiła rodzina Rylskich będących w czasie Potopu po stronie najeźdźcy, natomiast Pieniążkowie byli stronnikami króla Jana Kazimierza. Pod władaniem Pieniążków i Rylskich Gorlice były jednym z ważnych ośrodków kalwinizmu w Polsce[10]. Miasto Gorlice szybko stało się ośrodkiem rzemieślniczo-handlowym. Gorlice uzyskały prawo składu w 1659 roku[11].

W XIX w. region gorlicki stał się kolebką przemysłu naftowego. W latach 1853–1858 pracownię miał Ignacy Łukasiewicz, farmaceuta, konstruktor lampy naftowej, ojciec przemysłu naftowego.

 
Budynek gorlickiego „Sokoła”

W Gorlicach w 1892 r. powstało Polskie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” ze zebranych funduszy w 1906 wybudowano przy ulicy Władysława Jagiełły gmach z dużą salą ze sceną, gdzie prowadzono ćwiczenia gimnastyczne, urządzano zebrania i przedstawienia. „Sokół” posiadał także bibliotekę z czytelnią, propagował rozwój kulturalny oraz aktywność fizyczną w różnych dyscyplinach sportowych[12]. W 1895 r. założyciele spółki „Bergheim i Mac Garvey”, Kanadyjczyk William Henry Mac Garvey i austriacki bankier Johan Bergheim uzyskali koncesję na założenie Galicyjskiego Karpackiego Naftowego Towarzystwa Akcyjnego z siedzibą w Gliniku Mariampolskim, a ich zakład zaczął funkcjonować jako samodzielna Fabryka Maszyn i Narzędzi Wiertniczych w Gliniku Mariampolskim[13].

W 1865 r. Gorlice stały się miastem powiatowym. Od tego czasu wyraźnie widoczny staje się proces rozwoju miasta, przejawiający się m.in. założeniem Parku Miejskiego (jeden z najstarszych parków miejskich w Polsce, powstał w latach 1899–1900 z inicjatywy burmistrza – Wojciecha Biechońskiego, otwarcie w 1900 r., ponad 20 ha powierzchni[14]), powstaniem szpitala i pierwszych szkół średnich (Seminarium Nauczycielskie dla dziewcząt – 1904 r., gimnazjum – 1906 r.).

I wojna światowa edytuj

 
Ogólny widok Gorlic od strony Zawodzia przed I wojną światową
 
Architektura przełomu XIX i XX wieku – starostwo powiatowe i sąd rejonowy

Rozwój miasta przerwała I wojna światowa. Pod Gorlicami, po wielkiej bitwie 2 maja 1915 r., został przerwany front rosyjski. Gen. Tadeusz Rozwadowski, dowódca 12 Brygady Artylerii w 12 „Krakowskiej” Dywizji Piechoty odegrał jedną z kluczowych ról w tej majowej bitwie.
Za główne źródło sukcesu 12 DP w pierwszym dniu bitwy uznano współdziałanie artylerii z piechotą. Dokonany przez artylerię 12 DP wyłom w linii obronnej wroga zaczął rozszerzać się, co umożliwiło zdobycie Gorlic. Rozwadowski zastosował nowy sposób użycia artylerii i należy do prekursorów tzw. Ruchomej zasłony ogniowej, w której ogień artyleryjski postępował tuż przed atakującą piechotą. Metoda ta szybko weszła na trwałe do niemieckiego regulaminu walki jako Feuerwalze, a do francuskiego jako barrage roulant, zastępując stosowane wcześniej wielogodzinne ostrzeliwanie pozycji wroga, po których następował pochłaniający liczne ofiary szturm wojsk. 17 maja pod Jarosławiem Rozwadowski takim samym systemem, jaki zastosował pod Gorlicami, powstrzymał kontrnatarcie Rosjan. Wprawiło to w zachwyt cesarza niemieckiego Wilhelma II.
Jednak na skutek samej bitwy, a także trwających 126 dni poprzedzających ją walk pozycyjnych, zniszczeniu uległa większość zabudowy Gorlic.

Okres II Rzeczypospolitej edytuj

W okresie międzywojennym Gorlice należały do województwa krakowskiego.

II wojna światowa edytuj

7 września 1939 r. na obszar powiatu gorlickiego wkroczyły wojska niemieckie. Burmistrzem Gorlic został w tym czasie Andrzej Kwaskowski, aktywny członek ruchu oporu. Mieszkańcy Gorlic zostali dotknięci różnymi formami represji ze strony okupanta. Już 21 sierpnia 1940 r. zorganizowana została pierwsza uliczna łapanka w której zostało aresztowanych 60 mieszkańców miasta, wywiezionych następnie do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu. W 1942 r. zatrzymano, a następnie wywieziono do III Rzeszy uczniów byłego gimnazjum. Tragiczny los spotkał gorlickich Żydów. Byli oni wywożeni do obozów koncentracyjnych drogą kolejową. W październiku 1941 r. zostało utworzone getto, które zlikwidowane ostatecznie zostało w sierpniu 1942 r. Jednocześnie nie zabrakło wśród ludzi woli samozorganizowania się w zbrojny opór przeciwko hitlerowskiemu okupantowi. W 1939 r. powstał obwód Gorlice Związku Walki Zbrojnej, natomiast w 1942 r. powstaje Sztab Obwodu AK Gorlice. Na terenie działały również Bataliony Chłopskie. Równocześnie odbywały się Tajne komplety. 28 kwietnia 1942 roku hitlerowcy dokonali aresztowań działaczy podziemnych lewicowych organizacji (PPR i PPS), których wywieziono do obozów koncentracyjnych (w 1962 roku na ul. Waryńskiego 100 odsłonięto tablicę upamiętniającą ten fakt). 16 stycznia 1945 roku miasto zostało zdobyte przez jednostki IV Frontu Ukraińskiego (w 1965 roku na budynku Urzędu Miasta odsłonięto tablicę upamiętniającą ten fakt)[15]. W bezpośrednich walkach o miasto zginęło 60 czerwonoarmistów.

Okres po 1945 roku edytuj

 
Promenada - ul. 3 Maja

Po zakończeniu II wojny światowej Gorlice weszły w skład nowo utworzonego województwa rzeszowskiego.

Powstały Zakłady Maszyn Wiertniczych i Górniczych „Glinik”, Gorlickie Zakłady Przemysłu Drzewnego, Zakłady Materiałów Izolacyjnych i Ceramiki Budowlanej[16]. W 1965 roku przy Zakładowym Domu Kultury „Górnik” powstał Regionalny Zespół Taneczny „Pogórzanie”[17].

Gorlice w 1969 roku brały udział w Telewizyjnym Turnieju Miast, turniej o formule zawodów emitowany był na żywo Telewizji Polskiej, w tym turnieju Gorlice rywalizowały z miastem Sanok.

W latach 1975–1998 miasto należało do województwa nowosądeckiego.

Etnografia okolic Gorlic edytuj

 
Dwór Karwacjanów

Doliny Ropy i Sękówki były częścią szlaków handlowych, o czym świadczyć mogą znaleziska archeologiczne. Jedną z najwcześniejszych osad tych terenów jest Stróżówka pochodząca z czasów Bolesława Chrobrego. Przypuszcza się, że mogła ona powstać w ramach umacniania granicy z Czechami.

Według Marcina Kromera w 1354 r. Dersław I Karwacjan otrzymał od króla Kazimierza Wielkiego przywilej utworzenia miasta Gorlice u zbiegu rzek: Ropy i Sękówki. Zgodnie z zapiskami zawartymi w kronikach pierwsi osadnicy przybyli z miasta Görlitz na Łużycach.

W 1816 r. Tomasz Święcki, a następnie Adam Tadeusz Naruszewicz (wyd. z 1836) pisali, że „całe Podgórze Ruskie i Małopolskie, tudzież inne miejsca pograniczne, różnych teraz rzemieślników pełne, są to osady pierwiastkowe tego dobroczynnego króla (Kazimierza Wielkiego). Język tych ludzi nieco przygrubszy, a jakieś ze Szląskiem, Morawskiem, Czeskim i Pruskim podobieństwem mający, dowodem jest pierwszej ich ojczyzny. Stąd też poszły owe zniemczone od nowych osadników, lub na nowo nadane miastom Polskim i Ruskim, Lambergi, Frawensztadu, Łańcuta, Pilsna, Gorlicy, i tym podobne nazwiska”[18].

W 1869 r. okolice Gorlic opisał m.in. Wincenty Pol: „Na obszarze Wisłoki uderza nas fakt inny; całą tę okolicę, którą obszar Wisłoki, Ropy, Jasły, Jasełki i średniego Wisłoka zajmuje, osiedli tak zwani Głuchoniemcy od dołów Sanockich począwszy, to jest od okolicy Komborni, Haczowa, Trześniowa aż po Grybowski dział: Gorlice, Szymbark i Ropę od wschodu na zachód, ku północy aż po ziemię Pilźniańską, która jest już ziemią województwa Sandomierskiego. Cała okolica Głuchoniemców jest nowo-siedlinami Sasów; jakoż strój przechowali ten sam co węgierscy i siedmiogrodzcy Sasi. Niektóre okolice są osiadłe przez Szwedów, ale cały ten lud mówi dzisiaj na Głuchoniemcach najczystszą mową polską dialektu małopolskiego, i lubo z postaci odmienny i aż dotąd Głuchoniemcami zwany, nie zachował ani w mowie ani w obyczajach śladów pierwotnego swego pochodzenia, tylko że rolnictwo stoi tu na wyższym stopniu, a tkactwo jest powołaniem i głównie domowem zajęciem tego rodu”[19].

Zabytki edytuj

Osobny artykuł: Zabytki Gorlic.
 
Pałac Długoszów
 
Ulica Garbarska w historycznym centrum miasta
 
Widok na bazylikę z ulicy Legionów
 
Osiedle Górne

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[20]

Administracja edytuj

Burmistrzowie Gorlic edytuj

  • Marcin Piąkosz (1523)
  • Sebastian Kamieński (1657)
  • Stanisław Kuligowicz (1715)
  • Pafnucy Kleszczyński (1783)
  • Stanisław Turski (1784)
  • Johan Podgórski (1837–1837)
  • Franz Jonatsch 1841
  • Eduard Nowosielski (1847–1854)
  • Józef Odrowąż Pieniążek 1865
  • Antoni Radler 1868
  • Jan Kapuściński (1873–1877)
  • Czesław Sieczkowski 1880
  • Walery Rogawski (1882–1886)
  • Eugeniusz Neuman 1887
  • Wojciech Biechoński (1887–1902)[21]
  • Józef Radomski (1903–1905)
  • Emil Wolniewicz 1907
  • Stefan Meus (1908–1910)
  • Feliks Tarczyński (1910–1916)
  • ks. Bronisław Swieykowski (1914–1918)
  • Kazimierz Murdziński (1919–1934)
  • Andrzej Kwaskowski (1934–1944)
  • Wacław Baranowski 1945
  • Teofil Kozłowski (24.05.1945-1948) (PPS)
  • Leon Samsonowicz 1949
  • Leopold Ludwin (1950–1954)
  • Michał Ligarski (1955–1956)
  • Julia Jaworska (1956–1957)
  • Edward Szewczyk (1957–1975)
  • Józef Forczek (1975–1976)
  • Henryk Basista (1976–1982)
  • Tomasz Mierzwiński (1982–1983)
  • Eugeniusz Bohatkiewicz (1983–1985)
  • Mieczysław Gniadek (1986–1990)
  • Krzysztof Gomoła (1990–1992)
  • Stanisław Szura (1992–1998)
  • Józef Abram (1998–2002)
  • Kazimierz Sterkowicz (2002–2010)
  • Witold Kochan (2010–2014)
  • Rafał Kukla (od 2014)

Podział administracyjny edytuj

Gospodarka edytuj

Miasto jest ośrodkiem przemysłu naftowego, maszynowego i drzewnego. W Gorlicach mieści się obszar przemysłowy podlegający Specjalnej Strefie Ekonomicznej Euro-park Mielec[22].

Lista przedsiębiorstw w mieście których obrót roczny wynosi powyżej 25 milionów złotych:

  • Grupa Kapitałowa „Glinik” S.A.[23]
  • Przedsiębiorstwo Materiałów Izolacyjnych „Matizol” S.A. (wchodzi w skład Grupy Selena)
  • FOREST Gorlice sp. z o.o.[24] - wyrób użytkowych przedmiotów drewnianych, przede wszystkim wieszaków, stanowiących znaczną część produkcji firmy.
  • SEVERT Polska Sp. z o.o.[25] - obróbka metali oraz obróbką-skrawaniem CNC.
  • Gór-Stal sp. z o.o. produkcja płyt warstwowych oraz paneli termoizolacyjnych[26]
  • TLC Architectural Metalwork[27] - TLC zajmuje się produkcją rozmaitego gatunku schodów.
  • Saint-Gobain Adfors Polska – produkcja oraz sprzedaż tkanin i dzianin z włókna szklanego dla budownictwa.

W Gorlicach od 1870 r. funkcjonuje bank spółdzielczy (zob. Bank Spółdzielczy w Gorlicach).

Transport edytuj

Drogi krajowe i wojewódzkie edytuj

Koleje edytuj

 
Stacja kolejowa Gorlice

Linie kolejowe:

Stacje kolejowe:

Komunikacja miejska edytuj

W okresie PRL Miejską Komunikację Samochodową obsługiwało Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej. Utrzymywano m.in. linie:

  • 1 Gorlice – Zagórzany – Libusza - Biecz (15 połączeń na dobę w dni powszednie oraz 2 w dni targowe, 10 w dni świąteczne),
  • 2 Ropica Górna – Sękowa – Siary – Gorlice (15 połączeń na dobę w dni powszednie oraz 1 w dni targowe, 7 w dni świąteczne, przy czym z Ropicy 3 w dni powszednie i 2 w dni świąteczne, a z Siar dodatkowo 6 kursów w dni robocze),
  • 3 Gorlice – Zagórzany stacja kolejowa (7 połączeń w dni robocze i 8 w dni świąteczne, w tym kursy nocne o 2:05, 3:40 i 23:04),
  • 4 Gorlice – Sokół – Dominikowice - Kryg (10 połączeń na dobę w dni powszednie oraz 3 w dni świąteczne)[28]

W październiku 2019 roku Miejski Zakład Komunikacyjny przeszedł gruntowne zmiany oraz modernizację. Tabor został zasilony jedenastoma niskopodłogowymi autobusami marki Solaris, dostosowanymi do komfortu podróży osób starszych, kobiet w ciąży, oraz osób poruszających się na wózkach inwalidzkich.

Z momentem uruchomienia połączenia kolejowego Kraków – Stacja Zagórzany, powstała nowa linia autobusowa, która poprowadzona została od Zajezdni MZK, przez Krytą pływalnię do stacji kolejowej w Zagórzanach. Linia ta jest bezpłatna dla wszystkich pasażerów. Gorlicki MZK oferuje darmowe przejazdy na wszystkich swoich liniach podczas "Dnia bez samochodu".

 
"Górka" - Zespół Szkół nr 1
im. I. Łukasiewicza

Komunikacja autobusowa edytuj

W 2022 r. Gorlicki Dworzec Autobusowy został zlikwidowany. Funkcję dworca spełnia przystanek autobusowy przy ulicy Bardiowskiej.

Transport lotniczy edytuj

W 2012 r. przy ul. Węgierskiej otworzono sanitarne lądowisko dla śmigłowców Lotniczego Pogotowia Ratunkowego.

Edukacja edytuj

Przedszkola

  • Miejskie Przedszkole nr 1, ul. Jagiełły 9
  • Miejskie Przedszkole nr 3, ul. Potockiego 7
  • Miejskie Przedszkole nr 4, ul. Broniewskiego 11
  • Miejskie Przedszkole nr 5, ul. Krakowska 11
  • Miejskie Przedszkole nr 8, ul. Hallera 17
  • Niepubliczne Przedszkole Sióstr Felicjanek, ul. Krasińskiego 21
  • Niepubliczne Przedszkole Sióstr Służebniczek, ul. Jezierskiego 3
  • Niepubliczne Przedszkole „Chatka Misia Uszatka”, ul. Wyszyńskiego 21
  • Niepubliczne Przedszkole „Wesołe Skrzaty”, ul. Dukielska 73
  • Niepubliczne Przedszkole Specjalne Caritas, ul. Konopnickiej 21

Miejskie zespoły szkół (szkoły podstawowe i gimnazja)

  • Miejski Zespół Szkół nr 1 w Gorlicach im. ks. Stanisława Konarskiego, ul. Piękna 9
  • Miejski Zespół Szkół nr 3 im. św. Jana Kantego, ul. Wyszyńskiego 16
  • Miejski Zespół Szkół nr 4, ul. Krasińskiego 9
  • Miejski Zespół Szkół nr 5 im. ks. Jana Twardowskiego, ul. Krakowska 5
  • Miejski Zespół Szkół nr 6, ul. Hallera 79

Szkoły ponadpodstawowe

  • Zespół Szkół nr 1 im. I. Łukasiewicza, ul. Wyszyńskiego 18
  • I Liceum Ogólnokształcące im. M. Kromera, ul. Kromera 1
  • Zespół Szkół Ekonomicznych im. Jana Pawła II, ul. Ariańska 3
  • Zespół Szkół Technicznych im. W. Pola, ul. Michalusa 6
  • Zespół Szkół Zawodowych im. K. Pułaskiego, ul. Niepodległości 5
  • Zespół Jednostek Edukacyjnych Województwa Małopolskiego w Gorlicach[29]
  • Centrum Kształcenia Torus – oddział w Gorlicach

Szkoły wyższe

Kultura edytuj

 
Skansen Przemysłu Naftowego Magdalena
 
Skrzyżowanie ulic Kościuszki i Węgierskiej w Gorlicach – miejsce, gdzie zapłonęła pierwsza na świecie uliczna lampa naftowa

Biblioteki edytuj

  • Miejska Biblioteka Publiczna
  • Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Nowym Sączu, filia w Gorlicach

Muzea edytuj

Instytucje i stowarzyszenia kulturalne edytuj

Inne edytuj

Osobny artykuł: Międzynarodowe Prezentacje Muzyczne Ambient.
  • W Gorlicach od 1999 roku odbywa się festiwal muzyki elektronicznej ambient pod nazwą „Międzynarodowe Prezentacje Multimedialne „Ambient Festival”, podczas którego odbywają się koncerty różnych odmian muzyki elektronicznej oraz występują znani artyści polscy i zagraniczni.
  • Od września 2015 roku w Gorlicach z inicjatywy pisarza Andrzeja Stasiuka organizowany jest Festiwal im. Zygmunta Haupta[32].
  • Regionalny Zespół Taneczny „Pogórzanie”[33].

Media edytuj

Portale internetowe

Prasa

Radio

Rozgłośnie lokalne i regionalne posiadające siedzibę bądź redakcję w Gorlicach:

Telewizja edytuj

Sport edytuj

 
Obiekty sportowe z lotu ptaka

Większe kluby sportowe edytuj

Obiekty sportowe edytuj

  • Stadion OSiR im. Maksymiliana Kumorkiewicza – piłka nożna
  • Hala Widowiskowo-Sportowa OSiR im. prof. Jana Dziopka – przystosowana do uprawiania dyscyplin sportowych: piłka ręczna, piłka nożna, koszykówka, siatkówka, badminton, tenis stołowy, unihokej
  • Kryta Pływalnia „Fala”
  • Basen sezonowy (odkryty) OSiR
  • Sztuczne lodowisko OSiR
  • Sala gimnastyczna – Międzyszkolny Ośrodek Sportowy
  • Korty tenisowe
  • Strzelnica – Rejonowy Ośrodek Szkolenia LOK

Szlaki turystyczne edytuj

– od stacji PKP w Gorlicach przez: Łysą Górę do Szalowej
– od stacji PKP w Gorlicach przez: Magurę Małastowską do Bartnego

Wspólnoty wyznaniowe edytuj

 
Bazylika Mniejsza Narodzenia Najświętszej Maryi Panny
 
Prawosławny sobór katedralny Świętej Trójcy

Od 2009 r., w Gorlicach ma swoją siedzibę prawosławny biskup Paisjusz (Martyniuk), sufragan diecezji przemysko-nowosądeckiej PAKP (od 2016 ordynariusz diecezji przemysko-gorlickiej). W związku z tym cerkiew gorlicka została podniesiona do rangi katedry biskupiej (soboru). W soborze katedralnym spoczywają relikwie św. Maksyma Sandowicza. Znajduje się także cząstka św. Krzyża oraz relikwie Apostoła Andrzeja, św. Pantelejmona i św. Łazarza. Proboszczem parafii jest ks. dr kanonik Roman Dubec.

Od 2015 patronką miasta jest Matka Boża Niepokalana[52].

Cmentarze edytuj

 
Cmentarz z I wojny światowej na Górze Cmentarnej

Nad miastem góruje cmentarz nr 91 na Górze Cmentarnej, a w okolicach Gorlic znajduje się wiele rozrzuconych po lasach i wzgórzach cmentarzy wojskowych z okresu I wojny światowej. Niektóre to prawdziwe arcydzieła architektury cmentarnej.

Cmentarze z I wojny w ramach „gniazda Gorlice”

  • nr 87 (Cmentarz Na Pocieszce) – ul. Łokietka (  żółty szlak turystyczny do Bielanki)
  • nr 88 – Gorlice-Sokół – (  zielony szlak turystyczny do Wapiennego)
  • nr 89 – ul. Kopernika (nieistniejący, szczątki żołnierzy przeniesiono, w latach 1961–1962, na cmentarz na Górze Cmentarnej).
  • nr 90 – na zachodnim stoku Góry Cmentarnej (nieistniejący), znajdujący się na terenie cmentarza żydowskiego.
  • nr 91 – na szczycie Góry Cmentarnej
  • nr 98 – Gorlice-Glinik.
  • cmentarz wojenny z II wojny światowej – ul. Wincentego Pola.

Pomniki edytuj

 
Ławeczka Ignacego Łukasiewicza w Gorlicach
 
Sidur Przechodniów przy ul. Stróżowskiej w Gorlicach
 
Mural Ignacego Łukasiewicza przy ul. Wąskiej

Imię nosiły lub noszą statki:

Miasta partnerskie edytuj

Miasta partnerskie Gorlic[53]:

Ludzie związani ze Gorlicami edytuj

Urodzili się edytuj

Honorowi obywatele miasta edytuj

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2024-03-18].
  2. ↑ GUS. Rejestr TERYT.
  3. ↑ Antoni Podraza: Europa — Galicja — regiony. Pisma historyczne. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2006, s. 236. ISBN 83-7188-843-0. [dostęp 2022-06-20]. (pol.).
  4. ↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
  5. ↑ GUS. Baza Denografia.
  6. ↑ Gorlice w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-10], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  7. ↑ Jak podaje Barut w swojej monografii, w M. Kromer, De origine et regubus gestis..., Basilea 1568 występuje pisownia „Gorlicia”, ale w tłumaczeniu polskim, wydanym w 1767 r. pojawia się „Gorlica”. W pierwszym wydaniu kroniki (z 1555 r.) nie ma w ogóle wzmianki o Gorlicach ani o nadawaniu nazw przez osadników niemieckich.
  8. ↑ Józef Barut: Gorlice. Studium historyczno-urbanistyczne miasta. s. 13–14.
  9. ↑ „Dersław Karwacjan herbu Zadora, rycerz wywodzący się z rodziny bankierów i kupców krakowskich, czerpiących znaczne zyski z kopalni ołowiu k. Trzebini. W 1350 r. otrzymał od króla zgodę na założenie Gorlic, które jako miasto prywatne stało się ośrodkiem administracyjnym dóbr Kawacjanów.”, [w:] Krzysztof Moskal. Zamki w dziejach Polski i Słowacji: między Wisłą a Hornadem. 2004. cz. I. s. 82; „Etymologia nazwiska Karwacjan tłumaczona dwojako od mieszkańca Cahors (inż. Barut, na podstawie słownika Lexera), ... albo od Kaverzin, Kauverzin, co według cytowanego słownika oznaczać może również besonders italianischer Kaufmann”, [w:] Studia Historyczne, 1961. t. 4–6. s. 135.
  10. ↑ o Gorlicach na stronie www.sztetl.org.pl.
  11. ↑ Stan Lewicki, Historja handlu w Polsce na tle przywilejów handlowych: (prawo składu), Warszawa 1920, s. 139.
  12. ↑ Andrzej Ćmiech: O dawnej świetności Towarzystwa Gimnastycznego Sokół w Gorlicach. gorlice.naszemiasto.pl. [dostęp 2018-02-18].
  13. ↑ Grupa Kapitałowa GLINIK.
  14. ↑ Parki miejskie [online], Urząd Miejski w Gorlicach [dostęp 2018-01-15].
  15. ↑ Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa „Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939- 1945”, Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, s. 462.
  16. ↑ Wojciech Jankowski, Mały przewodnik po Polsce, Wydawnictwo Sport i Turystyk Warszawa 1983 ISBN 83-217-2329-2 s. 125
  17. ↑ Gorlickie Centrum Kultury „Pogórzanie”.
  18. ↑ Adam Tadeusz Naruszewicz. Historya narodu polskiego. s. 267; Tomasz Święcicki. Opis starożytnéy Polski. 1816.
  19. ↑ Wincenty Pol. Historyczny obszar Polski; rzecz o dijalektach mowy polskiej. Kraków 1869.
  20. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
  21. ↑ O burmistrzu pozytywiście. gorlice.pl. [dostęp 2013-03-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-29)].
  22. ↑ Specjalna Strefa Ekonomiczna Euro-park. europark.com.pl. [dostęp 2012-02-26]. (pol.).
  23. ↑ Największe polskie przedsiębiorstwa 2008 – dane ze strony: Lista 500. [dostęp 2009-08-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-06-15)].
  24. ↑ Najwięksi pracodawcy w Gorlicach i analiza rynku pracy [online], gowork.pl [dostęp 2024-04-23] (pol.).
  25. ↑ teleadreson.pl. teleadreson.pl. [dostęp 2012-02-26]. (pol.).
  26. ↑ Producent płyt warstwowych GÓR-STAL Gorlice
  27. ↑ TLC - Architectural Metalwork - Schody metalowe i platformy
  28. ↑ Rozkład jazdy M.K.S. M.P.G.K. Gorlice
  29. ↑ Strona główna [online], medyk.gorlice.pl, 19 sierpnia 2017 [dostęp 2017-08-19] (pol.).
  30. ↑ https://web.archive.org/web/20130515232342/http://gorlice.art.pl/ Dwór Karwacjanów.
  31. ↑ GRUPA REKONSTRUKCJI HISTORYCZNEJ – GORLICE 1915. gck.gorlice.pl. [dostęp 2019-02-20].
  32. ↑ O festiwalu. Festiwal im. Zygmunta Haupta. [dostęp 2015-09-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-07)].
  33. ↑ Regionalny Zespół Taneczny „Pogórzanie”. gck.gorlice.pl. [dostęp 2019-02-20].
  34. ↑ Gorlice24.pl.
  35. ↑ TerazGorlice.pl.
  36. ↑ haloGorlice. halogorlice.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-09-21)]..
  37. ↑ Gorlice.pl. gorlice.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-21)]..
  38. ↑ Głos24.pl.
  39. ↑ Zbory i placówki [online], chwe.pl [dostęp 2023-08-15].
  40. ↑ Kontakt [online], ewzgorlice.pl [dostęp 2023-08-15].
  41. ↑ Zbory [online], adwent.pl [dostęp 2023-08-15].
  42. ↑ Parafia greckokatolicka p.w. Przemienienia Pańskiego w Gorlicach [online], grekokatolicy.pl [dostęp 2023-08-15].
  43. ↑ Gorlice – Narodzenia NMP [online], diecezja.rzeszow.pl [dostęp 2023-08-15].
  44. ↑ Gorlice – św. Andrzeja Boboli [online], diecezja.rzeszow.pl [dostęp 2023-08-15].
  45. ↑ Gorlice – św. Jadwigi Królowej [online], diecezja.rzeszow.pl [dostęp 2023-08-15].
  46. ↑ Gorlice – Glinik Mariampolski [online], diecezja.rzeszow.pl [dostęp 2023-08-15].
  47. ↑ Parafia św. Wawrzyńca w Zagórzanach [online], zagorzany-wiz.diecezja.tarnow.pl [dostęp 2023-08-15].
  48. ↑ Historia parafii [online], parafiazagorzany.pl [dostęp 2023-08-15].
  49. ↑ Kontakt [online], kzgorlice.pl [dostęp 2023-08-15].
  50. ↑ Dekanat gorlicki [online], orthodox.pl [dostęp 2023-08-15].
  51. ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-24].
  52. ↑ Matka Boża Patronką Gorlic. [dostęp 2015-06-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-01)].
  53. ↑ Miasta partnerskie - Gorlice

Bibliografia edytuj

  • Władysław Boczoń: Za ziemię ojców. Centralny Ośrodek Informacji Turystycznej, 1989.
  • Józef Barut: Gorlice. Studium historyczno-urbanistyczne miasta. Brzozów, Muzeum Regionalne PTTK Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego im. Adama Fastnachta, zlec. Muzeum Regionalne PTTK im. Ignacego Łukasiewicza w Gorlicach, 1991. ISBN 83-900130-2-9.
  • Michał Klimecki: Gorlice 1915. Warszawa, „Bellona”, 1991. ISBN 83-11-07938-2.
  • Bronisław Świeykowski: Z dni grozy w Gorlicach, od 25 IX 1914 do 2 V 1915. Kraków, Druk. Narodowa, 1991.

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Gorlice&oldid=73581380”