Goryczka przezroczysta

Goryczka przezroczysta
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	goryczkowce
Rodzina	goryczkowate
Rodzaj	goryczka
Gatunek	goryczka przezroczysta
	Nazwa systematyczna
	Gentiana frigida Haenke; Collectanea 2: 13 1789
Synonimy
	Ciminalis frigida Bercht. & J.Presl; Dasystephana frigida (Haenke) Zuev; Gentiana albiflora Lam.; Gentiana nikoensis Franch. & Sav.; Gentianodes frigida (Haenke) Á.Löve & D.Löve;
	Ciminalis frigida Bercht. & J.Presl; Dasystephana frigida (Haenke) Zuev; Gentiana albiflora Lam.; Gentiana nikoensis Franch. & Sav.; Gentianodes frigida (Haenke) Á.Löve & D.Löve;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Goryczka przezroczysta^[4] (Gentiana frigida Haenke) – gatunek rośliny należący do rodziny goryczkowatych. Występuje w Karpatach, wschodnich Alpach oraz w górach Bułgarii. W Polsce występuje jedynie w Tatrach. Na Słowacji spotykana jest na obszarze Niżnych Tatr. Roślina rzadka. Łacińska nazwa gatunkowa „frigida” oznaczająca zimny wskazuje na występowanie rośliny w bardzo surowym, zimnym klimacie wysokogórskim^[5]. Nazwa zwyczajowa czasem jest zapisywana jako goryczka przeźroczysta^[6].

Morfologia edytuj

Łodyga: Bardzo krótka, wzniesiona i nierozgałęziona, naga. Ma skrócone międzywęźla. Jej wysokość wraz z kwiatem wynosi 5–15 cm. Pod ziemią posiada krótkie kłącze^[7].
Liście: Równowąskie o długości 2–6 cm, przeważnie 1-nerwowe, wyjątkowo tylko 3-nerwowe. Przyziemne liście tworzące różyczkę mają krótkie ogonki, wyrastające naprzeciwlegle liście łodygowe mają nasady zrośnięte parami w rurkę otaczającą łodygę^[8]^[7].
Kwiaty: Wyrastają po 2–3 na szczycie krótkiej łodygi. Są duże w stosunku do niewielkiej roślinki, mają długość 3–4 cm, rurkowatodzwonkowy kielich o lancetowatych, tępych działkach niejednakowej długości. Korona rurkowatodzwonkowa, złożona z 5 białożółtych płatków z brudnoniebieskimi plamkami, o trójkątnych, nierozchylonych łatkach, pomiędzy którymi występują błoniaste fałdy. Pręciki zrośnięte nitkami z rurką korony^[8].
Owoc: Eliptyczna torebka na długim trzonku zawierająca liczne, elipsowate nasiona o błoniastych listewkach^[5]^[8].

Biologia i ekologia edytuj

Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od lipca do sierpnia. Siedlisko: wysokogórskie hale, murawy i skały. Typowa roślina wysokogórska (orofit), w Tatrach występuje głównie w najwyższym piętrze turniowym, rzadko w piętrze halnym. Rośnie na podłożu bezwapiennym (na granicie)^[5]. Gatunek charakterystyczny dla klasy (Cl.) Juncetea trifidi, Ass. Oreochloetum distichae^[9].

Zagrożenia i ochrona edytuj

W Polsce roślina objęta ścisłą ochroną gatunkową. Liczba jej stanowisk w Polsce nie przekracza 50, wszystkie znajdują się na obszarze Tatrzańskiego Parku Narodowego. Generalnie nie jest zagrożona, jedynie niektóre jej stanowiska występujące przy szlakach turystycznych narażone są na zniszczenie przez zadeptywanie (np. na Kasprowym Wierchu)^[8].

Zobacz też: Rośliny tatrzańskie.

Przypisy edytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-05-27] (ang.).
↑ ^a ^b The Plant List. [dostęp 2017-01-11].
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ ^a ^b ^c Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Kwiaty Tatr. Przewodnik kieszonkowy. Warszawa: MULTICO Oficyna Wyd., 2003. ISBN 83-7073-385-9.
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Vascular Plants of Poland - A Checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 1995. ISBN 83-85444-38-6.
↑ ^a ^b Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
↑ ^a ^b ^c ^d Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-05-27] (ang.).

[tpl-3] The Plant List. [dostęp 2017-01-11].

[checklist2002-4] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[mirkowa-5] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Kwiaty Tatr. Przewodnik kieszonkowy. Warszawa: MULTICO Oficyna Wyd., 2003. ISBN 83-7073-385-9.

[checklist1995-6] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Vascular Plants of Poland - A Checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 1995. ISBN 83-85444-38-6.

[szafer-7] Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

[C-8] Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.

[9] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[4]

[5]

[6]

[1]

[2]

[3]

[7]

[8]

[9]