Wikipedia

Gottfried Schwarz

Gottfried Schwarz (ur. 13 maja 1913 w Fürth, zm. 19 czerwca 1944 w San Pietro al Natisone) – oficer SS w randze Untersturmführera, uczestnik akcji T4, zastępca komendanta obozu zagłady w Bełżcu, w którym pełnił także funkcję kierownika tzw. obozu II, czyli strefy zagłady, w której znajdowały się komory gazowe i masowe groby. Po likwidacji Bełżca był komendantem obozów pracy w Dorohuczy i na Flugplatzu w Lublinie. Przeniesiony na wybrzeże Adriatyku, zginął z rąk włoskich partyzantów.

Gottfried Schwarz
SS-Untersturmführer SS-Untersturmführer
Data i miejsce urodzenia

13 maja 1913
Fürth

Data i miejsce śmierci

19 czerwca 1944
San Pietro al Natisone

Przebieg służby
Formacja

Schutzstaffel

Stanowiska

zastępca komendanta obozu zagłady w Bełżcu, komendant obozu pracy w Dorohuczy, komendant obozu pracy na Flugplatzu w Lublinie

Odznaczenia
Krzyż Żelazny (1939) II Klasy

Życiorys edytuj

Urodził się w bawarskim Fürth[1]. Wstąpił do SS. Według Kurta Franza przed wojną był członkiem załogi KL Dachau[2]. Pod koniec 1939 roku został przydzielony do personelu akcji T4, czyli tajnego programu eksterminacji osób psychicznie chorych i niepełnosprawnych umysłowo. Służył w „ośrodku eutanazji” w Grafeneck jako „palacz” w krematorium[3]. Według Chrisa Webba miał także służyć w ośrodkach w Brandenburgu i Bernburgu[1].

Jako jeden z pierwszych weteranów akcji T4 został przeniesiony do okupowanej Polski, aby wziąć udział w eksterminacji Żydów. Pod koniec października 1941 roku wraz z Josefem Oberhauserem i Johannem Niemannem udał się do Lublina. Tam prawdopodobnie dołączył do nich Richard Thomalla z Centralnego Zarządu Budowlanego SS i Policji, w którego towarzystwie udali się do wsi Bełżec, gdzie 1 listopada rozpoczęli budowę pierwszego obozu zagłady w Generalnym Gubernatorstwie[4]. Do czasu przybycia komendanta Christiana Wirtha (22 grudnia) Schwarz kierował całością spraw związanych z budową obozu[5].

Obóz oficjalnie rozpoczął działalność 17 marca 1942 roku, kiedy przybyły doń pierwsze transporty z gett w Lublinie i Lwowie[6]. Schwarz pełnił funkcję zastępcy komendanta. Był jednocześnie kierownikiem tzw. obozu II, czyli strefy zagłady, w której znajdowały się komory gazowe i masowe groby. W obozowej hierarchii był „osobą nr 2” i bezpośrednio odpowiadał za sprawny przebieg procesu eksterminacji[7]. Wykazywał się dużym okrucieństwem wobec więźniów i pędzonych na śmierć ofiar[3].

Kontrolował on askarów, czy ci są dość bestialscy w stosunku do nas i czy dość mocno katują. Dozorował nas przy kopaniu grobów […] Rykiem, pejczem, bezlitosnym wyganianiem od grobów pędził do komór, gdzie stosy trupów czekały na dalszą drogę do głębokich mogił […] Schwarz bił ciągle wszystkich. Nie wolno było zakrywać twarzy przed razami – „Hände ab!” – wrzeszczał i pastwił się z rozkoszą – relacja Rudolfa Redera[8].

Schwarz cieszył się pełnym zaufaniem komendanta Wirtha, który uznawał go za wystarczająco „twardego”, by podołać kierowaniu obozem II. Obaj utrzymywali również zażyłe relacje towarzyskie[9]. Gdy w sierpniu 1942 roku Wirth został przeniesiony do Lublina na stanowisko inspektora wszystkich obozów akcji „Reinhardt”, Schwarz zachował stanowisko zastępcy komendanta i kierownika obszaru zagłady[3]. Według jednego ze świadków miał asystować przy „eksperymentach” z gazowaniem ludzi, które wiosną 1942 roku przeprowadzano w nowo wybudowanym obozie zagłady w Sobiborze[1]. W uznaniu zasług położonych w czasie akcji „Reinhardt” został wiosną 1943 roku awansowany do stopnia SS-Untersturmführera[10]. Został także odznaczony Krzyżem Żelaznym II klasy[11].

Wczesnym latem 1943 roku obóz w Bełżcu uległ likwidacji. Schwarz został wówczas przeniesiony na stanowisko komendanta obozu pracy dla Żydów w Dorohuczy[12]. W drugiej połowie września tegoż roku zastąpił Wirtha na stanowisku komendanta obozu pracy na Flugplatzu w Lublinie. Piastował je tylko przez niespełna półtora miesiąca, gdyż już 3 listopada 1943 roku wszystkich więźniów wymordowano w ramach akcji „Dożynki”[13].

Później, podobnie jak większość weteranów akcji „Reinhardt”, został przeniesiony do Einsatz R operującej na wybrzeżu Adriatyku. Zadaniem tej jednostki była likwidacja miejscowych Żydów oraz walka z jugosłowiańską i włoską partyzantką[14]. 19 czerwca 1944 roku został zabity przez włoską partyzantkę komunistyczną w San Pietro al Natisone[1].

Został pochowany na niemieckim cmentarzu wojskowym w Costermano. Wraz z nim spoczywają tam inni uczestnicy akcji „Reinhardt” zabici w czasie służby we Włoszech, w tym Christian Wirth i komendant Sobiboru Franz Reichleitner. Po ujawnieniu tego faktu nazwisko Schwarza i innych zbrodniarzy zostało usunięte z rejestrów i skute z nagrobków, niemniej ich groby stały się obiektem czci dla środowisk neonazistowskich i neofaszystowskich[15][16].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d Webb 2016 ↓, s. 180.
  2. ↑ Webb 2016 ↓, s. 24.
  3. ↑ a b c Kuwałek 2010 ↓, s. 64.
  4. ↑ Kuwałek 2010 ↓, s. 36–37.
  5. ↑ Tregenza 2001 ↓, s. 169.
  6. ↑ Kuwałek 2010 ↓, s. 92.
  7. ↑ Kuwałek 2010 ↓, s. 63–66.
  8. ↑ Reder 1999 ↓, s. 64–65.
  9. ↑ Kuwałek 2010 ↓, s. 64 i 66.
  10. ↑ Arad 1999 ↓, s. 168.
  11. ↑ Schwarz, Gottfried. tracesofwar.com. [dostęp 2021-12-19]. (ang.).
  12. ↑ Tregenza 1993 ↓, s. 22.
  13. ↑ Lenarczyk 2014 ↓, s. 80.
  14. ↑ Kuwałek 2010 ↓, s. 58 i 64.
  15. ↑ Kuwałek 2010 ↓, s. 58.
  16. ↑ O’Neil 2008 ↓, s. 201.

Bibliografia edytuj

  • Yitzhak Arad: Belzec, Sobibor, Treblinka. The Operation Reinhard Death Camps. Bloomington and Indianapolis: Indiana University Press, 1999. ISBN 978-0-253-21305-1. (ang.).
  • Robert Kuwałek: Obóz zagłady w Bełżcu. Lublin: Państwowe Muzeum na Majdanku, 2010. ISBN 978-83-925187-8-5.
  • Wojciech Lenarczyk. Obóz pracy na Flugplatzu w Lublinie. Historia, funkcjonowanie, więźniowie. „Zeszyty Majdanka”. XXVI, 2014. ISSN 0514-7409. 
  • Robin O’Neil: Bełżec: Stepping Stone to Genocide. New York: JewihGen, Inc., 2008. ISBN 978-0-9764759-3-4. (ang.).
  • Rudolf Reder: Bełżec. Kraków: Fundacja Judaica i Państwowe Muzeum Oświęcim-Brzezinka, 1999. ISBN 83-907715-3-5.
  • Michael Tregenza. Bełżec – okres eksperymentalny. Listopad 1941 – kwiecień 1942. „Zeszyty Majdanka”. XXI, 2001. ISSN 0514-7409. 
  • Michael Tregenza. Christian Wirth: Inspekteur der SS-Sonderkommandos „Aktion Reinhard”. „Zeszyty Majdanka”. XV, 1993. ISSN 0514-7409. 
  • Chris Webb: The Belzec death camp. History, Biographies, Remembrance. Stuttgart: ibidem-Verlag, 2016. ISBN 978-3-8382-0866-4. (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Gottfried_Schwarz&oldid=67973500”