Wikipedia

Grand Final

(Przekierowano z Grand Final (piłka nożna))

Grand Final (pol. Wielki finał) – termin stosowany w odniesieniu do meczu, w którym wyłaniany jest mistrz rozgrywek. Występujący przede wszystkim w rozgrywkach australijskich oraz nowozelandzkich, a także odnoszący się do kilku dyscyplin rozgrywanych w Europie.

Mecz Grand Final w rozgrywkach National Rugby League; pomiędzy Brisbane Broncos i Melbourne Storm (2006)

Geneza terminu edytuj

Termin grand final wywodzi się z języka anglonormańskiego, w którym to określenie wielki (ang. grand) w kontekście opisania wydarzenia sportowego pojawia się w Anglii w 1836 roku[1]. Następnie określenie wielki pojawia się w odniesieniu do wyścigów konnych rozgrywanych w ramach Grand National w 1839 roku[1].

W Australii termin po raz pierwszy zostaje odnotowany w kontekście spotkania rozgrywanego pomiędzy uczelnianymi, zespołami futbolu australijskiego Melbourne Grammar School i Scotch College w dniu 7 sierpnia 1858 roku na stadionie Yarra Park (wówczas Richmond Park). Spotkanie było anonsowane jako wielki mecz futbolowy (ang. grand football match) w Melbourne Morning Herald i w kilku innych lokalnych gazetach[2]. Kolejne spotkanie, które było obwieszczane jako wielki mecz futbolowy zostało rozegrane w Richmond z okazji Dnia Świętego Patryka 18 marca 1859 roku[3]. W 1861 roku Royal Caledonian Society of Melbourne utworzyła pierwsze rozgrywki w historii futbolu australijskiego – Caledonian Challenge Cup, które w gazecie The Argus wymienione są jako wielki mecz futbolowy[4][5].

 
Mecz Grand Final w rozgrywkach Victorian Football League (obecnie Australian Football League); pomiędzy Essendon Football Club i Melbourne Football Club (1946)

W Sydney pierwszym wydarzeniem sportowy, które zostało opisane jako wielkie były mecze krykieta rozegrane pomiędzy All-England Eleven i Twenty-Two of New South Wales. Relacje pochodzą z dzienników The Sydney Morning Herald[6][7] oraz z The Argus i The Maitland Mercury and Hunter River General Advertiser ze stycznia i lutego 1862 roku, które określają każde spotkanie jako Grand Cricket Match (pol. Wielki Mecz Krykieta)[8][9]. Do określenia Grand Cricket Match odnosi się również gazeta The Mercury z Hobart, która również tym tytułem określiła mecz pomiędzy All-England Eleven a Twenty-Two of Tasmania w dniu 22 lutego 1862 roku[10]. W listopadzie 1870 roku spotkanie rozgrywane w ramach sezonu krykietowego pomiędzy Melbourno i South Molbourno Clubs zapowiadane było jako wielki mecz (ang. grand match) w The Argus[11].

W 1871 roku w rozgrywkach futbolu australijskiego South Yarra Challenge Cup, dwa najlepsze zespoły sezonu zasadniczego zmierzyły się w meczu finałowy, który miał wyłonić drużynę mistrzowską. Mecz o mistrzostwo zapowiadany był jako wielki mecz (ang. grand match) w The Argus. W finale triumfowała drużyna Carlton Football Club, która pokonała Melbourne Football Club[12].

Określenie grand final po raz pierwszy w artykułach prasowych zostaje odnotowane w kwietniu 1900 roku w dzienniku The West Australian z Perth, pojawiło się w kontekście zawodów regatowych jako Grand Final Regatta[13]. Odnośnie do futbolu australijskiego termin grand final pojawił się we wrześniu 1908 roku w relacjach gazety The Argus[14][15]. Utrwalony został w pierwszych trzech dekadach XX wieku.

Grand Final w rozgrywkach sportowych edytuj

 
Mecz Grand Final w rozgrywkach Australian Football League; pomiędzy Geelong Football Club i Port Adelaide Football Club (2007)

Australia i Nowa Zelandia edytuj

W Australii termin jest dość powszechny i stosowany jest w różnych dyscyplinach sportowych. W futbolu australijskim termin używany jest w rozgrywkach Australian Football League oraz w ligach stanowych[16][17]. W rugby league termin stosowany jest w australijsko-nowozelandzkiej lidze National Rugby League[18]. Dodatkowo z terminem Grand Final można spotkać się w rozgrywkach piłkarskich zarówno na szczeblu krajowym (A-League, W-League, National Youth League), jak i stanowym (National Premier Leagues)[19][20]. Ponadto termin stosowany jest również m.in.: w rozgrywkach koszykarskich (National Basketball League, Women's National Basketball League) czy netballu (australijsko-nowozelandzka liga ANZ Championship)[21][22].

Europa edytuj

W Europie termin Grand Final stosowany jest m.in. w rozgrywkach rugby league – Super League[23] oraz w turnieju golfowym – Challenge Tour[24].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b M. Proffitt: Oxford English Dictionary 2nd. Oxford University Press, 1989.
  2. ↑ Football Carnival. Evolution of Australian game.. Trove.nla.gov.au. [dostęp 2014-03-23]. (ang.).
  3. ↑ Richmond Race. Trove.nla.gov.au. [dostęp 2014-03-23]. (ang.).
  4. ↑ The Argus. Trove.nla.gov.au. [dostęp 2014-03-23]. (ang.).
  5. ↑ M. Kiedrowski: Skąd się wziął futbol. [dostęp 2014-03-23]. (pol.).
  6. ↑ Grand Cricket Game. All-England Eleven v. Twenty-Two of New South Wales. Trove.nla.gov.au. [dostęp 2014-03-23]. (ang.).
  7. ↑ Grand Cricket Game. All-England Eleven v. Twenty-Two of New South Wales. Trove.nla.gov.au. [dostęp 2014-03-23]. (ang.).
  8. ↑ Grand Cricket Game. All-England Eleven v. Twenty-Two of New South Wales. Trove.nla.gov.au. [dostęp 2014-03-29]. (ang.).
  9. ↑ Grand Cricket Game. All-England Eleven v. Twenty-Two of New South Wales. Trove.nla.gov.au. [dostęp 2014-03-23]. (ang.).
  10. ↑ Grand Cricket Game. All-England Eleven v. Tasmania. Trove.nla.gov.au. [dostęp 2014-03-29]. (ang.).
  11. ↑ Saturday, November 19, 1870. Trove.nla.gov.au. [dostęp 2014-03-29]. (ang.).
  12. ↑ Saturday's Amusements: Football. Trove.nla.gov.au. [dostęp 2014-03-29]. (ang.).
  13. ↑ Yachting. Mount's Bay Sailing Club. Grand Final Regatta. Open Race.. Trove.nla.gov.au. [dostęp 2014-03-29]. (ang.).
  14. ↑ Football. Semi-final. Trove.nla.gov.au. [dostęp 2014-03-29]. (ang.).
  15. ↑ Football. Wednesday League. Grand final match. Trove.nla.gov.au. [dostęp 2014-03-29]. (ang.).
  16. ↑ AFL: Grand Finals. Australianfootball.com. [dostęp 2016-03-31]. (ang.).
  17. ↑ AFL: Leagues. Australianfootball.com. [dostęp 2016-03-31]. (ang.).
  18. ↑ History of Rugby League. Nrl.com. [dostęp 2016-03-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-25)]. (ang.).
  19. ↑ Our History. A-league.com.au. [dostęp 2016-03-31]. (ang.).
  20. ↑ Worldfootball.net: National Premier Leagues Finals Series: Champions. [dostęp 2016-03-31]. (ang.).
  21. ↑ NBL: history. Nbl.com.au. [dostęp 2016-03-31]. (ang.).
  22. ↑ League Format. Anz-championship.com. [dostęp 2016-03-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-31)]. (ang.).
  23. ↑ Super League Grand Final 2015. Sportinglife.com. [dostęp 2016-03-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-25)]. (ang.).
  24. ↑ Tournament history. Europeantour.com. [dostęp 2016-03-31]. (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Grand_Final&oldid=69162439”