Grubodziób żałobny

gatunek ptaka z rodziny łuszczakowatych

Grubodziób żałobny[3] (Mycerobas carnipes) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny łuszczakowatych (Fringillidae), podrodziny łuskaczy (Carduelinae). Występuje w Azji, od Morza Kaspijskiego po Chiny. Nie jest zagrożony wyginięciem.

Grubodziób żałobny
Mycerobas carnipes[1]
(Hodgson, 1836)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

wróblowe

Podrząd

śpiewające

Rodzina

łuszczakowate

Podrodzina

łuskacze

Plemię

Coccothraustini

Rodzaj

Mycerobas

Gatunek

grubodziób żałobny

Synonimy
  • Coccothraustes carnipes Hodgson, 1836
Podgatunki

zobacz opis w tekście

Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]

Taksonomia

edytuj

Po raz pierwszy gatunek opisał w 1836 Brian Houghton Hodgson – naturalista i minister-rezydent w Nepalu, skąd też pozyskał holotyp ptaka. Nadał mu nazwę Coccothraustes carnipes[4]. Obecnie (2021) nazwą akceptowaną przez Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) jest Mycerobas carnipes. IOC wyróżnia 3 podgatunki[5]. Cechuje je stopniowa zmiana cech – wraz ze wzrostem długości geograficznej (W → E) wzrastają rozmiary i ciemnieje upierzenie grubodziobów żałobnych. Podgatunek merzbacheri niekiedy (np. w przypadku Handbook of the Birds of the World) nie jest uznawany, a ptaki włączane są do M. c. carnipes[4].

Podgatunki i zasięg występowania

edytuj

IOC wyróżnia następujące podgatunki[5]:

Morfologia

edytuj
 
Samiec i samica na ilustracji Johna Goulda

Długość ciała wynosi około 22–24 cm, masa ciała 50–66 g[4]. Wymiary szczegółowe (samce): długość skrzydła 114–120 mm, długość dzioba 17–20 mm (od końcówki po nasadę nozdrzy – 15–17 mm)[6]. Opis upierzenia za Johnem Gouldem. Głowę, szyję, grzbiet, gardło, pierś i sterówki cechuje smoliście czarna barwa. Kuper, brzuch oraz pokrywy podogonowe są żółte (według autora – woskowożółte). Czarne pokrywy nadogonowe mają żółte krawędzie. Skrzydła ciemnoszare. Na lotkach można dostrzec białe nasady i białoszare krawędzie, a na większych pokrywach skrzydłowych żółte końcówki. Na końcach zewnętrznych chorągiewek lotek III rzędu znajdują się podłużne żółte plamy, które następnie przechodzą w białe końcówki. Dziób brązowy, ciemnieje ku końcowi. Nogi brązowe. Samica jest podobnie ubarwiona. Wyróżniają ją czarne pokrywy uszne, szare głowa, szyja i górna część grzbietu. Do tego nie ma tak intensywnych barw, kuper jest żółtooliwkowy, a sterówki zdobią krawędzie tejże barwy[7].

Ekologia

edytuj

Środowiskiem życia grubodziobów żałobnych są lasy z jałowcami, jałowcowo-świerkowe. Gdy ptaki rozpraszają się po sezonie lęgowym w Kazachstanie, odwiedzają niższe wysokości z występującymi jabłoniami, głogiem i dziką różą[8]. Podczas badań prowadzonych w Kazachstanie w 1965 okazało się, że najliczniej grubodzioby żałobne występują tam, gdzie najwięcej jest jałowców – na wysokości 2600–2900 m n.p.m. Pojedyncze osobniki dwa razy widziane były także i ponad 3500 m n.p.m., gdzie towarzyszyły im dziwonie czerwonogardłe (Carpodacus puniceus)[9]. Pożywienie M. carnipes stanowią głównie jagody jałowców, owoce dzikiej róży, także nasiona świerku i Cerasus[4].

Sezon lęgowy trwa od maja do września. Grubodzioby żałobne są monogamiczne, gniazdują samotnie. Za budowę gniazda odpowiedzialna jest samica[4]. Konstrukcję tworzą gałązki, źdźbła traw i kawałki mchu. Zniesienie liczy 2–5 jaj. Wysiadują je oba ptaki z pary przez 14–16 dni. Następnie oboje rodzice opiekują się młodymi przez blisko 20 dni, nim te będą już opierzone. W Kazachstanie na niższych wysokościach ptaki rozpierzchają się w stadach 10–20 ptaków w listopadzie[8].

Status

edytuj

IUCN uznaje grubodzioba żałobnego za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern). Ma duży zasięg występowania rzędu około 3,25 mln km²; ze względu na brak widocznych zagrożeń BirdLife International uznaje trend populacji za stabilny[10].

Przypisy

edytuj
  1. Mycerobas carnipes, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. BirdLife International, Mycerobas carnipes, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015, wersja 2015-4 [dostęp 2015-12-07] (ang.).
  3. Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Coccothraustini Swainson, 1831 (wersja: 2020-09-26). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-01-26].
  4. a b c d e f g Clement, P.: White-winged Grosbeak (Mycerobas carnipes). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2010. [zarchiwizowane z tego adresu (16 września 2015)].
  5. a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Finches, euphonias, longspurs, Thrush-tanager. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-01-26]. (ang.).
  6. Charles Vaurie. Systematic Notes on Palearctic Birds. No. 21 Fringillidae: the Genera Pyrrhula, Eophona, Coccothraustes, and Mycerobas. „American Museum Novitates”. 1788, s. 23–24, 28 sierpnia 1956. 
  7. John Gould: Birds of Asia. T. 5. s. Plate 21 [text].
  8. a b White-winged Grosbeak Арчовый дубонос. birds.kz. [dostęp 2015-09-12].
  9. I. A. Dolgushin, E. I. Gavilov & E. F. Rodionov. The Biology of the Whitewinged Grosbeak Mycerobas carnipes Hodgson, in Kazakhstan. „The Journal of the Bombay Natural History Society”. 65, s. 105-119, 1968. 
  10. White-winged Grosbeak Mycerobas carnipes. BirdLife International. [dostęp 2015-09-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-12)].

Linki zewnętrzne

edytuj