Gruczoł – struktura występująca u zwierząt wyspecjalizowana w wydzielaniu. Mogą być to pojedyncze komórki gruczołowe i wyodrębniony narząd[1][2].

Przykład gruczołu – ludzka ślinianka podżuchwowa. Po prawej jest zgrupowanie pęcherzyków śluzowych, a po lewej pęcherzyków surowiczych.

Z wyjątkiem rdzenia nadnerczy i przedniej części przysadki, gruczoły zbudowane są z tkanki nabłonkowej. Wydzielina wytworzona przez gruczoł może być uwalniana do przestrzeni pozakomórkowej przez egzocytozę lub dzięki osmozie przechodzić bezpośrednio do płynów ustrojowych (krew, limfa).

Podziały gruczołów

edytuj

Ze względu na wydzielaną substancję wyróżnia się[1]:

Ze względu na zasięg działania wyróżnia się:

  • gruczoły egzokrynne (gruczoły wydzielania zewnętrznego),
  • gruczoły endokrynne (gruczoły wydzielania wewnętrznego, gruczoły dokrewne, hemokrynowe),
  • gruczoły parakrynowe (gruczoły wydzielające sekret do istoty międzykomórkowej skąd przedostaje się on do komórek w obrębie tej samej tkanki),
  • gruczoły autokrynowe (gruczoły wydzielające sekret poza obręb własnej błony komórkowej i działające zwrotnie same na siebie),
  • gruczoły jukstakrynowe (gruczoły wydzielające sekret bezpośrednio do sąsiednich komórek, z którymi jest połączona ich błona komórkowa).

Ze względu na sposób wydzielania wyróżnia się:

Komórki gruczołu mogą być położone w nabłonku pojedynczo, w przypadku gruczołów jednokomórkowych, lub w większych zespołach, w przypadku gruczołów wielokomórkowych. Wśród gruczołów wielokomórkowych rozróżnia się cewkowe, pęcherzykowe i cewkowo-pęcherzykowe[3].

Przykłady gruczołów u człowieka

edytuj
 

Substancje mogą być wydzielane:

Dodatkowe ryciny

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. a b Marzena Popielarska-Konieczna: Słownik szkolny: biologia. Kraków: Wydawnictwo Zielona Sowa, 2003, s. 186. ISBN 83-7389-096-3.
  2. praca zbiorowa pod redakcją Małgorzaty Maćkowiak i Anny Michalak: Biologia: jedność i różnorodność. Warszawa: Wydawnictwo Szkolne PWN, 2008, s. 417. ISBN 978-83-7446-134-4.
  3. Histologia. Podręcznik dla studentów medycyny i stomatologii. Pod red. Macieja Zabla. Wrocław 2000.