Gruszewo

Gruszewo
	wieś
	; Pałac w Gruszewie
Państwo	Polska
Województwo	zachodniopomorskie
Powiat	białogardzki
Gmina	Białogard
Wysokość	53 m n.p.m.
Liczba ludności (2007)	205
Strefa numeracyjna	94
Kod pocztowy	78-200
Tablice rejestracyjne	ZBI
SIMC	0302994
	Położenie na mapie gminy wiejskiej Białogard Gruszewo
	Położenie na mapie Polski Gruszewo
	Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego Gruszewo
	Położenie na mapie powiatu białogardzkiego Gruszewo
	53°56′52″N 15°57′35″E/53,947778 15,959722
	Multimedia w Wikimedia Commons

Gruszewo (niem. Grüssow) – wieś sołecka w Polsce położona w województwie zachodniopomorskim, w powiecie białogardzkim, w gminie Białogard. W latach 1975–1998 wieś należała do województwa koszalińskiego. W roku 2007 wieś liczyła 205 mieszkańców^{[potrzebny przypis]}.

Geografia edytuj

Wieś leży ok. 6 km na południowy zachód od Białogardu, przy drodze z Białogardu do Rąbina, ok. 1,5 km od stacji kolejowej w Czarnowęsach. Założenie przypomina swym kształtem krzyż, jedną oś stanowi droga, przy której zlokalizowana jest kolonia mieszkalna. Drugą poprzeczną stanowi podwórze gospodarcze w kształcie prostokąta podzielone na dwie części. Wokół obu części podwórza gospodarczego zlokalizowane są budynki gospodarcze. Nieco dalej od założenia i zabudowań wsi malowniczo położona była część rezydencjonalna.

Toponimia edytuj

Nazwa wsi wskazuje na pochodzenie z łużyckiego i oznacza drzewo gruszę.

Historia edytuj

Gruszewo było starym lennem rodziny Hechthausen. W pierwszej poł. XVIII wieku majątek przeszedł w ręce rodziny Münchow. Następnie w roku 1741 król Fryderyk II nadał Gruszewo rodzinie Kemke. Oni sprzedali majątek Fryderykowi Wilhelmowi von Grolman. W wieku XIX posiadłość często zmieniała właścicieli: von Massow od 1804 r., Kruger od 1823 r., Bugenhagen od 1849 r. (potomkowie Jana Bugenhagena. W 1884 r. wieś otrzymał za zasługi w wojnach pruski generał August von Werder, który cztery lata później tutaj umiera. W roku 1910 jako właściciel figuruje Frau von Schaumann. Ogólna powierzchnia majątku wynosiła wtedy 899 ha, z tego grunty orne 485 ha, łąki 105 ha, pastwiska 56 ha, lasy 233 ha, nieużytki 20 ha. W 1928 roku dziedziczką posiadłości była Ilse von Schaumann z domu von Werder. W roku 1939 w miejscowości mieszka 377 osób. Po II wojnie światowej majątek upaństwowiono. Przez krótki czas stacjonowali wojska rosyjskie. Następnie utworzono PGR. Od 1 lipca 1971 roku Gruszewo stanowiło Zakład Rolny w ramach Kombinatu Państwowego Gospodarstwa Rolnego Stanomino. Od 1992 roku Zakład został przekazywany do zasobów Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa.

Zabytki edytuj

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisana jest:

ruina pałacu^[3], z początku XIX wieku^[4], nr rej. 370 z 27 marca 1964 r. Pałac w stylu angielskiego neogotyku dwukondygnacyjny z wieloboczną basztą w południowo-wschodnim narożu, z parterowym tarasem od południa i tarasem na piętrze w narożu południowo-zachodnim. Układ wnętrz amfiladowy. Wzniesiono go najprawdopodobniej dla zamożnej rodziny szlacheckiej Bugenhagenów, która kupiła majątek w 1849 r. Położony był w odległości około 1 km od wsi, na wzniesieniu w otoczeniu parku, z aleją dojazdową do pałacu. Od południa park styka się z lasem. Pałac miał powierzchnię użytkową ok. 600 m², kubatura ok. 4500 m³, 30 izb mieszkalnych, 10 innych pomieszczeń, 22 piwnice. Obok pałacu znajdował się grobowiec byłych właścicieli. W 1945 r. obiekt został zdewastowany przez stacjonujące tu wojska rosyjskie.

inne zabytki

stajnia znajdowała się w bezpośrednim pobliżu pałacu, po której pozostały tylko fragmenty fundamentów. W jednej części podwórza położony był dom zarządcy, istnieje przypuszczenie, iż był to wcześniejszy dwór. Dalej aż do samej szosy znajdywała się obora z warsztatem, obora wykonana była z cegły i posiadała wieżyczkę z zegarem. W narożniku obok domu zarządcy stoi była stajnia i cielętnik. W części drugiej podwórza gospodarczego znajdowała się stodoła. Zachodnią krawędź zamyka dom mieszkalny, a przy południowej istnieje fragment magazynu owczarni.
budynki dawnej szkoły i kuźni, znajdowały się również we wsi.

Przyroda edytuj

Na zespół parkowo-pałacowy składa się ruina pałacu oraz 15-hektarowy park dworski z dwoma stawami (częściowo bez wody), położony na wzniesieniu - dominuje nad miejscowością. W parku na szczególną uwagę zasługują:

Wiek drzewostanu szacuje się na 150 - 200 lat. Zespół parkowy obecnie stanowi integralną całość z lasami Nadleśnictwa Białogard rozciągający się w kierunku wschodnim i południowo-wschodnim.

W runie dominuje bluszcz, barwinek, konwalia i gnieźnik leśny. Rośnie tutaj również ekspansywny, groźny dla człowieka kenofit - barszcz Sosnowskiego.

W parku istnieją dwa nieczynne cmentarze ewangelickie, założone w XIX wieku:

o pow. 0,40 ha
o pow. 0,03 ha.

Aleje:

przy drodze do Stanomina, po jej obu stronach rośnie grupa drzew objętych ochroną w wieku od 300 do 500 lat: 15 dębów o obw. 300-561 cm oraz 20 buków o obw. 200-510
o długości 3860 m, na którą składają się lipy drobnolistne, jesiony wyniosłe, klony zwyczajne
po obu stronach drogi z Dębczyna do Gruszewa o długości 2890 m, drzewa o obw. 215-320 cm takie jak: lipa drobnolistna, klon zwyczajny i jesion wyniosły
o długości 1000 m z dębów szypułkowych zlokalizowana wzdłuż śródpolnej drogi do Łęczna
od strony drogi Rąbino - Białogard do parku prowadzi aleja lip drobnolistnych.

W okolicy występują torfowiska niskie.

Turystyka edytuj

Przez Gruszewo wiodą dwa lokalne szlaki turystyczne:

Szlakiem parków, dworów i pałaców - motorowy, nieoznaczony
Szlak krajobrazy i parki Gminy Białogard - rowerowy.

Wzniesienie Świerkowiec (96,3 m n.p.m.) to pagórek kemowy w okolicy wsi.

Osoby związane z miejscowością edytuj

August von Werder (ur. 1808 - zm. 1888) – pruski generał, zmarł w Gruszewie

Kultura i sport edytuj

W miejscowości jest świetlica wiejska.

W 2007 roku założono we wsi Ludowy Zespół Sportowy "Markus" Gruszewo, należący do Gminnego Zrzeszenia LZS.

Komunikacja edytuj

W Gruszewie znajduje się przystanek komunikacji autobusowej.

Przypisy edytuj

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 39611
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 347 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
↑ NID: Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków (księga A). nid.pl, 2022-12-21. [dostęp 2023-05-05]. (pol.).
↑ „Zachodniopomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków”. Szczecin.

Bibliografia edytuj

JarosławJ. Ellwart JarosławJ., Pomorze Środkowe, Gdynia: Region, 2003, ISBN 83-89178-08-7, OCLC 830539684 .
Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Białogard na lata 2005-2013, Białogard, UG, 2005
Andrzej Świrko, Pałace, dwory i zamki w dorzeczu Parsęty, POT, 2005, ISBN 83-7263-900-0

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 39611

[2] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 347 [zarchiwizowane 2022-10-26] .

[3] NID: Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków (księga A). nid.pl, 2022-12-21. [dostęp 2023-05-05]. (pol.).

[4] „Zachodniopomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków”. Szczecin.

[2]

[1]

[3]

[4]