Hanna Hirszfeldowa
Hanna Hirszfeldowa z domu Kasman[1] (ur. 17 lipca 1884, zm. 20 lutego 1964 we Wrocławiu) – polska lekarz pediatra, profesor nauk medycznych.
 Hanna Hirszfeldowa ok. 1920 | |
| Data urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie | |
| Odznaczenia | |
| |
Życiorys edytuj
Córka Pawła. Po ukończeniu studiów medycznych była asystentem w klinikach m.in. w Heidelbergu i Zurychu, a po wybuchu I wojny światowej (w latach 1915–1920) lekarzem wojskowym w armii serbskiej. W dwudziestoleciu międzywojennym w warszawskiej Klinice Pediatrii tamtejszego Uniwersytetu pełniła funkcję ordynatora.
Po wybuchu II wojny światowej małżonkowie Hirszfeldowie (Hanna Hirszfeldowa była żoną prof. n. med. Ludwika Hirszfelda) wraz z córką, pomimo pochodzenia żydowskiego, do lutego 1941 mieszkali w Warszawie po stronie „aryjskiej” (dzięki wstawiennictwu niemieckiego lekarza, dra Kochmanna) w swojej willi na Saskiej Kępie, pozostając gorliwymi katolikami i członkami katolickiej parafii. Później jednak, na polecenie generalnego gubernatora Hansa Franka, zmuszeni zostali do przeniesienia się do warszawskiego getta. Hanna Hirszfeldowa pełniła funkcję ordynatora oddziału niemowlęcego filii szpitala Bersonów i Baumanów na Lesznie[a]. Od sierpnia 1941 Hirszfeldowie mieszkali na plebanii kościoła Wszystkich Świętych przy pl. Grzybowskim. Z getta na stronę „aryjską” uciekli latem 1942, ukrywając się najpierw u Marii Wierzbowskiej, koleżanki Hanny. Po śmierci chorej córki w lutym 1943 Hirszfeldowa mieszkała z mężem w domu Laury z Przedpełskich Kenigowej (żony Mariana Keniga) w Starej Miłośnie pod Warszawą, potem (od marca 1944) przy ul. Złotej, a po trzech miesiącach we wsi Lipka.
Od października 1944 do roku 1945 Hanna Hirszfeldowa – wówczas docent – była ordynatorem Szpitala Dziecięcego w Lublinie (kierownikiem pierwszej, powstałej jeszcze w czasie wojny, Katedry i Kliniki Pediatrii), a zaraz po zakończeniu wojny zamieszkała wraz z mężem we Wrocławiu. Tu prof. Hanna Hirszfeldowa współuczestniczyła przy tworzeniu Akademii Medycznej; wydział lekarski wrocławskiej uczelni[b] rozpoczął nauczanie pierwszych 520 studentów już w 1945 roku, a w październiku pod jej kierownictwem powołano Katedrę i Klinikę Pediatryczną tego wydziału, mieszczącą się uruchomionym już w lipcu szpitalu (dawnym Domu Małego Dziecka) dziecięcym (pierwszej tego rodzaju placówce na Dolnym Śląsku po wojnie). Klinika składała się z 6 oddziałów, wyposażona była w laboratorium i kuchnię mleczną (znajdował się tu też punkt zbiórki naturalnego mleka kobiecego); w 1947 uruchomiono przy Klinice także żłobek, a także – w znajdującym się w pobliżu (przy u. Bartla) opuszczonym Szpitalu Maltańskim – pierwszą szkołę pielęgniarską, do której pierwsze słuchaczki przyjęto 5 maja tego roku. Szkoła ta (początkowo pod nazwą „Szkoły Pielęgniarstwa P.C.K. we Wrocławiu”) utworzona została przez Polski Czerwony Krzyż i przez instytucję tę do roku 1949 była utrzymywana; istnieje ona do dziś (choć w zmienionych realiach organizacyjnych i lokalowych) i od 1977 roku ma za swą patronkę prof. Hirszfeldową, inicjatorkę jej powstania.
Później, od 1954, prof. Hirszfeldowa była kierownikiem Katedry Diagnostyki Oddziału Pediatrii Akademii Medycznej. Zajmowała się także pracą naukową i organizacją polskiego życia naukowego we Wrocławiu; była założycielką i pierwszą przewodniczącą wrocławskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego, pisała prace naukowe na temat choroby głodowej, hematologii dziecięcej, czynności układu wegetatywnego, choroby reumatycznej, konfliktu serologicznego oraz wad wrodzonych. Za prace nad przyczynami poronień i wad rozwojowych wyróżniona została w 1955 nagrodą państwową.
Oprócz swoich prac obejmujących zagadnienia przede wszystkim z dziedziny pediatrii, immunologii i hematologii interesowała się także problemami alergologii pediatrycznej, datujące się jeszcze z dwudziestolecia międzywojennego[c]. Brała też udział w pracach naukowych wraz z mężem, z którym zastosowała pionierskie metody leczenia choroby hemolitycznej przy pomocy wymiennej transfuzji krwi.
Odznaczenie edytuj
Upamiętnienie edytuj
Od 2018 roku Hanna Hirszfeldowa jest patronką skweru we Wrocławiu[3]. W 2019 roku ukazała się biografia Hanny i Ludwika Hirszfeldów autorstwa Urszuli Glensk[4].
Uwagi edytuj
- ↑ W bazie danych na stronie warszawa.getto.pl zawierającej tę informację brak danych, w jakim okresie tam pracowała, natomiast według Encyklopedii Wrocławia w latach 1941–1942 była ordynatorem Szpitala Zakaźnego.
- ↑ Wówczas nosiła ona jeszcze nazwę „Uniwersytetu i Politechniki Wrocławskiej”; rozdzielenie na poszczególne odrębne uczelnie nastąpiło później.
- ↑ Hirszfeldowie już w 1928 roku zaprosili do Warszawy małżeństwo Coca (Arthur Fernandez Coca, ur. 1875, był światowej sławy alergologiem) na cykl wykładów, będących w istocie kursem alergologii wieku rozwojowego, zapewne pierwszym w Polsce; Hanna Hirszfeldowa podjęła się też tłumaczenia sztandarowego podręcznika z tej dziedziny autorstwa A.F. Coca „Familial nonreaginic food-allergy” („Rodzinna niereageniczna alergia pokarmowa”).
Przypisy edytuj
- ↑ Zew krwi profesora Hirszfelda [online], wyborcza.pl [dostęp 2018-01-05] (pol.).
- ↑ M.P. z 1954 r. nr 99, poz. 1213.
- ↑ Akty Prawne. uchwaly.um.wroc.pl. [dostęp 2019-05-01].
- ↑ Glensk 2019 ↓.
Bibliografia edytuj
- Encyklopedia Wrocławia, wyd. I, Wrocław 2000 (ISBN 83-7023-749-5), s. 270
- Hanna Hirszfeldowa w bazie danych warszawa.getto.pl
- Ludwik Hirszfeld w bazie danych warszawa.getto.pl
- Ocalić od zapomnienia – kształcenie pielęgniarek we Wrocławskiej Szkole Pielęgniarskiej przy ul. K. Bartla. doipip.wroc.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-03-25)]. – Elżbieta Garwacka Czachor, „W cieniu czepka” (ISSN 1425-6584), pismo Dolnośląskiej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu, nr 3/2007, s. 9–12
- Praca doktorska dr Jolanty Ubysz (dostępna w Bibliotece Akademii Medycznej we Wrocławiu, sygn. Mg 1 30789).
- Urszula Glensk: Hirszfeldowie. Zrozumieć krew. Kraków: Wydawnictwo Universitas, 2019. ISBN 978-83-242-3598-8.