Hannie Schaft
Hannie Schaft właśc. Jannetje Johanna Schaft (ur. 16 września 1920 w Haarlem, zm. 17 kwietnia 1945 pod Overveen w gminie Bloemendaal) – holenderska studentka prawa, podczas niemieckiej okupacji Holandii członek holenderskiego ruchu oporu – kurier i uczestnik akcji dywersyjnych i likwidacyjnych, znana jako „dziewczyna z czerwonymi włosami” (hol. Het meisje met het rode haar), aresztowana i rozstrzelana w 1945 roku.
 Hannie Schaft, prawdopodobnie między 1938 a 1945 rokiem | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie |
studentka prawa, członek holenderskiego ruchu oporu |
| Odznaczenia | |
| |
| Strona internetowa | |
Życiorys edytuj
Jannetje Johanna Schaft urodziła się 16 września 1920 roku w Haarlem[1]. Była młodszą z dwóch córek Pietera Schafta (1885–1964), nauczyciela i Aafje Talei Johanny Vrijer (1885–1971), pochodzącej z rodziny pastorów mennonickich[1]. Po śmierci starszej córki na błonicę w 1927 roku rodzina Schaftów przeniosła się do innego domu, pozostając w Haarlem[1]. Ojciec Schaft był aktywnym członkiem Socjaldemokratycznej Partii Pracy (hol. Sociaal-Democratische Arbeiderspartij – SDAP) i w domu rodzinnym odbywano wiele dyskusji na tematy polityczne[1].
Po ukończeniu szkoły w 1937 roku Schaft rozpoczęła studia prawnicze na Uniwersytecie Amsterdamskim w 1938 roku[1]. W 1940 uzyskała stopień kandydata[1]. Po odmowie podpisania oświadczenia lojalności w 1943 roku nie miała możliwości kontynuacji studiów[1][2][a]. Schaft wróciła do rodzinnego domu w Haarlem[1].
Schaft działała w holenderskim ruchu oporu od wiosny 1942 roku[1]. Kradła dowody tożsamości dla ukrywających się Żydów i członków ruchu oporu[1]. Wiosną 1943 roku pomogła ukryć dwóch żydowskich studentów i ich rodziców[1]. W czerwcu 1943 roku wstąpiła do lewicowej organizacji ruchu oporu Raad van Verzet (RVV), dla której pracowała jako kurier[1]. Wiele jej akcji wiązało się z ryzykiem niewspółmiernym dla znaczenia podjętego działania[2].
Współpracowała również z Janem Bonekampem (1914–1944), z którym przeprowadzała akcje likwidacyjne dla RVV[1]. Bonekamp został śmiertelnie postrzelony podczas akcji likwidacji komendanta policji W. Raguta 21 czerwca 1944 roku[2], a Schaft udało się uciec[1]. Nie wróciła już do domu rodzinnego i ukrywała się w Haarlem[2].
Razem z Truus Oversteegen (1923–2016) jeździła jako kurier dla Wewnętrznych Sił Zbrojnych (hol. Binnenlandse Strijdkrachten) – stowarzyszenia zrzeszającego trzy największe organizacje ruchu oporu w Holandii[1]. Podczas Świąt Bożego Narodzenia w 1944 roku brała udział w akcji zdobywania amunicji z niemieckiej bazy okrętów podwodnych w IJmuiden, a później także w akcji wysadzania niemieckiego pociągu z amunicją w Santpoort[1]. W ruchu oporu znana była jako Hannie Schaft, a później jako „dziewczyna z czerwonymi włosami” (hol. Het meisje met het rode haar)[2].
Schaft została zatrzymana 21 marca 1945 roku w Haarlem-Noord podczas akcji kurierskiej – miała w torbie pistolet i paczkę dokumentów, w tym egzemplarze gazety komunistycznej De Waarheid[1]. Została aresztowana i przewieziona do Ripperdakazerne w Haarlem, a potem do więzienia Huis van Bewaring w Amsterdamie[1]. W Amsterdamie przyznała się do zabicia pięciu osób[1]. Z rozkazu Willy'ego Lagesa (1901–1971) została zastrzelona 17 kwietnia 1945 roku – trzy tygodnie przed końcem wojny[1]. Miejscem egzekucji były wydmy pod Overveen w gminie Bloemendaal[1].
Schaft została ponownie pochowana 27 listopada 1945 roku na cmentarzu honorowym Erebegraafplaats Bloemendaal[1]. Jest jedyną kobietą wśród pochowanych tam bojowników ruchu oporu[2]. W jej pogrzebie uczestniczyli członkowie holenderskiej rodziny królewskiej i holenderskiego rządu[1]. Podczas pogrzebu królowa Wilhelmina uznała ją za „symbol ruchu oporu”[1]. Pośmiertnie została odznaczona Verzetskruis (pol. „krzyżem ruchu oporu”)[1].
Upamiętnienie edytuj
25 listopada 1951 roku pamięć o Schaft stała się przedmiotem rozgrywki politycznej. Tego dnia komitet pamięci o Hannie Schaft (hol. Hannie Schaft-herdenkingscomité), który był silnie powiązany z Komunistyczną Partią Holandii (hol. Communistische Partij Nederland – CPN), zaplanował marsz–demonstrację z Haarlem na honorowy cmentarz w Bloemendaal[2]. Burmistrzowie Haarlem i Bloemendaal nie wyrazili zgody, a zarządca cmentarza zamknął jego bramy, by nie dopuścić do demonstracji na cmentarzu[2]. Pomimo informacji o zakazie marszu, setki demonstrantów próbowało wtargnąć na cmentarz, a wezwana na miejsce policja użyła siły[2]. Zdarzenie to doprowadziło do debaty w parlamencie między liderem komunistów Henkiem Gortzakiem (1908–1989) i ministrem spraw wewnętrznych Fransem Teulingsem (1891–1966)[2].
W 1956 roku ukazała się powieść biograficzna o życiu Hannie Schaft autorstwa Theuna de Vriesa (1907–2005), która została zekranizowana w 1981 roku przez holenderskiego reżysera Bena Verbonga – film nosił tytuł Het meisje met het rode haar (pol. „Dziewczyna z czerwonymi włosami”) a rolę tytułową zagrała Renée Soutendijk[1].
W 1982 roku Truus Menger-Oversteegen odsłoniła pomnik Schaft w Kenaupark w Haarlem[1]. Co roku w ostatnią niedzielę listopada przy pomniku oraz przy grobie Schaft Narodowa Fundacja Pamięci o Hannie Schaft organizuje spotkania i wykłady[1].
Uwagi edytuj
Przypisy edytuj
Bibliografia edytuj
- Schaft, Jannetje Johanna (1920–1945). W: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland (DVN) [on-line]. 2016-07-11. (niderl.).
- M.M. Warning: Schaft, Jannetje Johanna (1920–1945). W: Biografisch Woordenboek van Nederland (BWN) [on-line]. 2013-11-12. (niderl.).
- Verzets Ressistance Museum: Studenten en studentenverzet 1943. [w:] www.verzetsmuseum.org [on-line]. [dostęp 2019-03-24]. (niderl.).