Hansa-Brandenburg C.I
Hansa-Brandenburg C.I – austro-węgierski samolot rozpoznawczy z okresu I wojny światowej, konstrukcji niemieckiej.
 Hansa-Brandenburg C.I | |
| Dane podstawowe | |
| Państwo | |
|---|---|
| Producent | |
| Typ | |
| Konstrukcja | |
| Załoga |
2 osoby |
| Historia | |
| Data oblotu | |
| Lata produkcji |
od 1916 |
| Dane techniczne | |
| Napęd | |
| Moc | |
| Wymiary | |
| Rozpiętość |
12,25–12,3 m |
| Długość |
8,3–8,45 m |
| Wysokość |
3,33 m |
| Powierzchnia nośna |
37,5–38,5 m² |
| Masa | |
| Własna |
800–886 kg |
| Startowa |
1196–1350 kg |
| Osiągi | |
| Prędkość maks. |
140–179 km/h |
| Prędkość wznoszenia |
1,8–2,5 m/s |
| Pułap |
3500–6000 m |
| Zasięg |
300–450 km |
| Długotrwałość lotu |
3 h |
| Dane operacyjne | |
| Uzbrojenie | |
| 1 stały i 1 ruchomy karabin maszynowy Schwarzlöse (8 mm), 100 kg bomb | |
| Użytkownicy | |
| Austro-Węgry, Czechosłowacja, Polska | |
| Rzuty | |
| |
Historia i opis konstrukcji edytuj
Konstruktorem dwupłatowca C.I, będącego rozwinięciem szkolnej maszyny Hansa-Brandenburg B.I, był inż. Ernst Heinkel. Zmiany obejmowały przede wszystkim zastosowanie mocniejszych silników i dodanie uzbrojenia – przy niezmienionej sylwetce (potocznie zwano go „dużym Brandenburgiem”, mimo niemal identycznych wymiarów – w odróżnieniu od „małego” B.I). Ten udany samolot nie zyskał zainteresowania lotnictwa niemieckiego, lecz produkowany był w dużej liczbie na licencji w Austro-Węgrzech w zakładach Phönix w Wiedniu i Ungarische Flugzeugfabrik AG (UFAG) w Budapeszcie[1], a po wojnie również w Czechosłowacji przez zakłady Aero jako A-14, A-15 i A.26. Stosowano w nich rozmaite silniki: Austro-Daimler o mocy od 150 do 200 KM, Mercedes 160 KM, Hiero 200-230 KM i Benz 200-230 KM[1]. Uzbrojenie stanowił 1 ruchomy karabin maszynowy Schwarzlöse 8 mm wz.07/12 umieszczony na obrotnicy w tylnej kabinie (w części egzemplarzy montowano dodatkowo 1 stały karabin maszynowy strzelający do przodu nad górnym płatem, a w samolotach późniejszej produkcji – zsynchronizowany karabin maszynowy Schwarzlose M.16/R). Niektóre samoloty produkcji Phönix miały kabinę obserwatora w formie dość wysokiej oprofilowanej wieży, przez co karabin maszynowy na obrotnicy na szczycie mógł strzelać dookoła ponad górnym płatem. Mógł on zabrać także do 100 kg bomb[1].
Firma Phönix produkowała samoloty serii 26, 27, 29, 129, 229, 329, 429, a UFAG – 61, 63, 64, 67, 68, 69, 169, 269, 369 (stanowiły one pierwszą część numeru seryjnego)[2]. Phönix wyprodukował ich 480, a UFAG – 876, łącznie 1356[1]. Cechą samolotów Hansa-Brandenburg C.I był wysoki silnik, ograniczający widoczność dla pilota, dlatego w samolotach produkcji Phoenix silnik montowano ok. pół metra niżej, natomiast samoloty UFAG miały staranne okapotowanie silnika[1].
Służba w lotnictwie polskim edytuj
Samoloty oprócz lotnictwa Państw Centralnych i Czechosłowacji użytkowane były po wojnie w dużej liczbie również w polskim lotnictwie, służąc do połowy lat dwudziestych m.in. w 5. i 6 Eskadrze Wywiadowczej i 2 Pułku Lotniczym oraz prawdopodobnie w 8. i 16 Eskadrze Wywiadowczej.
5 listopada 1918 roku Stefan Bastyr wraz z obserwatorem de Beaurain wykonali na Brandenburgu C.I pierwszy lot bojowy lotnictwa niepodległej Polski (jeszcze przed oficjalnie przyjmowanym dniem odzyskania niepodległości 11 listopada). Obrzucili lekkimi bombami i ostrzelali ukraińskich żołnierzy wycofujących się po próbie ataku na Dworzec Główny we Lwowie[3]. Według jednak innych publikacji, był to samolot Oeffag C.II[4]. Kolejny lot bojowy odbył się tego samego dnia (z obserwatorem Władysławem Toruniem), a następne od 7 listopada.
W Małopolsce (głównie Lwowie i Krakowie) zdobyto 22 samoloty Brandenburg C.I (8 produkcji Phoenix i 14 produkcji UFAG)[5]. Używane były bojowo do 1920 roku, a do szkolenia do 1922 roku[5]. Ponadto, 15 samolotów tego typu zbudowano, częściowo z dostępnych części, we lwowskich warsztatach III Ruchomego Parku Lotniczego w latach 1919–1920[6]. W toku ich konstrukcji wprowadzono półskorupowy kadłub o takiej samej geometrii, z pracującym pokryciem[6]. Następnie, od 1920 do 1924 roku pewną liczbę zmodernizowanych samolotów, oznaczanych jako Brandenburg K, zbudowano w warsztatach parku 2 pułku lotniczego w Krakowie[7].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e W. Obuchowicz, A. Nikiforow, op. cit., s. 18–19.
- ↑ W. Obuchowicz, A. Nikiforow, op. cit. Według K. Chołoniewski, W. Bączkowski, op. cit. także serie 23 (Phönix) i 62.01 i 66 (UFAG).
- ↑ Tomasz Kopański, Lotnictwo w obronie Lwowa w listopadzie 1918 roku, w: Militaria i Fakty nr 6/2001, s. 40.
- ↑ Morgała 1997 ↓, s. 97.
- ↑ a b Morgała 1997 ↓, s. 40–41.
- ↑ a b Morgała 1997 ↓, s. 44–47.
- ↑ Morgała 1997 ↓, s. 48–50.
Bibliografia edytuj
- Krzysztof Chołoniewski, Wiesław Bączkowski: Samoloty wojskowe obcych konstrukcji 1918-1939 – Tomik 1. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1987. ISBN 83-206-0566-0.
- Walerij Obuchowicz, Andriej Nikiforow: Samoliety Pierwoj Mirowoj Wojny (Самолеты первой мировой войны). Harwest, 2003. ISBN 985-13-1701-2. (ros.).
- Michael Sharpe: Dwupłatowce, trójpłatowce i wodnosamoloty. Warszawa: Bellona, 2001. ISBN 83-11-09273-7.
- Andrzej Morgała: Samoloty wojskowe w Polsce 1918-1924. Warszawa: Bellona, Lampart, 1997. ISBN 83-86776-34-X.
Linki zewnętrzne edytuj
- Sylwetka samolotu Hansa-Brandenburg C.I w serwisie «Уголок неба». airwar.ru. [dostęp 2023-06-26]. (ros.).