Hanys
Hanys – określenie rdzennego mieszkańca dawnej niemieckiej części Górnego Śląska. Hanys to autochton, natomiast nie określa się tak osób spoza Czarnego Śląska, które na Górnym Śląsku mieszkają i przyjęły śląską kulturę. Terminem tym określają Górnoślązaków również Ślązacy ze Śląska Cieszyńskiego[1].
Charakterystyka edytuj
Słowo hanys pochodzi od niemieckiego imienia Hans[2][3] jako odpowiednika polskiego imienia Jan. Słowo to miało sugerować niemieckie pochodzenie Ślązaków[2][3]. W Niemczech natomiast powstał termin Wasserpolaken, określenie pejoratywne mieszkańców Górnego Śląska[4]. W założeniu słowo hanys miało być obraźliwym określeniem, jednak zostało przyswojone przez mieszkańców Górnego Śląska[5][2][3].
Bliskimi znaczeniowo słowami do hanysa, są miejscowy i tutejszy, w znaczeniu stąd (a nie ‘zza rzeki’, czyli z Zagłębia Dąbrowskiego i reszty Polski – po śląsku z Altrajchu, w dosłownym znaczeniu: ‘stara rzesza’). Ślązacy z Czarnego Śląska stosują określenie gorol, nazywając tak mieszkańców sąsiadującego Zagłębia Dąbrowskiego i pozostałych części Polski oraz Polaków mieszkających na Górnym Śląsku. W województwie opolskim członek takiej grupy napływowej często zwany jest chadziaj lub hadziaj[6], który to termin jest pokrewny do poznańskiego chaziaja, oba z rosyjskiego хозяин (chazjain)[7].
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Słownik gwarowy Śląska Cieszyńskiego. Wydanie drugie, poprawione i rozszerzone. Jadwiga Wronicz (redaktor). Ustroń: 2010, s. 125. ISBN 978-83-60551-28-8.
- ↑ a b c Hanys, czyli po prostu... Hans [online], Polska Times.
- ↑ a b c Hanys, czyli po prostu... Hans [online], dziennikpolski24.
- ↑ Marcin Jarząbek, Separateness and National Identity – the Case of Upper Silesia in Interwar Poland [online], CEU eTD Collection, 2009, s. 14 [dostęp 2023-09-19] (ang.).
- ↑ "Hanys (na Śląsku "w każdym razie do wybuchu II wojny, światowej mówiąc Hanysek, myślano - Niemiec, obecnie jest to częściej, podobnie jak pieron lub krzok - miejscowy, ogólne przezwisko polskich Ślązaków ze strony nie-Ślązaków - goroli, przybyłych ptaków lub rzadziej guńkarzy" [w:] Przegląd zachodni, tom 57, wydania 3-4 str. 14 ; Hanusek, śl. gw. forma zdr. od imienia Johannes - Jan, dzisiejsze śląskie Hanys z niem. Johann." [w:] Henryk Borek. Słownik etymologiczny nazw geograficznych Śląska: H-ki. 1988. str. 7
- ↑ Helena Buchner – „Dzieci Hanyski” – recenzja i ocena [online], histmag.org [dostęp 2021-08-17].
- ↑ Bogusław Nowowiejski, Danuta Bieńkowska, Marek Cybulski, Elżbieta Umińska-Tytoń, Słownik dwudziestowiecznej Łodzi (konteksty historyczne, społeczne, kulturowe), Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2007, ss. 346, „Białostockie Archiwum Językowe”, 8, 2008, s. 275–280, DOI: 10.15290/baj.2008.08.23, ISSN 1641-6961 [dostęp 2021-08-17] (pol.).