Hasdingowie
Hasdingowie (Asdingi) – jeden z odłamów Wandalów[1], który pojawił się na północnych rubieżach cesarstwa rzymskiego w drugiej połowie II wieku.
Przed okresem "wędrówki ludów" Hasdingowie zajmowali ziemie objęte zasięgiem kultury przeworskiej[2].
Swoją nazwę Hasdingowie zawdzięczali prawdopodobnie nazwie dynastii norweskiej. W okresie wędrówek plemion germańskich na południe szczep być może połączył się ze wspomnianymi przez Tacyta Naharwalami, którzy zamieszkali na śląskim odcinku szlaku bursztynowego. W dalszych etapach wędrówek prawdopodobnie pod naporem wenedzkim Hasdingowie wyruszyli na południe, przekraczając Karpaty[3].
Według Kasjusza Diona na przełomie lat 171–172 Hasdingowie, którymi dowodzili Raus i Raptus, wkroczyli do Dacji i zaproponowali jej namiestnikowi Sekstusowi Korneliusowi Klemensowi układ: pokój w zamian za umożliwienie im osiedlenia się w granicach cesarstwa. Nieznany jest przebieg pertraktacji. Kolejna informacja o tym wzmiankuje o powierzeniu namiestnikowi opieki nad rodzinami Hasdingów, wystąpieniu plemienia przeciwko Kostobokom i poniesieniu porażki w walce z Lakringami, po czym Hasdingowie zaproponowali Rzymowi pokój w zamian za pomoc w obronie granic. Rzym propozycję przyjął i umożliwił im osiedlanie się na sąsiadujących z Kwadami obszarach nad górną Cisą[4].
Po porozumieniu z Rzymem Hasdingowie osiedlili się na obszarach, których granice zakreślane były:
- od zachodu – Dunajem i Cisą,
- północnego zachodu – Wagiem i Nitrą,
- od południa – Dunajem,
- na północnym wschodzie – zewnętrznym łukiem Karpat, Seretem i Dniestrem.
Sąsiadowali z Jazygami od zachodu, Kwadami od północnego zachodu, Lakringami (według niektórych badaczy) i Roksolanami od południa, Gepidami na północnym wschodzie, pośrednio z Wizygotami od wschodu (przestrzeń pomiędzy nimi była oddzielona Wyżyną Transylwańską)[5].
O dziejach Hasdingów w III i IV wieku sporadycznie wzmiankują późniejsze źródła. Świadczyć to może o dopełnieniu przez nich warunków pokoju z Rzymem[6]. Według Jordanesa w 248 roku Astringi nonnulli, część Hasdingów, wzięli udział w wyprawie gockiej pod wodzą Argaita i Gunteryka nad dolny Dunaj. W 260 roku być może przyczynili się do powstania konfliktu pomiędzy Rzymem a Kwadami i Jazygami, którzy wkroczyli do Pannonii Dolnej[5]. W 270 ponownie wdarli się w głąb rzymskiej prowincji Panonii Dolnej. Pokonani przez Rzymian musieli dostarczyć im zakładników oraz oddział posiłkowy w sile 2000 jezdnych. Oddział ten, pod nazwą ala VIII Vandilorum, znalazł się później w Egipcie[7]. W 290 roku wymienieni zostali przy okazji zawiązania koalicji z Gepidami przeciwko Gotom, przy czym Jordanes błędnie zakreślił granice ich terenów. Poszerzył je do obszarów zajmowanych na północy przez Sillingów, przypisał Hasdingom sąsiedztwo Markomanów i bezpośrednio Wizygotów od zachodu i wschodu oraz określił południową granicę ich obszarów na Dunaju[8].
W pierwszej dekadzie V wieku Wandalowie (Silingowie, Hasdingowie) wraz z Alanami (Jazygami) wyruszyli na zachód wzdłuż limesu rzymskiego[9]. W noc sylwestrową 406 roku wędrowne plemiona przekroczyły zamarznięty Ren koło Moguncji. W latach 407–409 plądrowały Galię, a w roku 409 przekroczyły Pireneje i zajęły Półwysep Iberyjski[10]. Około lat 411–412 Hasdingowie osiedlili się na kilkadziesiąt lat we wschodniej Galicji[11]. W 415 roku do Hiszpanii wtargnęli się Wizygoci na czele z Ataulfem, pokonując osiadłych w Betyce Silingów. Być może po tym wódz Hasdingów Gunderyk przyjął tytuł króla Wandalów i Alanów[12]. Gdy Goci wycofali się do Galii, Gunderyk w 419 roku oblegał Swebów, ale został powstrzymany przez namiestnika rzymskiego, po czym najechał urodzajną Betykę osłabioną po eksterminacji Silingów. W 422 roku Rzym przy wsparciu wizygockim podjął kroki powstrzymania Wandalów przed opanowaniem wybrzeża Morza Śródziemnego. Dowodzone przez magister militum Castinusa wojska rzymskie poniosły porażkę[13]. W 425 roku Wandalowie opanowali Kartagenę i Sewillę, co umożliwiło im aktywność na morzu. Następca zmarłego w 428 roku Gunderyka, Genzeryk, podjął decyzję o przeprawieniu się plemienia do północnej Afryki[14], gdzie założyli państwo, które przetrwało około stu lat pokonane w 534 roku przez Cesarstwo Bizantyńskie.
Przypisy edytuj
- ↑ J. Strzelczyk: Wandalowie i ich afrykańskie państwo, s. 29.
- ↑ H. Łowmiański: Początki Polski. Z dziejów Słowian w I tysiącleciu n. e., T. 1, s. 245.
- ↑ H. Łowmiański: Początki Polski. Z dziejów Słowian w I tysiącleciu n. e., T. 1, s. 250–251.
- ↑ J. Strzelczyk: Wandalowie i ich afrykańskie państwo, s. 57.
- ↑ a b J. Strzelczyk: Wandalowie i ich afrykańskie państwo, s. 61.
- ↑ J. Strzelczyk: Wandalowie i ich afrykańskie państwo, s. 66.
- ↑ J. Strzelczyk: Wandalowie i ich afrykańskie państwo, s. 61-62.
- ↑ J. Strzelczyk: Wandalowie i ich afrykańskie państwo, s. 62–63.
- ↑ J. Strzelczyk: Wandalowie i ich afrykańskie państwo, s. 83.
- ↑ Encyklopedia historyczna świata, T. 1, Prehistoria, s. 426.
- ↑ J. Strzelczyk: Wandalowie i ich afrykańskie państwo, s. 94.
- ↑ J. Strzelczyk: Wandalowie i ich afrykańskie państwo, s. 95.
- ↑ J. Strzelczyk: Wandalowie i ich afrykańskie państwo, s. 96.
- ↑ J. Strzelczyk: Wandalowie i ich afrykańskie państwo, s. 97.
Bibliografia edytuj
- Encyklopedia historyczna świata, T. 1, Prehistoria, Kraków, 1999, ISBN 83-85909-51-6, ISBN 83-85909-48-6.
- Łowmiański H.: Początki Polski. Z dziejów Słowian w I tysiącleciu n. e., T. 1, Warszawa, 1963.
- Jerzy Strzelczyk, Wandalowie i ich afrykańskie państwo, Warszawa: Państ. Instytut Wydawniczy, 1992, ISBN 83-06-02205-X, OCLC 69337402.