Helena Rasiowa

polska matematyczka

Helena Rasiowa, właśc. Raś z d. Bączalska (ur. 20 czerwca 1917 w Wiedniu, zm. 9 sierpnia 1994 w Warszawie) – polska matematyczka[1], profesor Uniwersytetu Warszawskiego i Polskiej Akademii Nauk; zajmowała się logiką, algebrą (w tym algebrami Boole’a), teorią mnogości oraz informatyką teoretyczną. Autorka książki Wstęp do matematyki współczesnej, omawiającej zagadnienia z zakresu podstaw logiki i teorii mnogości.

Helena Rasiowa
Państwo działania

 Polska

Data i miejsce urodzenia

20 czerwca 1917
Wiedeń

Data i miejsce śmierci

9 sierpnia 1994
Warszawa

Profesor zwyczajna doktor nauk matematyczno-fizycznych
Specjalność: logika matematyczna, podstawy matematyki
Alma Mater

Uniwersytet Warszawski

Doktorat

1950

Habilitacja

1956

Profesura

1957

Polska Akademia Nauk
Status

członkini Komitetu Nauk Matematycznych

Wykładowczyni
uczelnia

Instytut Matematyki Wydziału Matematyki, Informatyki i Mechaniki UW

Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Medal 40-lecia Polski Ludowej Medal 30-lecia Polski Ludowej Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Nauczyciel PRL”
Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy” (złota)

Życiorys edytuj

Helena Rasiowa urodziła się w 1917 roku w polskiej rodzinie mieszkającej w Wiedniu. Jej ojciec, Wiesław Bączalski[2], pracował jako specjalista na kolei. Rodzina wróciła do Polski, gdy Polska odzyskała niepodległość w roku 1918[3]. Osiedlili się w Warszawie, ojciec otrzymał posadę na kolei, a Helena ukończyła szkołę średnią. Dodatkowo uczyła się w szkole muzycznej. Po zakończeniu edukacji w szkole średniej Helena Rasiowa ukończyła kurs zarządzania i biznesu[4]. W roku 1938 rozpoczęła studia matematyczne na Uniwersytecie Warszawskim, które zmuszona była przerwać po wybuchu II wojny światowej. Po roku spędzonym wraz z rodziną we Lwowie powróciła do Warszawy, gdzie podjęła edukację na tajnych studiach, zorganizowanych przez wykładowców UW (m.in. Karola Borsuka, Jana Łukasiewicza, Andrzeja Mostowskiego). Jej pierwsza praca magisterska, pisana pod kierunkiem Jana Łukasiewicza i Bolesława Sobocińskiego, spłonęła podczas powstania warszawskiego, zaś sama Rasiowa przeżyła je, ukrywając się w podziemiach budynków. Po wojnie krótko pracowała jako nauczycielka matematyki, by za namową Mostowskiego powrócić na studia. Napisała drugą pracę magisterską, tym razem pod kierunkiem Andrzeja Mostowskiego, którą obroniła w roku 1945. W następnym roku rozpoczęła pracę jako asystent na Uniwersytecie Warszawskim. W roku 1950 obroniła dysertację doktorską, pisaną także pod kierunkiem Andrzeja Mostowskiego. Praca dotyczyła metod algebraicznych w logice.

W roku 1956 uzyskała drugi stopień naukowy doktora nauk (odpowiednik doktora habilitowanego). Rok później rozpoczęła pracę jako profesor nadzwyczajny na Uniwersytecie Warszawskim, zaś w roku 1967 Rada Państwa nadała jej tytuł naukowy profesor zwyczajnej. W badaniach naukowych koncentrowała się na algebraicznych aspektach logiki, logice, algebrze, w późniejszym okresie – informatycznych aspektach matematyki, algorytmiki oraz sztucznej inteligencji.

Helena Rasiowa działała w Polskim Towarzystwie Matematycznym, w latach 1955–1957 była jego sekretarzem, zaś w latach 1958–1959 wiceprezeską.

Przez piętnaście lat była dziekanem Wydziału Matematyki, Mechaniki i Informatyki Uniwersytetu Warszawskiego (1958–1960, 1962–1966, 1968–1978), który w tym czasie zmieniał swoje nazwy. Najpierw Wydziału Matematyki i Fizyki UW, a potem, po zmianie nazwy, Wydziału Matematyki i Mechaniki UW oraz od 1975 Wydziału Matematyki, Informatyki i Mechaniki UW. Była delegatką Rady Wydziału do Senatu UW, sekretarzem naukowym Komitetu Nauk Matematycznych PAN, a następnie członkinią Prezydium tego Komitetu.

Helena Rasiowa była nauczycielem akademickim wielu pokoleń studentów oraz naukowców. Wypromowała około 20 doktorów. Większość z nich później została nauczycielami akademickim w Polsce i za granicą. W szczególności jej doktorantami byli: Michael Bleicher (1961), Vladimir G. Kirin (1966), Andrzej Salwicki (1969), Nguen Cat Ho (1971), Cecylia Rauszer(inne języki) (1971), Ewa Orłowska(inne języki) (1971), Grażyna Mirkowska (1972), Maria Semeniuk-Polkowska (1972), Wiktor Bartol(inne języki) (1973), Antoni Kreczmar (1973), Jerzy Tiuryn (1975), Lech Banachowski (1975), Anita Wasilewska(inne języki) (1975), Michał Krynicki (1976), Bolesław Szymański (1976), Dimiter Vakarelov(inne języki) (1977), Bogdan Sabalski (1977), Halina Przymusińska(inne języki) (1979), Leszek Rudak(inne języki) (1986).

Życie prywatne edytuj

O życiu pozanaukowym Heleny Rasiowej niewiele wiadomo. Wyszła za mąż za Stanisława Rasia[5]. W 1947 urodziła w Milanówku syna Zbigniewa(inne języki)[6], który poszedł w ślady matki i również zajmował naukowo algebrą (1973 – doktorat Algebraiczne własności semi-programów w maszynach adresowych stałoprogramowych) i informatyką (1987 – tytuł profesora na Uniwersytecie w Północnej Karolinie w Charlotte)[7][8]. Pochowana na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie[9].

Publikacje książkowe edytuj

  • Mathematics of metamathematics (wspólnie z R. Sikorskim), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1963, s. 519
  • Wstęp do matematyki współczesnej. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2003. ISBN 83-01-13949-8.
  • Algorithmic logic: lectures notes Simon Fraser University, Canada. „Prace IPI PAN”, tom 281. Instytut Podstaw Informatyki Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 1977.
  • An algebraic approach to non-classical logics. „Studies in Logic and the Foundations of Mathematics”, tom 78. Wyd. Naukowe PWN – North-Holland, Warszawa – Amsterdam 1974.

Odznaczenia i nagrody edytuj

Przypisy edytuj

  1. Rasiowa Helena, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2021-10-01].
  2. Wiktor Bartol HELENA RASIOWA AND CECYLIA RAUSZER – TWO GENERATIONS IN LOGIC
  3. Rafał Natorski, Helena Rasiowa. Najwybitniejsza polska matematyczka [online], kobieta.wp.pl, 21 czerwca 2016 [dostęp 2020-07-14] (pol.).
  4. – Rasiowa Helena [online], www.tomaszgrebski.pl [dostęp 2020-07-14].
  5. Bojownik o Katyń [online], www.mojarodzina.org [dostęp 2020-07-14].
  6. Podążając Śladami Kobiet w Matematyce | Polskie Towarzystwo Matematyczne [online], ptm.org.pl, 11 lipca 2017 [dostęp 2020-07-14].
  7. Instytut Informatyki, Zbigniew W. Raś
  8. Zbigniew Wieslaw Ras [online], prabook.com [dostęp 2020-07-14] (ang.).
  9. Cmentarz Stare Powązki: BĄCZALSCY, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2021-08-18].

Linki zewnętrzne edytuj