Henryk Furmańczyk
Henryk Furmańczyk ps. Henryk (ur. 23 grudnia 1916 w Abanie, zm. 18 września 1992) − podpułkownik lotnictwa Wojska Polskiego, kapitan ZWZ-AK, kawaler Krzyża Srebrnego Orderu Wojennego Virtuti Militari.
| |
 podpułkownik
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne | |
| Formacja | |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
      
| |
.svg){kind=small}
Życiorys edytuj
- Dzieciństwo i młodość
Henryk Furmańczyk urodził się w 1916 roku na Syberii[2]. Był synem Antoniego, Polaka skazanego na zesłanie za przynależność do Narodowego Związku Robotniczego[3], i Aleksandry z Wiłkowów[1]. Furmańczyk z rodziną powrócił do Polski w 1922 roku, rodzina zamieszkała w Warszawie, a rok później w Częstochowie[3]. W tym drugim mieście Henryk Furmańczyk i jego brat Wacław ukończyli szkołę podstawową i Gimnazjum im. Henryka Sienkiewicza[2]. W 1930 roku jego ojciec był działaczem BBWR, z tego też powodu zginął wraz z trzema innymi osobami z rąk członka Polskiej Partii Socjalistycznej[3].
Furmańczyk od wczesnego dzieciństwa interesował się lotnictwem, należał do gimnazjalnego koła Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, wraz z grupą kolegów zbudował w tym okresie szybowiec. W lipcu 1939 roku ukończył Szkołę Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie, a 12 września jego rocznik został mianowany przez prezydenta Ignacego Mościckiego podporucznikiem lotnictwa ze starszeństwem z dniem 1 września. Przydzielony został do 4 eskadry szkolnej SzPL, po czym ewakuowany wraz z personelem Centrum Wyszkolenia Lotniczego na południowy wschód kraju, gdzie trafił do niemieckiej niewoli[2].
- Okupacja
Z niewoli Furmańczyk zbiegł z grupą kolegów i podjął próbę dotarcia do zachodnich sojuszników, ale po porażce tej próby wrócił pod koniec 1939 roku do Częstochowy i zaangażował się w działalność ZWZ-AK pod pseudonimem Henryk. Jako pilot otrzymał zadanie utworzenia partyzanckiej grupy lotniczej dla powiatów częstochowskiego, radomszczańskiego, opoczyńskiego i włoszczowskiego oraz utworzenie na podległym terenie zrzutowisk i lądowisk dla samolotów wykonujących nocne loty z Wielkiej Brytanii. Dodatkowo w 1940[potrzebny przypis] roku został zastępcą dowódcy grupy wywiadu i kontrwywiadu wojskowego w Obwodzie AK Częstochowa[2].
Oprócz działań związanych z lotnictwem przeprowadził również inne operacje, m.in. odbicie z więzienia na Zawodziu bez jednego wystrzału inspektora ZWZ-AK ppłk. Stanisława Mireckiego Butryma, którego wyprowadził z więzienia z pomocą grupy żołnierzy przebranych w mundury Gestapo i Luftwaffe. Wśród wykonawców akcji jedynie jeden żołnierz znał biegle język niemiecki. Za tę akcję odznaczono go Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari[2].
Grupa Furmańczyka przyjęła także w marcu 1943 roku pod Zebrą koło Częstochowy czterech cichociemnych, którzy otrzymali zadanie szczegółowego rozpoznania zakładów doświadczalnych Peenemünde, gdzie Niemcy budowali wyrzutnie pocisków rakietowych. Oddział przyjął także osiem innym zrzutów. Jeszcze w tym samym roku został wraz z grupą żołnierzy aresztowany przez Gestapo, ale udało mu się uciec i pomóc w ucieczce innemu żołnierzowi. Za pomoc w ucieczce odznaczono go Krzyżem Walecznych[2].
Po ucieczce został przeniesiony w okolice Piotrkowa Trybunalskiego i Opoczna, gdzie w styczniu 1944 roku odtworzył swoją jednostkę lotniczą. Podczas przygotowań do akcji „Burza” oddział został włączony do 25 pułku piechoty AK jako jego 3 kompania. W całym okresie okupacji jego oddział stoczył szereg potyczek, m.in. pod Szadkowicami, Białaczowem, Kowalewem, Widuchem, Białym Ługiem, Bokowem, Hutą, Stefanowem, Przysuchą, Walią i Mniszowem. Wojnę zakończył w stopniu kapitana[2].
- Lata powojenne
Po zakończeniu wojny wrócił do Częstochowy. Wkrótce po przyjeździe został aresztowany przez Urząd Bezpieczeństwa Publicznego, zdegradowany i skazany na dwukrotną karę śmierci. Kary nie wykonano, został osadzony we Wronkach, następnie karę śmierci zamieniono na 10 lat więzienia i zmniejszono ją po amnestii. Zwolniony z więzienia po trzech i pół roku pozbawienia wolności, po czym na wniosek Stowarzyszenia Polskich Kombatantów został mianowany majorem, ze starszeństwem od 4 września 1948 roku. Później został jeszcze na wniosek SPK mianowany podpułkownikiem, ze starszeństwem od 4 listopada 1964 roku. Działał w Klubie Oficerów Rezerwy i był współtwórcą Częstochowskiego Klubu Seniorów Lotnictwa[2].
Po wyjściu z więzienia wrócił do Częstochowy i podjął cywilną pracę w Przedsiębiorstwie Budowy Kopalń Rud Żelaza, a także ukończył studia na Politechnice Częstochowskiej. W 1954 roku ożenił się[2] z Martą Mateją (1929–2004), miał syna Antoniego (ur. 1955) − lekarza[1]. Brat Wacław (1919–2012), również żołnierz ZWZ-AK, był znanym szczecińskim architektem[4].
Zmarł w 1992 roku i został pochowany na cmentarzu Kule w Częstochowie[2].
Upamiętnienie edytuj
7 grudnia 2012 roku, na lotnisku w Rudnikach została odsłonięta tablica upamiętniająca Henryka Furmańczyka[5].
Awanse[2] edytuj
- podporucznik − 12 września 1939
- porucznik − ?
- kapitan − ?
- major − 4 września 1948
- podpułkownik − 4 listopada 1964
Ordery i odznaczenia[2] edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e Juliusz Sętowski: Cmentarz Kule w Częstochowie. Przewodnik biograficzny. Częstochowa: Wydawnictwo im. Stanisława Podobińskiego Akademii Jana Długosza w Częstochowie, 2005, s. 80–81. ISBN 83-7098-916-0.
- ↑ a b c d e f g h i j k l Ppłk. Henryk Furmańczyk: pilot, patriota, bohater. Samoloty.pl, 2012-12-06. [dostęp 2012-12-10]. (pol.).
- ↑ a b c Jarosław Kapsa: Morderstwo w cieniu wyborów. Histmag.org, 2010-12-30. [dostęp 2012-12-15]. (pol.).
- ↑ Pamięci architektów polskich - arch. Wacław Furmańczyk. Izba Architektów Rzeczypospolitej Polskiej. [dostęp 2012-12-16]. (pol.).
- ↑ Bohaterski pilot uczczony tablicą na lotnisku w Rudnikach. Gazeta.pl Częstochowa, 2012-12-07. [dostęp 2012-12-10]. (pol.).
- ↑ Furmanczyk, Henryk - TracesOfWar.com [online], www.tracesofwar.com [dostęp 2021-11-20].
Bibliografia edytuj
- niebieskaeskadra.pl. [dostęp 2014-10-18]. (ang.).