Hirado (1911)
Hirato (jap. 平戸, ひらと Hirato) albo Hirado[a] − japoński krążownik pancernopokładowy drugiej klasy typu Chikuma – ostatnich krążowników pancernopokładowych zbudowanych dla cesarskiej marynarki wojennej. Wszedł do służby w 1912 roku. Uczestniczył w działaniach I wojny światowej, po jej zakończeniu stacjonował na Filipinach i w Chinach. Od 1940 roku, wycofany ze służby liniowej, był używany jako hulk mieszkalny. W 1947 roku został złomowany.
 „Hirato” w Auckland podczas I wojny światowej | |
| Klasa | |
|---|---|
| Typ | |
| Historia | |
| Stocznia |
Kawasaki, Kobe |
| Położenie stępki |
10 sierpnia 1910 |
| Wodowanie |
29 czerwca 1911 |
 Dai-Nippon Teikoku Kaigun
| |
| Wejście do służby |
17 czerwca 1912 |
| Wycofanie ze służby |
1 kwietnia 1940 |
| Los okrętu |
złomowany w 1947 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność |
5040 ts (normalna) |
| Długość |
144,8 m |
| Szerokość |
14,2 m |
| Zanurzenie |
5,1 m |
| Napęd | |
| 2 turbiny parowe o łącznej mocy 22 500 shp, 16 kotłów, 2 śruby | |
| Prędkość |
26 węzłów |
| Zasięg |
10 000 Mm przy 10 w. |
| Uzbrojenie | |
| stan początkowy: 8 dział 152 mm (8×I) 4 działa 76 mm (4×I) 2 karabiny maszynowe 3 wyrzutnie torped 457 mm | |
| Opancerzenie | |
| pokład: 22–57 mm wieża dowodzenia: 102 mm wyrzutnie torpedowe: 102 mm maski dział: 25 mm | |
| Załoga |
403–433 |
Budowa edytuj
Krążowniki pancernopokładowe typu Chikuma były ostatnimi okrętami tej klasy zbudowanymi dla Cesarskiej Marynarki Wojennej. Przy ich projektowaniu wykorzystano doświadczenia wojny rosyjsko-japońskiej. Ich budowę przewidziano w planie rozbudowy floty japońskiej zaakceptowanym w 1907 roku. Trzeci i ostatni okręt typu został zamówiony w listopadzie 1909 roku w stoczni koncernu Kawasaki w Kobe, tymczasowo oznaczony jako krążownik II klasy Ha Gō[1][b]. Budowa miała numer stoczniowy 318[2]. 23 grudnia 1909 roku nadano mu nazwę „Hirato”[a]. Stępkę pod budowę położono 10 sierpnia 1910 roku, zaś wodowanie odbyło się 29 czerwca 1911 roku[3]. Nazwa krążownika pochodziła od miasta Hirado w prefekturze Nagasaki, położonego na wyspie o tej samej nazwie. Do służby we flocie imperialnej okręt wszedł 17 czerwca 1912 roku[3]. Klasyfikowany był oficjalnie jako krążownik II klasy (nitō jun’yōkan)[4].
Opis konstrukcji edytuj
Kadłub krążowników typu Chikuma miał długość całkowitą 144,8 m, szerokość maksymalną 14,2 m i średnie zanurzenie 5,1 m. Wyporność normalna projektowa wynosiła 4950 ts (długich ton), a rzeczywista wyporność normalna sięgnęła 5040 ts[5]. Napęd „Hirato” stanowiły dwie turbiny parowe typu Curtis (wyprodukowane również przez stocznię Kawasaki) o łącznej mocy projektowej 22 500 shp, napędzające dwie śruby[5]. Parę do turbin dostarczało 16 kotłów parowych, z których spaliny odprowadzane były przez cztery wysokie kominy o okrągłym przekroju. Zastosowanie nowatorskich w konstrukcji turbin pozwoliło uzyskać wysoką jak na owe czasy prędkość maksymalną, na próbach przekraczającą 26 węzłów, ale ich niedopracowana konstrukcja sprawiała wiele kłopotów w późniejszej eksploatacji. Na próbach „Hirato” uzyskano moc 26 149 shp i prędkość 26,78 węzłów[6]. „Hirato” przenosił faktycznie zapas paliwa do 311 ton paliwa płynnego i 1198 ton węgla[5].
Główne uzbrojenie okrętów typu Chikuma stanowiło 8 pojedynczych dział kal. 152 mm (15 cm), wyposażonych w maski ochronne, umieszczonych po jednym na pokładach dziobowym i rufowym oraz po trzy na każdej burcie na śródokręciu. Uzupełniały je cztery działa szybkostrzelne kal. 76 mm (8 cm) oraz dwa przenośne przeciwlotnicze karabiny maszynowe Maxim kalibru 6,5 mm. Ponadto krążowniki dysponował trzema stałymi nadwodnymi wyrzutniami torpedowymi kal. 457 mm[5].
W 1924 roku dwa działa 8 cm na „Hirato” zamieniono na dwa działa przeciwlotnicze tego samego kalibru Typ 3 (na pozostałych okrętach tego typu zdjęto trzy działa)[c]. Umieszczono je na platformach po bokach pary kominów nr 3 i 4[5]. Pozostałe działa artylerii średniej zdjęto w 1932 roku[2]. W 1924 roku także archaiczne stałe kadłubowe wyrzutnie torped zamieniono na okrętach tego typu na cztery wyrzutnie torped kalibru 533 mm[7][2].
Przebieg służby edytuj
Na początku I wojny światowej „Hirato” znalazł się w grupie okrętów japońskich wysłanych na poszukiwanie Niemieckiej Eskadry Wschodnioazjatyckiej admirała von Spee. Między 26 września a 28 grudnia 1914 roku wraz z bliźniaczym „Yahagi” i pancernikiem „Satsuma” wchodził w skład 2 Wydzielonego Zespołu Południowego i poszukiwał niemieckich okrętów na Karolinach[8]. Razem z „Satsuma” patrolował rejon Sumatry, usiłując przechwycić krążownik SMS „Emden”. Następnie służył w składzie 2 Floty na wodach japońskich[8]. Między 13 kwietnia a 12 grudnia 1917 roku, wraz z bliźniaczym „Chikuma”, „Hirato” został w składzie 3 Eskadry Specjalnej oddelegowany na wody Australii, gdzie japońskie okrętu miały za zadanie osłaniać tamtejsze konwoje przed zagrożeniem ze strony niemieckich rajderów (przede wszystkim SMS „Wolf”)[8]. Podczas wojny okręt przeszedł 26 000 mil morskich[9].
Od 24 stycznia do 25 lipca 1918 roku i ponownie od 24 sierpnia 1918 roku do 20 sierpnia 1919 roku był okrętem flagowym 2. Flotylli (Eskadry) Niszczycieli 2. Floty, a od 29 stycznia do 1 grudnia 1921 roku – 3. Flotylli Niszczycieli 3. Floty[10].
W latach 1919–22 „Hirato” wspierał japońską interwencję w Rosji radzieckiej i patrolował na Morzu Japońskim[11]. Był wykorzystywany także do reprezentowania japońskich interesów na wodach filipińskich. Powtarzające się problemy z niedopracowanymi turbinami systemu Curtisa powodowały częste pobyty w stoczniach remontowych.
Od 1 kwietnia do 1 grudnia 1924 „Hirato” był okrętem flagowym 2. Flotylli okrętów podwodnych, po czym przez kolejny rok pozostawał w rezerwie w bazie Kure[6]. Od 1 grudnia 1925 do 16 maja 1927 roku służył reprezentując interesy japońskie na wodach Chin, w składzie 1. Eskadry Wydzielonej, a następnie do 10 grudnia 1928 służył w 2. Eskadrze Wydzielonej[6]. 30 listopada 1929 powrócił w skład 1. Eskadry Wydzielonej, gdzie służył do 20 czerwca 1932 roku, z przerwą między 1 maja a 1 grudnia 1930 roku[6]. Następnie ponownie służył do 20 kwietnia 1933 roku w 2. Eskadrze Wydzielonej, po czym w tej dacie został wycofany do rezerwy czwartego stopnia w Kure[6]. Nie brał wobec tego już udziału w wojnie chińsko-japońskiej. Używany był w Kure jako stacjonarny hulk szkolny, po czym 1 kwietnia 1940 roku został skreślony z listy floty[6]. Pod oznaczeniem Haikan No.11 używany był jeszcze jako hulk mieszkalny w Etauchi, a od 5 sierpnia 1942 w Kawaraichi (oba w rejonie Kure), natomiast od grudnia 1943 w Iwakuni[6]. Przetrwał całą II wojnę światową. W sierpniu 1945 roku został osadzony tam na dnie[2]. Między styczniem a kwietniem 1947 roku został tam złomowany[2][6]. Jego kadłub wykorzystano przy tym do budowy falochronu w porcie w Iwakuni[11][12].
Uwagi edytuj
- ↑ a b Według Lacroix i Wells 1997 ↓, s. 1 i 8, transkrypcja ówczesnej japońskiej nazwy to Hirato (ひらと w alfabecie hiragana) (tak też Myszor 2014 ↓, s. 178), natomiast spotykana jest powszechnie w publikacjach także nazwa uwspółcześniona Hirado (m.in. w Gardiner i Gray (red.) 1985 ↓, s. 237).
- ↑ Tymczasowe oznaczenie: krążownik Ha gō, w systemie oznaczania kolejności iroha, odpowiadało oznaczeniu np: „krążownik C”. Myszor 2014 ↓, s. 8.
- ↑ Tak Myszor 2014 ↓, s. 177-179. Według Gardiner i Gray (red.) 1985 ↓, s. 237, działa przeciwlotnicze zamontowano w 1924, lecz 2 działa artylerii średniej zostały zdjęte dopiero około 1932.
Przypisy edytuj
- ↑ Lacroix i Wells 1997 ↓, s. 3-4.
- ↑ a b c d e Myszor 2014 ↓, s. 177-179.
- ↑ a b Lacroix i Wells 1997 ↓, s. 787.
- ↑ Lacroix i Wells 1997 ↓, s. 17, 787.
- ↑ a b c d e Lacroix i Wells 1997 ↓, s. 788.
- ↑ a b c d e f g h Lacroix i Wells 1997 ↓, s. 789.
- ↑ Gardiner i Gray (red.) 1985 ↓, s. 237.
- ↑ a b c Lacroix i Wells 1997 ↓, s. 8-9.
- ↑ Jane’s Fighting Ships of World War I. Wyd. reprint 2001. Londyn: Random House Group, 1919, s. 170. ISBN 1-85170-378-0. (ang.).
- ↑ Lacroix i Wells 1997 ↓, s. 552.
- ↑ a b Lisicyn 2015 ↓, s. 445-446.
- ↑ Myszor 2014 ↓, s. 176.
Bibliografia edytuj
- Robert Gardiner, Randal Gray (red.): Conway's All The World's Fighting Ships 1906-1921. Londyn: Conway Maritime Press, 1985. ISBN 0-85177-245-5. (ang.).
- Michał Glock: Japoński krążownik Hirado. "Modelarstwo Okrętowe" nr 13 (6/2007). ISSN 1895-2216.
- Eric Lacroix, Linton Wells: Japanese Cruisers of the Pacific War. London: Chatham Publ, 1997. ISBN 1-86176-058-2. OCLC 222107331. (ang.).
- Oskar Myszor: Cesarstwo Japonii. Tom I. Pancerniki, lotniskowce i krążowniki. Tarnowskie Góry: Wydawnictwo Okręty Wojenne, 2014, seria: „Okręty Wojenne”. Numer specjalny 47. ISBN 978-83-61069-26-3.
- Fiodor Lisicyn: Kriejsiera Pierwoj Mirowoj. Unikalnaja encykłopiedija. Moskwa: Jauza / Eksmo, 2015. ISBN 978-5-699-84344-2. (ros.).