Nowożytność
Nowożytność – epoka w historii następująca według tradycyjnej periodyzacji po średniowieczu i poprzedzająca XIX wiek (jako epokę). Za jej datę początkową uznaje się najczęściej upadek Konstantynopola, a tym samym cywilizacji bizantyńskiej (1453) lub odkrycie Ameryki przez Krzysztofa Kolumba (1492). Obie te daty mają wyłącznie charakter umowny – upadek Bizancjum miał bardzo ograniczony wpływ na rozwój kultury europejskiej, natomiast ekspansja europejska w kierunkach zachodnim i południowym miała przynieść skutki dopiero w XVI wieku. Realnymi wyznacznikami przejścia od epoki średniowiecznej do nowożytnej są natomiast przemiany kulturowe, polityczne, państwowe, ideologiczne i w ograniczonym stopniu techniczne[1]. W historii świata za umowne zakończenie epoki najczęściej uznaje się wybuch rewolucji francuskiej, a rzadziej kongres wiedeński[2] lub rozpoczęcie się I wojny światowej[3].
.jpg)
Podział na starożytność, średniowiecze i nowożytność znajduje zastosowanie przede wszystkim w historii Europy, choć jest wykorzystywany także w badaniach nad krajami pozaeuropejskimi, szczególnie w opracowaniach syntetycznych.
Podział wewnętrzny edytuj
Wewnątrz epoki nowożytnej stosuje się często, szczególnie w pracach popularnych, podział zaczerpnięty z historii sztuki. Z perspektywy nauk historycznych jego realna przydatność jest wątpliwa, ze względu na niejednorodną linię czasową i brak bezpośredniego przełożenia historii np. literatury na dzieje polityczne.
Ogólny podział tego typu:
- renesans – wieki XV i XVI
- barok – od końca XVI wieku do początków XVIII wieku
- oświecenie – XVIII wiek
- romantyzm – pierwsza połowa XIX wieku
Koncepcje alternatywne edytuj
Przydatność pojęcia nowożytności dla badań historycznych została zakwestionowana przez przedstawicieli nurtów modernistycznych, między innymi francuską szkołę Annales[4]. W ujęciu np. Jacques'a Le Goffa historię dzieli się na epoki przednowoczesną (tzw. długie średniowiecze) i nowoczesną, a cezurę stanowią zmiany technologiczne i mentalnościowe związane z industrializacją. Z kolei szkoła anglosaska nie operuje odpowiednikiem polskojęzycznego terminu nowożytność. Najbliższa jest mu anglosaska epoka wczesnonowoczesna (Early modern period), natomiast epoka nowożytna lub nowoczesna (modern period) trwa w tym ujęciu do chwili obecnej.
Także w nauce marksistowskiej postulowano podział dychotomiczny na epoki feudalną i kapitalistyczną (od XVII wieku)[5].
Periodyzacja historii Polski edytuj
W periodyzacji odnoszącej się do dziejów Polski za początek nowożytności uznaje się z reguły rok 1492 (śmierć króla Kazimierza Jagiellończyka) lub 1506 (śmierć Aleksandra Jagiellończyka). Za zakończenie powszechnie uznaje się III rozbiór Polski w 1795[6].
Przypisy edytuj
- ↑ Późne średniowiecze, red. K. Baczkowski, Warszawa 2005; J. Da Silva, Morskie dzieje Portugalczyków, Gdańsk 1987; G. Ostrogorski, Dzieje Bizancjum, Warszawa 2008; Z. Wójcik, Historia powszechna. Wiek XVI-XVII, Warszawa 2006.
- ↑ Z. Wójcik, Historia powszechna. Wiek XVI-XVII, Warszawa 2006; A. Chwalba, Historia powszechna. XIX wiek, Warszawa 2009.
- ↑ Epoki historyczne – jak je dzielimy i czym się charakteryzują? - National Geographic [online], national-geographic.pl [dostęp 2024-04-24] (pol.).
- ↑ J. Le Goff, O długie średniowiecze [w:] Świat średniowiecznej wyobraźni, Warszawa 1997, s. 25–32.
- ↑ J. Topolski, Świat bez historii, Warszawa 1972.
- ↑ M. Markiewicz, Historia Polski 1492-1795, Kraków 2006.
Bibliografia edytuj
- Późne średniowiecze, red. K. Baczkowski, Warszawa 2005.
- A. Chwalba, Historia powszechna. XIX wiek, Warszawa 2009.
- J. Le Goff, O długie średniowiecze [w:] Świat średniowiecznej wyobraźni, Warszawa 1997, s. 25–32.
- M. Markiewicz, Historia Polski 1492-1795, Kraków 2006
- G. Ostrogorski, Dzieje Bizancjum, Warszawa 2008.
- J. Topolski, Świat bez historii, Warszawa 1972.
- Z. Wójcik, Historia powszechna. Wiek XVI-XVII, Warszawa 2006.
