Hotsumi Ozaki
Hotsumi Ozaki (jap. 尾崎秀実 Ozaki Hotsumi; ur. 29 kwietnia 1901, zm. 7 listopada 1944) – japoński komunista, dziennikarz Asahi Shimbun, krytyk i doradca premiera Fumimaro Konoe. Jedyny Japończyk, który został powieszony za zdradę stanu przez japoński rząd podczas II wojny światowej. Ozaki był informatorem radzieckiego szpiega Richarda Sorge.
| |
| Data urodzenia |
29 kwietnia 1901 |
|---|---|
| Data śmierci |
7 listopada 1944 |
| Zawód, zajęcie |
dziennikarz |
Życiorys edytuj
Ozaki urodził się w mieście znanym teraz jako Shirakawa, pochodził z rodziny samurajów[1]. Niemal natychmiast po jego narodzinach rodzina przeniosła się na Tajwan, gdzie wychowywał się w Tajpej. Powrócił do Japonii w 1922 roku i rozpoczął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Tokijskiego. Zbulwersowany poczynaniami rządu po trzęsieniu ziemi w Tokio w 1923 roku zwrócił się w stronę marksizmu[1]. Opuścił uczelnię bez dyplomu w 1925 roku, po zaangażowaniu się w działalność Japońskiej Partii Komunistycznej. W maju 1926 roku został korespondentem gazety Asahi Shimbun[1]. Pisał artykuły m.in. o sowieckich przywódcach: Leninie i Stalinie. Rok później, w październiku 1927 roku, na własną prośbę został przeniesiony do oddziału dziennika w Osace. W tym samym roku ożenił się z Eiko Hirose.
W listopadzie 1928 roku Ozaki został wysłany do Szanghaju jako korespondent, gdzie szybko nawiązał kontakt z członkami Komunistycznej Partii Chin, w tym z Agnes Smedley i innymi członkami Kominternu z siedzibą w Szanghaju[2]. W 1930 roku Smedley poznała go z Richardem Sorge, który pracował wówczas jako dziennikarz dla niemieckiego czasopisma „Soziologisches Magazin”[1]. Sorge i Ozaki mieli podobne poglądy i szybko się zaprzyjaźnili.
W lutym 1932 roku Ozaki wrócił do Japonii[3], gdzie nastroje społeczne stawały się coraz bardziej prawicowe i faszystowskie[4]. Spowodowało to, że Ozaki postanowił nawiązać kontakt z Sorge i przyjąć jego ofertę współpracy z Międzynarodówką Komunistyczną (co oznaczało szpiegostwo na rzecz Związku Radzieckiego). Ozaki pracował z Sorge 8 lat, stając się jego najbardziej wartościowym informatorem[5].
Poprzez pisanie książek i artykułów Ozaki dał się poznać jako ekspert w stosunkach chińsko-japońskich. Dzięki temu i rekomendacji Ryūnosuke Gotō w 1937 roku dołączył do klubu intelektualistów o nazwie Shōwa Kenkyūkai, think tanku utworzonego przez premiera Fumimaro Konoe.
W 1938 roku został zaproszony przez Konoe jako członek jego najbliższego otoczenia, „Klubu Śniadaniowego”, w którym na cotygodniowych śniadaniach omawiane były najważniejsze bieżące światowe wydarzenia. Ozaki uzyskał w ten sposób dostęp do poufnych informacji i był w stanie wpływać na strategiczne decyzje rządu[1]. Tą drogą dowiedział się między innymi, że Japonia chce uniknąć wojny z ZSRR. Informacja ta została przekazana przez Sorge do Moskwy. 2 lipca 1941 roku Ozaki, jako członek "Klubu Śniadaniowego", poparł plany ekspansji Japonii na holenderskie Indie Wschodnie i Singapur oraz sprzeciwił się żądaniom Hitlera inwazji na Syberię[1].
Ozaki skrytykował i wyraził obawy wobec dokumentu opracowanego 2 lipca 1941 roku w czasie narady najważniejszych przedstawicieli władz cywilnych i wojskowych, w obecności cesarza (gozen-kaigi, dosł. narada przed cesarskim obliczem). Stwierdzono w nim m.in., że konieczne jest nasilenie przygotowań do marszu na południe, co będzie się prawdopodobnie wiązać z rozpoczęciem wojny przeciwko Stanom Zjednoczonym i Wielkiej Brytanii.
Dzięki Ozakiemu we wrześniu 1941 roku wywiad sowiecki dowiedział się, że Japonia nie zamierza atakować rosyjskiego Dalekiego Wschodu, a zamiast tego zamierza rozpocząć wojnę właśnie z Wielką Brytanią i Stanami Zjednoczonymi[6]. Zwolniony z konieczności prowadzenia wojny na dwa fronty Stalin, przeniósł pilnie potrzebne dywizje syberyjskie pod Moskwę, do obrony przed Niemcami.
W dniu 15 października 1941 roku Ozaki został aresztowany w związku z aferą szpiegowską Sorge[7]. Trybunał stwierdził, że - ze względu na jego bliskość z aparatem władzy - Ozaki miał okazję do kopiowania tajnych dokumentów i przekazywania informacji osobom trzecim. Został oskarżony o naruszenie „Ustawy o bezpieczeństwie państwowym” oraz „Ustawy o ochronie spokoju publicznego”.
Ozaki został stracony w dniu 7 listopada 1944 roku (święto rewolucji październikowej w ZSRR)[7] w więzieniu Sugamo w Tokio. Podczas pobytu w więzieniu napisał opublikowane później w formie książki listy do żony i córki „Miłość jest jak Gwiezdny Deszcz”. Jego ciało zostało przekazane żonie.
W sztuce edytuj
- Nie mamy żalu do naszej młodości (ang. No Regrets for Our Youth, jap. わが青春に悔なし) – japoński film luźno oparty na historii Ozakiego, scenariusz i reżyseria: Akira Kurosawa[8].
- Kinoshita Junji 木下順二, A Japanese Called Otto オットーと呼ばれる日本人. – sztuka skupiona na postaci Ozakiego, wystawiona po raz pierwszy w 1962 roku, odgrywana w Japonii wielokrotnie.
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f The second oldest profession: spies and spying in the twentieth century. W. W. Norton & Co, 1987, s. 186–193. ISBN 0-393-02386-9.
- ↑ The Tokyo Spy Ring, artykuł na SpyMuseum.Com (Wirtualne Muzeum Szpiegostwa), (ang.)
- ↑ Robert Whymant: Stalin's Spy: Richard Sorge and the Tokyo Espionage Ring. I.B.Tauris, 2007, s. 62. ISBN 1-84511-310-1. [dostęp 2011-04-28]. (ang.).
- ↑ Richard Sims: Japanese Fascism. History Today. [dostęp 2011-05-12]. (ang.).
- ↑ Robert Whymant: Stalin's Spy: Richard Sorge and the Tokyo Espionage Ring. I.B.Tauris, 2007, s. 93. ISBN 1-84511-310-1. [dostęp 2011-04-28]. (ang.).
- ↑ Ken Kotani: Japanese Intelligence in World War II. Osprey Publishing, 2009, s. 68. ISBN 1-84603-425-6. [dostęp 2011-04-28]. (ang.).
- ↑ a b Heiner Timmermann, Sergei A. Kondrashev, Hisaya Shirai: Spionage, Ideologie, Mythos--der Fall Richard Sorge. LIT Verlag Münster, 2005, s. 105. ISBN 3-8258-7547-4. [dostęp 2011-04-28]. (niem.).
- ↑ Mitsuhiro Yoshimoto: Kurosawa: film studies and Japanese cinema. Duke University Press, 2000, s. 120. ISBN 0-8223-2519-5. [dostęp 2011-04-28]. (ang.).
Bibliografia przedmiotowa edytuj
- Johnson, Chalmers. An Instance of Treason Ozaki Hotsumi and the Sorge Spy Ring. Stanford CA: Stanford University Press, Expanded edition 1990 ISBN 0-8047-1766-2 – standardowa biografia w języku angielskim, zawiera także wiele informacji, głównie z japońskiego punktu widzenia, o Richardzie Sorge i jego współpracownikach.
- Ewa Pałasz-Rutkowska, Katarzyna Starecka, Japonia, Wydawnictwo TRIO, Warszawa 2004, ISBN 83-88542-84-2