Hubert Brooks

Hubert Brooks, ps. „Juwelt” (ur. 29 grudnia 1921 w Bluesky w prowincji Alberta, zm. 1 lutego 1984 w Ottawie) – oficer Royal Canadian Air Force (RCAF), żołnierz Armii Krajowej oraz reprezentant Kanady w hokeju na lodzie, zdobywca złotego medalu na Zimowych Igrzyskach Olimpijskich 1948 w Sankt Moritz, uhonorowany wieloma alianckimi i dwoma polskimi odznaczeniami za dzielność na polu walki.

Hubert Brooks

Juwelt

Wing Commander
Data i miejsce urodzenia	29 grudnia 1921 Bluesky (Alberta)
Data i miejsce śmierci	1 lutego 1984 Ottawa
Przebieg służby
Lata służby	1940–1971
Siły zbrojne	Kanadyjskie Siły Zbrojne Armia Krajowa
Formacja	Royal Canadian Air Force
Jednostki	419 Dywizjon RCAF 1 PSP AK
Stanowiska	nawigator-bombardier oficer szt. SHAPE
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa
Późniejsza praca	wywiad wojskowy
Odznaczenia

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Urodził się w niewielkiej osadzie Bluesky w prowincji Alberta. W czasie katastrofalnego dla Wielkich Równin kryzysu jego rodzina przeprowadziła się do Ottawy, a następnie do Montrealu, gdzie nauczył się francuskiego i zaczął trenować grę w hokeja. W lipcu 1940 roku zgłosił się na ochotnika do RCAF, i w sierpniu został przyjęty do tzw. rezerwy specjalnej w stopniu Aircraftsmana (szeregowca). „Rezerwa specjalna” została utworzona na początku wojny z generalnym założeniem, że jej członkowie mogą być w każdej chwili odesłani do cywila, co miało umożliwić siłom zbrojnym szybki powrót do stanu sprzed konfliktu zbrojnego.

Brooks odbył w październiku przeszkolenie unitarne w Brandon w prowincji Manitoba, po czym został wysłany do magazynu wyposażenia w Winnipegu, gdzie pełnił służbę wartowniczą. Następnie przeszedł kilka faz szkolenia specjalistycznego w różnych miastach Kanady, a w sierpniu 1941 roku otrzymał stopień nawigatora-bombardiera. Po przybyciu do Wielkiej Brytanii został, pod koniec września, skierowany do bazy treningowej Royal Air Force na północy Szkocji, gdzie ćwiczył w Dywizjonie Bombowym 419 do lutego 1942 roku. W nocy z 8 na 9 kwietnia, w czasie zaledwie drugiej wyprawy bombowej w swej karierze, został zestrzelony nad Niemcami i wylądował na spadochronie w pobliżu Oldenburga, gdzie wkrótce został schwytany (podobnie jak wszyscy członkowie załogi poza tylnym strzelcem, który zginął, bowiem jego spadochron zaplątał się w stery maszyny), wzięty do niewoli i odesłany do obozu przejściowego Dulag Luft.

Jeniec i partyzant

Po wstępnych przesłuchaniach Brooks trafił w kwietniu do Stalagu VIII B w Lamsdorf (Łambinowice) na Śląsku z powziętym zaraz po wzięciu do niewoli zamiarem ucieczki. W tym celu zamienił się danymi osobowymi z szeregowcem armii nowozelandzkiej, Frederickiem Cole, dzięki czemu mógł wychodzić do pracy poza terenem obozu (personelowi lotniczemu, od sierżanta wzwyż, nie wolno było go opuszczać). W czerwcu po raz pierwszy próbował uciec; wraz z irlandzkim żołnierzem opuścił kopalnię węgla i przedostał się do Generalnego Gubernatorstwa, ale wkrótce został schwytany w Krakowie i pod koniec miesiąca wrócił do Stalagu VIII B. Został ukarany dwoma tygodniami karceru, ale zachował swą fałszywą osobowość.

We wrześniu Brooks wrócił do obozu pracy, tym razem w Zwittau (Sudetenland). Uciekł przy pierwszej nadarzającej się okazji z pięcioma innymi jeńcami i dotarł pociągiem z węglem do Lüneburga, gdzie szczęście go opuściło. Tym razem trafił do obozu jenieckiego w pobliżu Wiener Neustadt, skąd jeszcze raz próbował ucieczki, ale został schwytany i ciężko pobity przez Niemców. Następnie odesłano go do Stalagu VIII B na kolejne dwa tygodnie izolatki. Nauczony doświadczeniem postanowił przygotować się lepiej, ryzykował bowiem zesłanie do obozu jenieckiego o zaostrzonym rygorze. Pracując jako pomocnik kierowcy ciężarówki w tartaku w Toszku koło Gliwic, zbierał z wolna informacje i mapy okolicznych terenów, a jednocześnie próbował nawiązać kontakty z polskim podziemiem. W maju 1943 roku zaryzykował raz jeszcze i uciekł w towarzystwie Szkota nazwiskiem John Duncan.

Zostali przerzuceni przez siatkę konspiracyjną do okupowanej Polski, gdzie nawiązali kontakt z ruchem oporu w Częstochowie i wstąpili do Armii Krajowej. Otrzymał fałszywe papiery i – oficjalnie zatrudniony jako robotnik w fabryce marmolady – brał (pod pseudonimem „Juwelt”) udział w patrolach, rekwizycjach żywności i akcjach odwetowych przeciwko szczególnie niebezpiecznym funkcjonariuszom sił okupacyjnych. Jego oddział o nazwie „Mszyca” (później „Wilk”), którego dowódcą był Jan Stachura ps. „Adam” operował w okolicach Rabki i Mszany Dolnej. W grudniu obóz partyzancki został zaatakowany, w wyniku czego zginęło kilku akowców, a oddział uległ podziałowi. Część, w której znajdował się Brooks, kontynuowała działania do lutego 1944 roku, kiedy to odwetowe uderzenie policji zredukowało oddział do zaledwie kilku partyzantów.

Jednak już w marcu oddział Brooksa wzrósł do 110 osób, a on sam – awansowany na podporucznika – dowodził 40-osobowym plutonem 1 PSP AK, w którym był także Duncan. Był również odpowiedzialny za opiekę nad osiemnastoma lotnikami alianckimi, którym udało się uniknąć niewoli oraz za wyznaczanie lądowisk i zrzutowisk w okolicach Nowego Sącza dla samolotów alianckich z południowych Włoch. W lecie oddział działał coraz aktywniej podejmując dalekie rajdy i akcje odwetowe przeciw ważniejszym przedstawicielom nazistowskiego reżimu na terenach zawierających się pomiędzy Myślenicami na północy, Zakopanem na południu, Babią Górą na zachodzie i Grybowem na wschodzie. Za wyprowadzenie bez straty człowieka ponad stu ludzi z zaciskającej się niemieckiej obławy został odznaczony Krzyżem Walecznych. Po przejściu frontu w styczniu 1945 został aresztowany przez NKWD, ale po interwencji ambasady brytyjskiej odesłany do Londynu. Trafił tam w marcu trasą: Lwów – Odessa – Port Said – Kair.

W Londynie dowiedział się, że za czas pobytu w obozie został awansowany do stopnia warrant officer i że jego ojciec zmarł w maju poprzedniego roku. Do Kanady powrócił w czerwcu 1945. Za swą działalność w czasie wojny otrzymał Military Cross oraz kilka innych odznaczeń, między innymi polski srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami. Był jednym z pięciu żołnierzy RCAF, którzy otrzymali Military Cross w czasie II wojny światowej (jako że jest to odznaczenie nadawane przede wszystkim żołnierzom służącym w wojskach lądowych), a dołączony doń list pochwalny był najdłuższy ze wszystkich.

Zimowe Igrzyska Olimpijskie 1948

Hubert Brooks

Dorobek medalowy
Reprezentacja Kanada Igrzyska olimpijskie złoto Sankt Moritz 1948 hokej na lodzie

Po wojnie, awansowany tymczasowo na porucznika, Brooks został wysłany do Europy w celu poszukiwania zaginionych (przypuszczalnie zabitych) lotników alianckich. W ramach projektu Missing Research and Enquiry Service (MRES) pracował przez blisko dwa lata w Danii, Norwegii i amerykańskiej strefie okupacyjnej w Niemczech. W tym czasie poznał swoją przyszłą żonę Birthe („Beau”).

W czasie wolnym od zajęć grywał w hokeja z zespołem gwiazd US Army i w konsekwencji został wybrany do reprezentacji Kanady na Zimowe Igrzyska Olimpijskie 1948. Zespół, nazywany Ottawa RCAF Flyers, składał się w całości z personelu Royal Canadian Air Force.

Pierwszy mecz towarzyski z McGill Redmen, przegrany 0:7, wywołał falę krytyki i wezwań do usunięcia zawodników i zastąpienia ich graczami z drużyn uniwersyteckich. Po kolejnej przegranej 2:6 z reprezentacją armii dodano kilku zawodników z Ottawa New Edinburghs i do czasu wyjazdu drużyny do Sankt Moritz, dziesięciu z osiemnastu zawodników zostało zastąpionych innymi, jednak Brooks pozostał w składzie.

Ostatecznie Kanadyjczycy zdobyli złoty medal olimpijski. Brooks, chociaż cały turniej przesiedział na ławce rezerwowych, otrzymał również złoto, a ponadto został wyróżniony jako chorąży drużyny narodowej, podczas ceremonii otwarcia i zamknięcia igrzysk. 9 lutego, w dzień po finałach, zawarł związek małżeński z Birthe, a druhną panny młodej była Barbara Ann Scott, zdobywczyni złotego medalu dla Kanady w jeździe figurowej. Po tym zwycięstwie Brooks wraz z drużyną odbył – przed powrotem do ojczyzny w kwietniu – trasę po Europie, wygrywając trzydzieści cztery i remisując pięć z czterdziestu czterech meczów towarzyskich.

Późniejsze lata

Po olimpiadzie Brooks wrócił do służby w RCAF, tym razem w wywiadzie. Pierwsze kilka lat pracował w kraju, by następnie zostać przeniesionym do Belgii jako oficer sztabowy Supreme Headquarters Allied Powers Europe (SHAPE). Następnie wrócił do Kanady, gdzie w latach 1965–1967 pracował w bazie w Moisie w prowincji Quebec jako pierwszy dwujęzyczny oficer dowodzący (CO) RCAF. W latach 1967–1971 służył w stopniu Wing Commander w Naczelnym Dowództwie Kanadyjskich Sił Zbrojnych w Ottawie, w którym to czasie musiał zmagać się z tzw. kryzysem październikowym w Quebecu (1970) wywołanym terrorystyczną działalnością lewackiego ugrupowania Front Wyzwolenia Quebecu. W roku 1971 odszedł ostatecznie z wojska i objął stanowisko administratora Uniwersytetu Ottawy, dochodząc po jakimś czasie do pozycji dyrektora ds. zarządzania nieruchomościami.

Przez wiele lat walczył z władzami wojskowymi o polskie odznaczenia, których nie chciano uznać by nie „zadrażniać stosunków” z rządem PRL. Przyznano mu do nich prawo dopiero w roku 1958.

Brooks zmarł w miejscu pracy na atak serca 1 lutego 1984 roku. Cztery lata później władze uczelni nazwały jego imieniem kompleks domów akademickich: „Brooks Residence”. Matką chrzestną była Beau Brooks. Mieszkający po wojnie w Kanadzie Adam Stabrawa, dowódca Brooksa w AK, tak wspominał dawnego towarzysza broni:

Wieść o nagłej śmierci Huberta była dla mnie wstrząsem. Poznałem go na stokach Karpat w południowej Polsce w listopadzie 1943 roku. Każdego, kto się z nim spotkał, chwytał natychmiast za serce swoją postawą zarówno jako żołnierz jak i człowiek. Hubert stał się najbardziej popularnym partyzantem Podhala. Jestem przekonany, że nikt (z nas) nie był tak skromny i tak wrażliwy jak Hubert. Jestem dumny mogąc powiedzieć, że byliśmy przyjaciółmi i że zawsze będę ciepło wspominać tę przyjaźń (20 grudnia 1984)

Adam Stabrawa.

Hubert Brooks jest w Kanadzie uważany za bohatera narodowego.