Hydrokhoohydra
Hydrokhoohydra – wymarły rodzaj karaczanów z rodziny Liberiblattinidae. Żył w jurze i kredzie. Występował na terenie ówczesnej Gondwany i Laurazji, a obecnych Azji i Ameryki Południowej. Miał zasięg cyrkumtropikalny. Obejmuje tylko jeden opisany gatunek: Hydrokhoohydra aquabella[1].
| Hydrokhoohydra | |
| Vršanský, 2019 | |
| Okres istnienia: jura późna–kreda późna | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Gromada | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| (bez rangi) | Solumblattodea |
| Nadrodzina | |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
Hydrokhoohydra |
| Typ nomenklatoryczny | |
|
Hydrokhoohydra aquabella Vršanský, 2019 | |
Taksonomia edytuj
Rodzaj i gatunek typowy opisane zostały w 2019 roku przez Petera Vršanskiego w opublikowanej na łamach „Gondwana Research” pracy, której współautorami byli Hemen Sendi, Danił Aristow, Günter Bechly, Patrick Müller, Sieghard Ellenberger, Dany Azar, Kyoichiro Ueda, Peter Barna i Thierry Garcia. Opisu gatunku typowego dokonano na podstawie skamieniałości odnalezionych w formacji Karabastau na stanowisku Gałkino-Karatau w obwodzie turkiestańskim na południu Kazachstanu, datowanych na kimeryd w jurze późnej. Ponadto w skład rodzaju włączono bez przyporządkowania do gatunku skamieniałości z jurajskiej formacji Bakhar w Mongolii, kredowej formacji Crato w Brazylii oraz inkluzje w bursztynie birmańskim i libańskim. W sumie zapis kopalny rodzaju obejmuje 28 okazów i rozciąga się od kimerydu do cenomanu[1].
Nazwa rodzajowa pochodzi od greckiego Ύδροχόος (Hydrokhoös) oznaczającego Wodnika i mitologicznej Hydry. Z kolei epitet gatunkowy oznaczać ma po łacinie „wodną atletkę”[1].
Takson ten sklasyfikowano w wymarłej rodzinie Liberiblattinidae w obrębie Corydioidea. Do rodziny tej zaliczają się także Brachyblatta[2], Cryptoblatta[1], Elisamoides[3], Entropia[4], Gurvanoblatta, Kazachiblattina[2], Kurablattina[5], Leptolythica[6], Liberiblattina[2], Stavba[7].
Morfologia edytuj
Karaczany te cechowały się zarówno w stadiach larwalnych, jak i postaci dorosłej ciemnym ubarwieniem z czarnym wzorem o ostro odgraniczonych krawędziach, pełniącym funkcję kamuflażu zakłócającego (dysruptywnego)[1].
Owad dorosły edytuj
Głowa była duża, wydłużona, długości około 1,3 mm i szerokości około 0,6 mm. U jej nasady występował czarny wzór. Przedplecze wyróżniało się na tle całej rodziny trójkątnym kształtem. Na jego powierzchni znajdowały się trzy ciemne pasy podłużne – jeden środkowy i dwa boczne. Środkowa część przedplecza była ponadto punktowana. Przednie skrzydło było wąskie, osiągające około 6–6,2 mm długości i 2,3 mm szerokości. Jego pole kostalne było bardzo szerokie i niezbyt długie, zaopatrzone w rozgałęzioną żyłkę subkostalną. Żyłka radialna była mocno zredukowana, dając od 8 do 12 dochodzących do krawędzi skrzydła odgałęzień. Sektor radialny był bardzo słabo wyodrębniony. Pole medialne było zredukowane. Żyłka medialna dawała od 4 do 7 odgałęzień. Żyłka kubitalna przednia miała od 7 do 10 odgałęzień. Żyłka kubitalna tylna była lekko zakrzywiona. Klawus był bardzo długi, dłuższy od pola kostalnego, sięgający niemal do połowy długości skrzydła. Żyłka analna miała od 4 do 7 odgałęzień. Odnóża miały stopy z dużymi przylgami. Szerokość odwłoka wynosiła od 2,6 do 2,8 mm. Samica miała wieloczłonowe przysadki odwłokowe i krótkie, bardzo silne, wystające na zewnątrz, zaostrzone pokładełko[1].
Larwy edytuj
Stadia młodociane miały bardziej kulistawą głowę i trapezowate przedplecze. Szerokość odwłoka u pierwszego stadium wynosiła 0,8–1,15 mm, u drugiego 1–1,6 mm, u trzeciego 1,5–1,73 mm, u czwartego 1,7–2 mm, a piątego około 2,2 mm. Piąte stadium miało słabo zaznaczone zawiązki skrzydeł[1].
Paleoekologia edytuj
Karaczany te należały do owadów słodkowodnych. Spośród współczesnych karaczanów półwodny tryb życia wykazują tylko niektóre Epilamprinae, schodząc poniżej tafli wody, ale nie wykazując szczególnych przystosowań do przebywania w takim środowisku. W mezozoiku grupę ekologiczną karaczanów wodnych reprezentowały też Liberiblattinidae. W przypadku Hydrokhoohydra wodne były przede wszystkim stadia larwalne. Odnóża środkowej i tylnej pary zmodyfikowane były do funkcji pływnych co najmniej u stadiów drugiego, trzeciego i czwartego. Spośród 1332 okazów karaczanów znalezionych w osadach jeziornych Karatau tylko jeden był osobnikiem dorosłym, co również wskazuje na pędzenie przez imagines co najwyżej półwodnego trybu życia. Obecny u Hydrokhoohydra wzór mógłby służyć na lądzie za ubarwienie ostrzegawcze, był jednak zbyt drobny. W środowisku wodnym wzory takie sprawdzają się natomiast jako ubarwienie ochronne[1].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g h Peter Vršanský, Hemen Sendi, Danil Aristov, Günter Bechly, Patrick Müller, Sieghard Ellenberger, Dany Azar, Kyoichiro Ueda, Peter Barna, Thierry Garcia. Ancient roaches further exemplify ‘no land return’ in aquatic insects. „Gondwana Research”. 68, s. 22–33, 2019. Elsevier Ltd..
- ↑ a b c P. Vršanský. Origin and the early evolution of mantises. „AMBA Projekty”. 6 (1), s. 1-16, 2002.
- ↑ P. Vršanský. Transitional Jurassic/Cretaceous Cockroach assemblage (Insecta, Blattaria) from the Shar-Teg in Mongolia. „Geologica Carpathica”. 55 (6), s. 457-468, 2004.
- ↑ P. Vršanský, J.H. Liang, D. Ren. Malformed cockroach (Blattida: Liberiblattinidae) in the Middle Jurassic sediments from China. „Oriental Insects”. 46, s. 12-18, 2012.
- ↑ S.K. Martin. Early Jurassic cockroaches (Blattodea) from the Mintaja insect locality, Western Australia. „Alavesia”. 3, s. 55-72, 2010.
- ↑ P. Vršanský. Albian cockroaches (Insecta, Blattida) from French amber of Archingeay. „Geodiversitas”. 31, s. 73-98, 2009.
- ↑ L. Vršanská, P. Vršanský. Taxonomic names, in Pathogenic DWV infection symptoms in a Cretaceous cockroach. „Palaeontographica Abteilung A”. 314, s. 1-10, 2019.