Ibis płowy
Ibis płowy[3] (Theristicus caudatus) – gatunek ptaka z rodziny ibisów (Threskiornithidae). Występuje w Ameryce Południowej, na południe po północną Argentynę i Urugwaj. Nie jest zagrożony wyginięciem.
| Theristicus caudatus[1] | |||
| (Boddaert, 1783) | |||
_(31841505485).jpg)
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
ibis płowy | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Taksonomia edytuj
Nazwę zgodną z zasadami nazewnictwa binominalnego ustalił Pieter Boddaert w 1783 – nazwał on ten gatunek Scolopax caudatus. Holotyp pochodził z Kajenny[4]. Obecnie (2019) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny umieszcza ibisa płowego w rodzaju Theristicus. Wyróżnia 2 podgatunki[5], podobnie jak autorzy Handbook of the Birds of the World. Dawniej niektórzy autorzy uznawali ibisa płowego za jeden gatunek wraz z ibisem maskowym (T. melanopis) i ibisem Branickiego (T. branickii)[6], przykładowo w monografiach Manual of Neotropical Birds (t. 1, 1977)[7] i Storks, Ibises and Spoonbills of the World (1992)[8]. Wśród ibisów z tej grupy występuje duża zmienność w rozmiarach ciała i upierzeniu. Choć między ptakami z niektórych populacji występują znaczące różnice w wyglądzie, zasięgi występowania poszczególnych populacji i wzajemne ich przeplatanie się są słabo poznane. Prawdopodobnie zmienność ma charakter klinowy, kwestia możliwości lepszego podzielenia T. caudatus i T. melanopis na poszczególne taksony jest niejasna[8].
Podgatunki i zasięg występowania edytuj
IOC wyróżnia następujące podgatunki[5]:
- T. c. caudatus (Boddaert, 1783) – Kolumbia i Wenezuela po Gujanę Francuską, dalej na południe po Mato Grosso[6] (południowo-zachodnia Brazylia), południowe granice zasięgu niepewne; znane są przygodne obserwacje z Panamy[7] (pierwsza z 18 września 1950[9])
- T. c. hyperorius Todd, 1948 – wschodnia Boliwia po południowo-wschodnią Brazylię, Paragwaj, północną Argentynę i Urugwaj[6]
Morfologia edytuj
Długość ciała wynosi 71–76 cm, masa ciała u dwóch zbadanych osobników: 1466 i 1550 g[6]. Obszar wokół oka i po bokach szyi pokrywa naga czarna skóra[7], u niektórych osobników z brodawkami. Wierzch ciała jest szary z nieznacznym zielonawym połyskiem. Pokrywy skrzydłowe barwy od jasnoszarej po białą, w locie widać je jako jasną plamę na skrzydle. Głowa i szyja wyraźnie odcinają się kolorystycznie. W okresie zalotów przybierają kolor żółty o głębokim odcieniu, z czasem bieleją, być może wskutek stopniowego niszczenia piór. Wierzch głowy rdzawocynamonowy, podobnie jak i czasami pióra na szyi. Spód ciała ciemny, odwrotnie niż u ibisów maskowych; ibisy płowe odróżnia też brak przepaski na piersi[8]. U przedstawicieli podgatunku nominatywnego spód ciała jest smoliście czarny. Ogółem ich upierzenie wyróżnia ciemniejsza tonacja niż u reprezentantów T. c. hyperiorus, które mają spód ciała bardziej brązowawy[7]. Lotki szare z zielonym połyskiem. Kuper i pokrywy podogonowe ciemne[8]. Sterówki czarne, u T. c. caudatus z połyskiem raczej niebieskim, u T. c. hyperiorus – zielonym. Tęczówka i nogi czerwone[7].
Ekologia i zachowanie edytuj
Środowiskiem życia ibisów płowych są otwarte tereny – sawanny, pola uprawne, rancha i lasy świetliste, ponadto zasiedlają niewielkie mokradła i obszary zalewowe[6]. W Kolumbii występowały niegdyś (według stanu wiedzy w 1986) do 1600 m n.p.m., współcześnie – do 1000 m n.p.m.[10] W Wenezueli do 300 m n.p.m.[11] Izolowana populacja podgatunku T. c. hyperiorus żyje w Argentynie na wysokości 2000 m n.p.m. w Sierra de Córdoba w okolicy Córdoby[8]. Ibisy płowe żywią się głównie owadami, jedzą również pajęczaki, pareczniki, płazy i małe gady, czasami też ssaki[6]. Żerują samotnie, w parach lub luźnych grupach. Odpoczywają w izolowanych skupiskach drzew. Mogą być hałaśliwe, szczególnie w locie i nad ranem po grupowym spoczynku nocnym[11].
Lęgi edytuj
Na wenezuelskim Llanos ibisy płowe gniazdują w porze suchej częściej niż większość przedstawicieli swojego rzędu[6]. Inne źródło mówi, że w Llanos aktywne gniazda notuje się cały rok, choć najczęściej w marcu i październiku – pod koniec pory suchej i w porze deszczowej[8]. W kolumbijskim departamencie Huila jedną samicę w kondycji lęgowej pozyskano na początku kwietnia[10]. Ibisy płowe gniazdują w luźnych grupach. Gniazdo ma formę platformy z gałęzi. Umieszczone jest wysoko na drzewie blisko końca gałęzi. Zniesienie liczy 2 lub 3 jaja. Mają zielonawą skorupkę pokrytą brązowymi plamami[11]. Przynajmniej w 1992 nie były dostępne informacje na temat inkubacji i rozwoju młodych[8].
Status zagrożenia edytuj
IUCN uznaje ibisa płowego za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 (stan w 2019)[12]. Globalny trend liczebności populacji jest uznawany za stabilny, choć brak jakichkolwiek dokładnych szacunków[6].
Przypisy edytuj
- ↑ Theristicus caudatus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Theristicus caudatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek, M. Kuziemko: Rodzina: Threskiornithidae Poche, 1904 - ibisy - Ibises (Wersja: 2019-10-12). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-12-27].
- ↑ Boddaert, Pieter: Table des planches enluminéez d'histoire naturelle de M. D'Aubenton. 1783, s. 57.
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker, P. Rasmussen (red.): Ibis, spoonbills, herons, hamerkop, shoebill, pelicans. IOC World Bird List (v10.1). [dostęp 2020-02-23]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h Matheu, E., del Hoyo, J., Garcia, E.F.J. & Boesman, P.: Buff-necked Ibis (Theristicus caudatus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2020. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-11)].
- ↑ a b c d e Emmet Reid Blake: Manual of Neotropical Birds. T. 1. University of Chicago Press, 1977, s. 193–194.
- ↑ a b c d e f g James A. Hancock & James A. Kushan: Storks, Ibises and Spoonbills of the World. Princeton University Press, 1992, s. 183–187, 311. ISBN 978-0-12-322730-0.
- ↑ Alexander Wetmore: The Birds of the Republic of Panamá. T. Tinamidae (tinamous) to Rynchopidae (skimmers). Smithsonian Institution, 1965, s. 127.
- ↑ a b Steven L. Hilty, William L. Brown, Bill Brown: A Guide to the Birds of Colombia. Princeton University Press, 1986, s. 72.
- ↑ a b c Steven L. Hilty: Birds of Venezuela. Princeton University Press, 2002, s. 216. ISBN 978-1-4008-3409-9.
- ↑ Buff-necked Ibis Theristicus caudatus. BirdLife International. [dostęp 2019-07-20].
Linki zewnętrzne edytuj
- Zdjęcia, nagrania audio i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. [dostęp 2020-05-11]. (ang.).