Idris I (arab. ‏إدريس الأول‎, właśc. As-Sajjid Muhammad Idris al-Mahdi as-Sanusi; ur. 12 marca 1890 w Al-Dżaghbub, zm. 25 maja 1983 w Kairze[1]) – emir Cyrenajki (1917-1951) i Trypolitanii (1929-1951), pierwszy i jedyny król Libii[2].

Idris I
إدريس الأول
Ilustracja
Wizerunek herbu
Król Libii
Okres

od 24 grudnia 1951
do 1 września 1969

Emir Cyrenajki
Okres

od 1917
do 24 grudnia 1951

Następca

on sam jako król Libii

Emir Trypolitanii
Okres

od 1929
do 24 grudnia 1951

Następca

on sam jako król Libii

Król Libii (tytularny)
Okres

od 1 września 1969
do 2 września 1969

Następca

Hasan as-Sanusi

Dane biograficzne
Dynastia

Sanusi

Data i miejsce urodzenia

13 marca 1890
Al-Dżaghbub

Data i miejsce śmierci

25 maja 1983
Kair, Egipt

Miejsce spoczynku

Medyna

Ojciec

Muhammad al-Mahdi as-Sanusi

Matka

A’isza bint Ahmad as-Sirt

Żona

Fatima asz-Szarif

Odznaczenia
Wielki Mistrz Orderu Idrisa I (Libia) Wielka Wstęga Orderu Nilu (Egipt) Krzyż Wielki Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Krzyż Wielki Orderu Zbawiciela (Grecja) Order Osmana (Imperium Osmańskie) Łańcuch Orderu Al-Husajna Ibn Alego (Jordania) Wielka Wstęga Narodowego Orderu Cedru (Liban) Wielka Wstęga Orderu Niepodległości (Tunezja) Kawaler Komandor Orderu Imperium Brytyjskiego od 1936 (cywilny) Order Zasługi Republiki Włoskiej I Klasy (1951-2001)

Życiorys edytuj

 
Król Idris (po prawej) z prezydentem Egiptu Naserem

Jego dziadek Muhammad ibn Ali as-Sanusi był założycielem islamskiego sufickiego ruchu religijno-politycznego sanusijja. 24 grudnia 1951 został ogłoszony królem uzyskującej niepodległość Libii. Zaprowadził monarchię absolutną, zakazał istnienia partii politycznych rządy oparł na izolacjonizmie[2][3]. Na jego rządy przypadło odkrycie pokaźnych złóż ropy naftowej i szybki przyrost dochodów kraju dzięki jej sprzedaży. Monarcha był głównym beneficjentem handlu surowcem[2]. W ostatnich latach dekady lat 60. rząd króla był coraz bardziej niepopularny. Scentralizowany system Libii pogłębiał tradycyjne podziały regionalne i plemienne[4]. Kraj nadto trawiło powszechne zjawisko korupcji. Na skutek popularnych w Libii nacjonalistycznych poglądów jego rząd postrzegany był przez wielu mieszkańców jako proizraelski. Takie postrzeganie monarchii doprowadziło do nastrojów antykrólewskich i antyzachodnich protestów które nasiliły się po porażce sąsiedniego Egiptu w wojnie sześciodniowej (pracownicy naftowi rozpoczęli strajk solidarnościowy z Egiptem a w Bengazi i Trypolisie wybuchły zamieszki)[5].

4 sierpnia 1969 abdykował na rzecz swojego bratanka Hasana as-Sanusiego, który miał przejąć rządy w kraju 2 września 1969. Tymczasem dzień wcześniej – 1 września 1969 podczas pobytu Idrisa I na leczeniu w Turcji został on obalony w wyniku wojskowego puczu Mu’ammara al-Kaddafiego[2]. W listopadzie 1971 został skazany in absentia przez Libijski Sąd Ludowy na karę śmierci. Z Turcji udał się do Grecji a stamtąd do Egiptu, gdzie przebywał na wygnaniu do śmierci w 1983. Zmarł w wieku 93 lat i został pochowany w Medynie w Arabii Saudyjskiej.

Przypisy edytuj

  1. Idris I, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2020-03-12].
  2. a b c d Libia. Historia, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2016-08-10].
  3. Blundy & Lycett 1987, s. 38–39; Kawczynski 2011, s. 7–9, 14; Bruce St. John 2012, s. 108.
  4. Harris 1986, s. 14; Blundy & Lycett 1987, s. 52; Kawczynski 2011, s. 15–16.
  5. Harris 1986, s. 14; Blundy & Lycett 1987, s. 51-2; Kawczynski 2011, s. 15–16, 136.

Bibliografia edytuj

  • Daniel Kawczynski, Seeking Gaddafi: Libya, the West and the Arab Spring, London: Biteback, 2011, ISBN 978-1-84954-148-0, OCLC 751807187.
  • St. John, Ronald Bruce, Libya: From Colony to Revolution (revised edition), Oxford: Oneworld, 2012, ISBN 978-1-85168-919-4, OCLC 759585111.
  • Blundy, David; Lycett, Andrew (1987). Qaddafi and the Libyan Revolution. Boston and Toronto: Little Brown & Co. ISBN 978-0-316-10042-7.