Il Caffè
Il Caffè – periodyk braci Verri, który ukazywał się – z miejscem wydania w Brescii, choć w ogromnej części przygotowywany w Mediolanie – pomiędzy czerwcem 1764 r. a jesienią 1766 r. Na całość edycji złożyły się 74 "arkusze", każdy ośmiostronnicowy, publikowane mniej więcej co 10 dni.
Państwo | |
---|---|
Pierwszy numer | |
Ostatni numer |
Prezentował on zasadniczo głosy grupy intelektualistów, którzy od 1761 r. gromadzili się wokół Pietra Verriego w ramach Società dei Pugni. Należeli do nich: młodszy z braci, Alessandro, który znajdzie się wśród najbardziej aktywnych redaktorów, Cesare Beccaria, który w tymże 1764 r. w Livorno opublikował anonimowo O przestępstwach i karach, ponadto Carlo Sebastiani Franci, Luigi Stefano Lambertenghi, Alfonso Longo, Pierto Francesco Secchi Commeno, Giuseppe Visconti di Salcieto, a także, trzymający się na uboczu na tyle, by nie stanowić części Società dei Pugni poeta Giuseppe Colpani, który obrał drogę przeciwną do Pariniego, oraz dwie wyróżniające się postaci Mediolanu tamtego czasu – matematyk Paolo Frisi i erudyta tudzież uczony ekonomista Gian Rinaldo Carli.
Idee przewodnie grupy, a zatem i całego periodyku, charakteryzującego się znacznym stopniem jednorodności, mimo indywidualnych, a czasem dość osobistych akcentów widocznych w niektórych wystąpieniach (chodzi np. o znaczący artykuł Carliego Della Patria degli Italiani), głosiły: zwrócenie uwagi na podłoże kultury oświecenia, której kolebkami były Francja i Anglia; przywrócenie najlepszej oświeceniowej tradycji włoskiej, od Muratoriego do Maffeiego, od Cocchiego do Algarottiego, nie bez stosownego rozważenia doświadczeń epoki Goldoniego; poszukiwanie nieoderwanego od rzeczywistości języka literackiego, języka nie książkowego, lecz zdolnego wyrazić sprawy związane z życiem, a tym samym z konkretnymi problemami teraźniejszości, takimi jak zdrowie, złożoność sytuacji ekonomicznej, klasy społeczne, edukacja, teatr; atak z pozycji racjonalnych na zamknięty i jałowy świat zacofanej szlachty – tej samej, z którą część redaktorów Il Caffè, będących w przeważającej części właśnie szlachcicami, a szczególnie bracia Verri i Beccaria, pozostawała w trudnym konflikcie o podłożu osobistym i rodzinnym.
Tak wyglądały idee i tendencje, które właśnie na kartach periodyku i w błyskotliwych esejach, jakie on publikował, znalazły odpowiednie i funkcjonalne narzędzie, aby od zamkniętej przestrzeni "konwersacji" przejść do komunikowania się, na sposób oświeceniowy, z publicznością szerszą niż możliwi naśladowcy i interlokutorzy. I dlatego jest sprawą naturalną, a zarazem symptomatyczną, że grupa tworząca Il Caffè, stając przed koniecznością wyboru modelu pisarstwa dziennikarskiego, odrzuciła zdecydowanie typ dziennika uczonego, który sprawdzał się z różnym powodzeniem od końca XVII do połowy XVIII w. (jego pełną życia wersję reprezentował wenecjański Giornale de'letterati d'Italia), aby zwrócić się w stronę gazety otwartej na refleksje i na żywioł polemiczny, w stronę linii nawiązującej do błyskotliwych doświadczeń angielskich Tatlera Richarda Steele'a oraz Spectatora Josepha Addisona, a we Włoszech mającej aktualne przykłady w postaci znanych inicjatyw dziennikarskich Gasparo Gozziego i Barettiego, działających w Wenecji.
Stosunkowo mało wrażliwy na wielkie tematy współczesne (gdy chodzi o filozofię, historiografię, nauki przyrodnicze), unikający ostrożnie wszelkich kwestii religijnych i prawnych, a przez to niedający się porównywać z innymi periodykami osiemnastowiecznymi o wiele bardziej zaangażowanymi kulturalnie i obywatelsko, Il Caffè można dziś jeszcze interpretować jako produkt niespokojnej i intelektualnie żywej awangardy Mediolanu czasu pierwszych reform oraz jako przykład udanego pisarstwa eseistycznego dążącego pod sztandarem lekkości i jasności – w otwartej polemice przeciwko klasycyzmowi i pedantyzmowi – do komunikowania myśli w sposób możliwie prosty; na cel ten wskazał Alessandro Verri w jednym z jego najbardziej znanych wystąpień (Rinunzia avanti notaio [...] al Vocabolario Della Crusca), mówiąc, że "słowa służą ideom, a nie idee słowom".
Bibliografia edytuj
- Historia Polski i Świata. T. 13.: Historia Powszechna. Wiek XVIII – wiek oświecenia. Mediasat Group S.A. dla Gazety Wyborczej, 2007, s. 328-329. ISBN 978-84-9819-820-1.