Ilmenit
Ilmenit (żelaziak tytanowy) – minerał zaliczany do gromady tlenków. Nazwa minerału pochodzi od Gór Ilmeńskich na Uralu Południowym w Rosji, gdzie występuje[1].
 Ilmenit (pochodzenie: Rosja) | |
| Właściwości chemiczne i fizyczne | |
| Skład chemiczny |
tlenek żelaza i tytanu (FeTiO3) |
|---|---|
| Twardość w skali Mohsa |
5–6 |
| Przełam |
muszlowy |
| Łupliwość |
niewyraźna |
| Pokrój kryształu |
romboedryczny, grubotabliczkowy, płytkowy |
| Układ krystalograficzny |
trygonalny |
| Gęstość minerału |
4,7 g/cm³ |
| Właściwości optyczne | |
| Barwa |
żelazistoczarna lub ciemnoszara |
| Rysa |
czarna lub brunatnawa |
| Połysk |
półmetaliczny |
| Dodatkowe dane | |
| Szczególne własności |
minerał kruchy, magnetyczny, odporny na wietrzenie, koncentruje się w utworach okruchowych (piaski ilmenitowe) |
Właściwości edytuj
Minerał pospolity. Jest izostrukturalny z korundem i hematytem, z którym tworzy roztwór stały[2]. Zawiera domieszki tlenków magnezu, manganu i innych metali, niekiedy promieniotwórczych[potrzebny przypis]. Nie rozpuszcza się w kwasach, dopiero po sproszkowaniu rozpuszcza się w stężonym kwasie solnym. Jest odporny na wietrzenie. Ma słabe własności magnetyczne; dopiero po wyprażeniu staje się magnetyczny[potrzebny przypis]. Odznacza się żywym pleochroizmem. Tworzy zbliźniaczenia. W wyniku wietrzenia przekształca się w leukoksen[3].
Występowanie edytuj
Występuje jako składnik magmowych skał zasadowych (gabro, diabaz, bazalt), obojętnych (syenit, diabaryt) i kwaśnych (granit). Występuje również w skałach metamoficznych oraz w skałach osadowych (piaskach i żwirach), w których często tworzy duże koncentracje (tzw. piaski ilmenitowe). Współwystępuje z hematytem, magnetytem, tytanitem, rutylem[2].
Największe złoża na świecie występują w Australii, Republice Południowej Afryki, USA – Floryda, zaś w Europie – w Norwegii (Arendal, Egersund), Szwecji (Routivare, Taberg), Francji, Włoszech – okolice Novara, Rosji (Góry Ilmeńskie na Uralu, od których pochodzi nazwa minerału) i na Ukrainie.
W Polsce spotykany w suwalskim masywie anortozytowym (złoża Krzemianka, Udryń), w gabrach Nowej Rudy, w pegmatytach Łomnicy i Szklarskiej Poręby, w piaskach złotonośnych koło Złotoryi na Dolnym Śląsku, w piaskach Dunajca i na wybrzeżu bałtyckim w piaskach rzecznych i plażowych.
Zastosowanie edytuj
- W przemyśle chemicznym – do wyrobu bieli tytanowej;
- w hutnictwie – jedna z najważniejszych rud tytanu. Zawiera 52,56% TiO2 i 47,34% FeO;
- kruszywo z rud ilmenitowych pozwala uzyskiwać betony o ciężarach betonów magnetytowych 3,3–4,3 t/m³ stosowanych bo budowy np. obudów bezpieczeństwa w elektrowniach atomowych;
- ma znaczenie kolekcjonerskie;
- służy do wyrobu biżuterii; znaczenie gemmologiczne ma jego odmiana - izeryn. Największe kryształy ok. 13 cm i ważące do 7 kg pochodzą z Norwegii.
Przypisy edytuj
- ↑ artykuł o ilmenicie na stronie Webmineral.com (ang.)
- ↑ a b Jerzy Żaba: Ilustrowany słownik skał i minerałów. Katowice: Videograf II, 2003. ISBN 83-7183-174-9.
- ↑ Ewelina Grabowska: Otrzymywanie nowych fotokatalizatorów o podwyższonej aktywności w świetle UV oraz Vis. www.pbc.gda.pl, 2011.
Bibliografia edytuj
- R. Duda, L. Rejl – Wielka encyklopedia minerałów – Elipsa 2, ISBN 83-86013-00-1
- W. Schumann – Minerały świata – O. Wyd. ”Alma - Press” 2003 r. ISBN 83-7020-313-2
- A Bolewski, A Manecki – Mineralogia szczegółowa, PAE, W-wa 1993, ISBN 83-85636-03-X
- * Jerzy Żaba: Ilustrowany słownik skał i minerałów. Katowice: Videograf II, 2003, s. 189. ISBN 83-7183-174-9.
- Nikodem Sobczak, Tomasz Sobczak: Wielka encyklopedia kamieni szlachetnych i ozdobnych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998, s. 181. ISBN 83-01-12493-8.
Linki zewnętrzne edytuj
- artykuł o ilmenicie na stronie Webmineral.com (ang.)
- artykuł o ilmenicie na stronie Mindat.org (ang.)