Interferometria wielkobazowa

Interferometria wielkobazowa, interferometria międzykontynentalna (ang. Very Long Baseline Interferometry, skrót VLBI) – rodzaj interferometrii, w której dane odbierane przez niezależne od siebie radioteleskopy, znajdujące się w znacznej odległości od siebie (np. na różnych kontynentach) są zapisywane razem z dokładnym czasem obserwacji (najczęściej wyznaczanym na podstawie wskazań miejscowego zegara atomowego) i przechowywane do późniejszej analizy na taśmie magnetycznej lub twardym dysku. Postęp w dziedzinie technik sieci komputerowych pozwolił także na przeprowadzanie eksperymentów, w których dane przesyłane są na bieżąco poprzez specjalnie zestawiane łącza o gigabitowej przepustowości (tzw. e-VLBI). Zebrane zapisy są następnie zestawiane z danymi pochodzącymi z innych radioteleskopów i używane do utworzenia obrazu końcowego.

Terminal VLBI w Piwnicach koło Torunia. Od lewej: formatter Mark5 i rekorder dysków twardych, formatter VLBA/Mark4, rekorder taśm 1" o pojemności 2TB

Pakiet twardych dysków systemu Mark5 o pojemności 8x200-400GB

Rozdzielczość osiągana przy użyciu interferometrii jest odwrotnie proporcjonalna do odległości najbardziej skrajnych radioteleskopów w sieci. Technika VLBI umożliwia osiągnięcie rozdzielczości kątowej kilka rzędów lepszej niż przy tradycyjnej interferometrii, w której poszczególne odbiorniki są połączone np. światłowodem. VLBI jest używana głównie w radioastronomii, chociaż ostatnio zaczęto ją wprowadzać również w astronomii optycznej.

Spośród polskich obserwatoriów do systemu VLBI należą dwa radioteleskopy w Obserwatorium Astronomicznym UMK w Piwnicach.

Linki zewnętrzne

• Andrzej Marecki. e-VLBI, czyli radiowa interferometria wielkobazowa w czasie rzeczywistym. „Urania – Postępy Astronomii”. 2, 2008. brak numeru strony