Wikipedia

Iszuwa

Iszuwa lub Isuwa – nazwa, stosowana przez Hetytów na określenie wrogich ludów, które osiedlały się na wschodnich rubieżach wczesnohetyckiego państwa. Określenie przetrwało także w czasach, gdy Hetyci podbili te obszary. W okresie, gdy królestwo hetyckie chyliło się ku upadkowi, w Iszuwa powstało państwo luwijskie Kammanu.

Położenie Iszuwy na mapie Anatolii

Dolina, gdzie kiedyś istniało Iszuwa, została zatopiona w latach sześćdziesiątych XX wieku wskutek budowy systemu tam na Eufracie.

Badania nad Iszuwa edytuj

Iszuwa było położone na obszarach, gdzie współcześnie znajduje się turecka prowincja Elazığ. Pod względem topograficznym teren ten znajdował się w dolinie Eufratu, otoczonej przez bogate w złoża miedzi góry. Klimat doliny był przyjazny, a dzięki nieskomplikowanemu systemowi nawadniania w Iszuwa dość wcześnie pojawiło się rolnictwo. W wyżej położonych regionach rozwijała się hodowla bydła.

Przed zatopieniem doliny Iszuwa w latach sześćdziesiątych XX wieku przeprowadzono na jej obszarze badania archeologiczne. W ich wyniku odkryto ślady obecności ludzi, pochodzące z okresu od paleolitu do średniowiecza. Nad Muratem odnaleziono pozostałości osad z IV–II tysiąclecia p.n.e. Zatopienie nie dotknęło miasta Melid, położonego na wzgórzu Arslantepe, gdzie w dalszym ciągu trwają wykopaliska.

Mieszkańcy Iszuwa nie rozwinęli własnego pisma. Nie wiadomo, do której grupy językowej należeli. Istnieją następujące przypuszczenia:

  1. byli spokrewnieni z Hetytami i porozumiewali się językiem z grupy anatolijskiej. Jest to mało prawdopodobne, ponieważ zabytki kultury materialnej Iszuwa różnią się od hetyckich.
  2. byli spokrewnieni z Hurytami i Urartyjczykami, sąsiadującymi z Iszuwa od wschodu.
  3. byli odłamem ludu Hatti, który zamieszkiwał centralną część Anatolii sprzed ekspansji Hetytów.
  4. należeli do odłamu ludności indoeuropejskiej.
  5. należeli do odłamu nieznanego ludu nieindoeuropejskiego.

Historia edytuj

W wyniku badań archeologicznych ustalono, że rolnictwo w Iszuwa rozwinęło się w neolicie. Na przełomie IV i III tysiąclecia p.n.e. pojawiły się w regionie pierwsze osady. W III tysiącleciu p.n.e. zaczęły powstawać pierwsze miasta-państwa. Historyczne źródła pisane na temat Iszuwa pochodzą głównie z królestwa hetyckiego. Na terenach Iszuwa znaleziono tylko kilka zabytków pisanych, więc wiedza historyczna o regionie opiera się głównie na przekazach hetyckich.

Najstarsze źródło hetyckie, które poświadczyło nazwę Iszuwa, pochodzi z II tysiąclecia p.n.e. Wiadomo, że na przełomie XVIII–XVII wieku p.n.e. Hattusili I na czele armii przekroczył Eufrat i splądrował miasta Iszuwa. Ta informacja znalazła potwierdzenie w badaniach archeologicznych. Młodsze roczniki Suppiluliumy I z XIV wieku p.n.e. zawierają wzmianki o tym, że od czasów jego ojca, Tudhaliji III (około 1400 roku p.n.e.), Iszuwa znajdowała się w ciągłym konflikcie z królestwem hetyckim. Miała poparcie państwa Mitanni, sąsiadującego z Iszuwa od południa, i dążącego do poszerzenia antyhetyckiej koalicji. Otwarta wojna wspieranego przez Iszuwa Mitanni z państwem hetyckim trwała od czasów panowania Szausztatary Mitannijczyka i Arnuwandy I Hetyty. W połowie XIV wieku p.n.e. Suppiluliuma I opanował Melid, skąd ruszył na Mitanni, a terytorium Iszuwa przyłączył do państwa hetyckiego.

Pod panowaniem Hetytów władzę nad Iszuwa sprawowali zależni od suwerena królowie. Znane są imiona dwóch władców: Ehli-Szarrumy, panującego w XIII wieku p.n.e. i Ari-Szarrumy, wspomnianego na glinianej pieczęci z Korucutepe.

Na początku XII wieku p.n.e. królestwo Hetytów upadło, a na obszarze Iszuwa na potęgę wyrosło miasto Melid, które było ośrodkiem władzy luwijskiego państewka Kammanu. Od zachodu sąsiadami Iszuwa zostali Frygijczycy, którzy zajęli terytoria byłego królestwa hetyckiego. Od wschodu graniczyła z młodym państwem Urartu. Zagrożenie od południa stanowiła Asyria, która w krótkim czasie zdobyła Kammanu i uzależniła je od siebie.

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Iszuwa&oldid=67006988”