Wikipedia

Italianizmy w języku niemieckim

Italianizmy w języku niemieckim – zapożyczenia w języku niemieckim, głównie wyrazowe, pochodzące z języka włoskiego[1].

Włosko-niemieckie kontakty kulturowe edytuj

Wczesne zapożyczenia włoskie (XV – XVIII wiek) pochodzą z poszczególnych języków regionalnych (do zjednoczenia Włoch doszło dopiero w drugiej połowie XIX w.). W dziedzinie literatury dominował język toskański, a w handlu czołową rolę w XV – XVI wieku odgrywała Wenecja. Niemieccy kupcy, głównie z Niemiec południowych, w kontaktach z kupcami z Wenecji i Genui używali języka włoskiego[2]. Silny był wpływ włoskiej kultury dworskiej, włoskiej literatury i przede wszystkim włoskiej muzyki. Opery były w Niemczech z reguły wystawiane w języku włoskim.

Przykłady italianizmów w języku niemieckim edytuj

Zapożyczono więc do języka niemieckiego wyrazy związane z bankowością i handlem (XV – XVI w.), por.: Bankrott, Bilanz, Brutto, Konto, Kredit, Provision, Prozent, saldo, Valuta[3].

Powstanie opery i oratorium, dominujący wpływ instrumentalnej i wokalnej muzyki włoskiej na muzykę europejską przyczyniły się do przejęcia przez język niemiecki wielu terminów muzycznych (XVI – XVIII w.), m.in.: andante, allegro, pianissimo; Arie, Balett, Bratsche, Capriccio, Fagott, Kadenz, Kantate. Konzert, Oper, Operette, Partitur, Sonate, Sopran, Violine[4].

Literatury dotyczą: Novelle, Pasquill, Sonett[5].

W dziedzinie architektury i sztuki (głównie malarstwa) występują takie oto zapożyczenia z włoskiego: Aquarell, Arkade, Balustrade, Fresko, Korridor, Kuppel, Loggia, Miniatur, Palette, Pastell, Terrakotta[6].

Nazwy potraw (XV -XVII w.) to m.in.: Kartoffel, Marzipan, Melone, Parmesan, Rhabarber, Salami, Salat, Sardine, Zitrone

Z wojskowością związane są: Alarm, Granate, Infanterie. Kanone, Kommando, Marketender, parieren, Proviant, Rakete, Schwadron, Soldat, Zitadelle[3].

W nowszych czasach, głównie po II wojnie światowej, zapożyczone zostały do języka niemieckiego nazwy potraw, m.in.: Capuccino, Espresso, Limone, Makkaroni, Mozzarella, Peperoni, Pizza, Ravioli, Rucola, Spaghetti, poza tym: Ambiente, Catenaccio, Libero, Mafioso, Paparazzo, Szenario[7].

W austriackiej odmianie języka niemieckiego znane są takie italianizmy jak: Karfiol, Kassa, Marille[8].

Italianizmy w języku niemieckim pochodzą często z innych języków. Za bezpośrednie zapożyczenia z włoskiego a pośrednie zapożyczenia z języka arabskiego są uznawane m.in.: Baldachin, Arsenal, Moslem, Sultan, Zenith, Talisman. Źródło łacińskie mają m.in.: Bilanz, Kadenz, Konzert, Kredit, Miniatur, Provision[9]. Z kolei Lazarett i Partisan to pośrednie zapożyczenia z języka włoskiego a bezpośrednie z francuskiego[5].

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ Peter Eisenberg; Das Fremdwort im Deutschen. Berlin etc.: De Gruyter, 2011, s. 65 nn.
  2. ↑ Peter von Polenz: Deutsche Sprachgeschichte vom Spätmittelalter bis zur Gegenwart. Bd. II. 17. und 18. Jahrhundert. Berlin – New York 1994, s. 59.
  3. ↑ a b Peter Eisenberg; Das Fremdwort im Deutschen. Berlin etc.: 2011, s. 66.
  4. ↑ Peter Eisenberg; Das Fremdwort im Deutschen. Berlin etc.: 2011, s. 63.
  5. ↑ a b Peter von Polenz: Deutsche Sprachgeschichte vom Spätmittelalter bis zur Gegenwart. Bd. I. Einführung. Grundbegriffe 14. bis 16. Jahrhundert. 2. Aufl. Berlin – New York 2000, s. 222.
  6. ↑ Astrid Stedje: Deutsche Sprache gestern und heute. 5. Aufl. München: Wilhelm Fink Verlag, 1989, s. 26.
  7. ↑ Peter Eisenberg; Das Fremdwort im Deutschen. Berlin etc. 2011, s. 69.
  8. ↑ Peter von Polenz: Deutsche Sprachgeschichte vom Spätmittelalter bis zur Gegenwart. Bd. III. 19. und 20. Jahrhundert. Berlin – New York 1999, s. 441.
  9. ↑ Friedrich Kluge (bearb. von Elmar Seebold): Etymologisches Wörterbuch der deutschen Sprache. 23. erweit. Aufl. Berlin – NewYork: De Gruyter, 1999.

Bibliografia edytuj

  • Peter Eisenberg; Das Fremdwort im Deutschen. Berlin etc.: De Gruyter, 2011.
  • Friedrich Kluge (bearb. von Elmar Seebold): Etymologisches Wörterbuch der deutschen Sprache. 23. erweit. Aufl. Berlin – NewYork: De Gruyter, 1999.
  • Ryszard Lipczuk, Katarzyna Sztandarska: Arabismen in deutschen Wörterbüchern, [w:] Colloquia Germanica Stetinensia 24, s. 103-121.06_lipczuk.r-sztandarska.k (1).pdf [1]
  • Peter von Polenz: Deutsche Sprachgeschichte vom Spätmittelalter bis zur Gegenwart. Bd. II. 17. und 18. Jahrhundert. Berlin – New York; De Gruyter, 1994.
  • Peter von Polenz: Deutsche Sprachgeschichte vom Spätmittelalter bis zur Gegenwart. Bd. III. 19. und 20. Jahrhundert. Berlin – New York; De Gruyter, 1999.
  • Peter von Polenz: Deutsche Sprachgeschichte vom Spätmittelalter bis zur Gegenwart. Bd. I. Einführung. Grundbegriffe 14. bis 16. Jahrhundert. 2. Aufl. Berlin – New York; De Gruyter, 2000.
  • Astrid Stedje: Deutsche Sprache gestern und heute. 5. Aufl. München: Wilhelm Fink Verlag, 1989.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Italianizmy_w_języku_niemieckim&oldid=72351959”