Józef Fijałkowski

Józef Fijałkowski ps. „Halniak”, „Odwet” (ur. 1913 w Zawadzie, zm. 1944 w Myślenicach) – żołnierz kampanii wrześniowej, członek Armii Krajowej, wojskowych struktur Polskiego Państwa Podziemnego. Dowódca oddziału partyzanckiego „Halniak” myślenickiego Obwodu Armii Krajowej „Murawa”. Wykonawca wyroków na Niemcach, konfidentach oraz zdrajcach narodu.

Józef Fijałkowski

Halniak

plutonowy
Data i miejsce urodzenia	7 grudnia 1913 Zawada
Data i miejsce śmierci	29 maja 1944 Myślenice
Przebieg służby
Siły zbrojne	Wojsko Polskie Armia Krajowa
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa kampania wrześniowa

Życiorys

Józef „Halniak” Fijałkowski urodził się 7 grudnia 1913 roku we wsi Zawada koło Myślenic. Wychowywał się w chłopskiej rodzinie. Jako dziecko był członkiem szkolnej drużyny harcerskiej. W młodości był aktywnym działaczem lokalnym Związku Młodzieży Wiejskiej. Do 1939 roku mieszkał w rodzinnej wiosce, prowadząc wraz z żoną Anną niewielki sklep.

Kończąc Szkołę Podoficerską Piechoty w 1939 roku uzyskał stopień kaprala. Służbę wojskową ukończył jako saper w stopniu plutonowego. W sierpniu 1939 roku został zmobilizowany, otrzymując dowództwo plutonu minerskiego w 5 Batalionie Saperów. Podczas wojny obronnej 1939 roku odznaczył się szczególnie w akcji pod Janowem Lubelskim, wysadzając most ze znajdującymi się na nim wojskami hitlerowskimi. Po kapitulacji swojego oddziału dostał się do niewoli, z której uciekł. Powrócił do Zawady – rodzinnej miejscowości, w której rozpoczął działalność konspiracyjną, włączając w nią rodzinę i zaufanych mieszkańców wsi.

Jego mieszkanie wkrótce stało się punktem przerzutu polskich oficerów wędrujących za granicę, a także kontaktem krakowskiego Związku Walki Zbrojnej z komórką tej organizacji w Myślenicach.

Przybierając pseudonim „Halniak” zgłosił się do myślenickiej grupy egzekucyjnej, mającej na celu wykonywanie wyroków na szczególnie niebezpiecznych Niemcach, konfidentach i zdrajcach narodu. Współpracował wtedy z Józefem „Trzewikiem” Misiorem. Z powodu swojej działalności, szybko stał się znany gestapo i zaczął być poszukiwany. Ważniejsze wykonane przez Fijałkowskiego wyroki to: zlikwidowanie komendanta Straży Pożarnej w Dobczycach w dniu 5 maja 1943 roku, zlikwidowanie kominiarza Franciszka Bugno oraz likwidacja w grudniu 1943 roku wysokiego niemieckiego oficera SS i gestapo, oficera do zadań specjalnych, adiutanta Heinricha Hammana, przy którym znaleziono cenne dokumenty, m.in. listy Polaków przeznaczonych do aresztowania.

Józef przez pewien czas ukrywał u siebie zbiegów z obozu w Lamsdorf (Łambinowice) – dwóch brytyjskich podoficerów, lotników.

Fijałkowski w 1943 roku nawiązał kontakt z partyzanckim oddziałem “Błyskawica”. Wspólnie urządzili sylwestrową napaść na niemiecką garbarnię w Dobczycach, przeznaczając zdobycz Komendzie Obwodu.

W 1943 roku do żandarmerii niemieckiej w Myślenicach dołączono podoficera „Ślązaka” Rudolfa Szymańskiego. Jako zdrajca narodu zmienił nazwisko na niemieckie Drachenberg. To właśnie Fijałkowski został wyznaczony do jego egzekucji.

W nocy, z 3 na 4 kwietnia 1944 roku na granicy Rudnika i Jawornika Fijałkowski wraz z grupą 17 partyzantów zorganizował zamach ma Rudolfa Drachenberga. W zamachu zginęło sześciu Niemców, w tym kapitan żandarmerii Josef Dreyer. Drachenberg, który jechał w ostatnim samochodzie niemieckiej kolumny – zdołał uciec do Myślenic. Mimo niepowodzenia akcji Fijałkowskiemu zdobył dokumenty niemieckiego oficera oraz niemiecką broń.

7 kwietnia 1944 roku, w Wielki Piątek. Józef Fijałkowski nocował w swoim rodzinnym domu, by spotkać się z kilkuletnim synem i żoną. W tym samym czasie Rudolf Drachenberg postanowił uprowadzić syna i żonę Fijałkowskiego, bo, jak sądził, wówczas Fijałkowski sam stawi się na posterunku żandarmerii w celu ich odzyskania. Wczesnym rankiem Drachenberg wraz z żandarmami przybyli do Zawady, pod niewykończoną jeszcze strażnicę, w której mieszkał Fijałkowski. Drzwi otwarł im sam „Halniak” z pistoletem maszynowym w rękach. Broń się zacięła, a napastnicy odskoczyli. Fijałkowski zamknął drzwi i wybiegł na piętro, skąd rzucił granat pod nogi zaskoczonych żandarmów. Potem ostrzeliwał żandarmów z pistoletu maszynowego raniąc jednego i zabijając drugiego. W wyniku wybuchu Rudolf Drachenberg został ciężko ranny – i po miesiącu zmarł.

W zemście za zabójstwo Drachenberga, 30 kwietnia 1944 roku, Niemcy wymordowali niemal całą rodzinę Józefa Fijałkowskgo w Zawadzie. Uratowali się tylko najmłodszy brat – Jan, i ciężko ranna siostra – Stefania.

W tym samym dniu oficer łączności Obwodu „Murawa” mianował Józefa Fijałkowskiego dowódcą jednego z pierwszych lokalnych oddziałów partyzanckich – „Halniaka”, Jednocześnie Fijałkowski zmienił swój pseudonim z „Halniaka” na „Odwet”.

W nocy z 28 na 29 maja 1944 roku Józef Fijałkowski wraz z Józefem „Sępem” Syrkiem udali się na akcję, której celem była likwidacja burmistrza Myślenic, Józefa Wagi. Gdy dotarli nad potok Bysinka w Myślenicach w okolicach mostu na Rabie, „Sęp” zastrzelił Józefa Fijałkowskiego. Potem odciął mu głowę i zaniósł żandarmom niemieckim na posterunek w Myślenicach. Motywem zdrady była chęć uratowania brata – Karola „Orlika” Syrka, który był więziony przez hitlerowców. Ciało Fijałkowskiego pochowano w miejscu jego śmierci, gdzie współcześnie znajduje się symboliczny pomnik – grób, upamiętniający tamte wydarzenia.

Ekshumowane zwłoki Józefa Fijałkowskiego oraz jego rodziny pochowano 25 października 1945 na cmentarzu w Sieprawiu.

19 czerwca 2019 roku Minister Obrony Narodowej RP awansował pośmiertnie Józefa Fijałkowskiego na stopień podporucznika.

Bibliografia

• P. Lemaniak, Myślenice w latach II wojny światowej (1939 – 1945), s. 648–650, [w:] red. T. Gąsowski, Myślenice – monografia miasta, Myślenice – Kraków 2012
• K. Sobolewski, Tak było! – Wspomnienia z lat 1939–1945, Myślenice 2010
• M. Stoszek, Józef Fijałkowski „Halniak”, [w:] Gazeta Myślenicka, nr 46/2019
• D. Dyląg, Zgrupowanie oddziałów partyzanckich myślenickiego Obwodu Armii Krajowej „Murawa”, [w:] Zeszyty Historyczne WiN-u, nr 36/2012