Józef Sebastian Pelczar
Józef Sebastian Pelczar (ur. 17 stycznia 1842 w Korczynie, zm. 28 marca 1924 w Przemyślu) – polski biskup rzymskokatolicki, biskup pomocniczy przemyski w latach 1899–1900, biskup diecezjalny przemyski w latach 1900–1924, założyciel Zgromadzenia Służebnic Najświętszego Serca Jezusowego, święty Kościoła katolickiego. W latach 1882–1883 rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego.
| Biskup | |
 Józef Sebastian Pelczar (ok. 1920) | |
| Kraj działania | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
17 stycznia 1842 |
| Data i miejsce śmierci |
28 marca 1924 |
| Miejsce pochówku |
Bazylika archikatedralna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Jana Chrzciciela w Przemyślu |
| Biskup diecezjalny przemyski | |
| Okres sprawowania |
1900–1924 |
| Biskup pomocniczy przemyski | |
| Okres sprawowania |
1899–1900 |
| Wyznanie | |
| Kościół | |
| Prezbiterat |
17 lipca 1864 |
| Nominacja biskupia |
20 lutego 1899 |
| Sakra biskupia |
19 marca 1899 |
| |
| Odznaczenia | |
  
| |
| Data konsekracji |
19 marca 1899 | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Konsekrator | |||||||||||
| |||||||||||
| |||||||||||
| Beatyfikacja |
2 czerwca 1991 |
|---|---|
| Kanonizacja |
18 maja 2003 |
| Wspomnienie | |
| Atrybuty |
mitra, strój biskupi |
| Patron |
trzeźwości, chorych, ubogich i emigrantów oraz archidiecezji przemyskiej, diecezji rzeszowskiej, WSD w Rzeszowie, sióstr sercanek, powiatu krośnieńskiego |
| Szczególne miejsca kultu |
Bazylika archikatedralna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Jana Chrzciciela w Przemyślu |
Życiorys edytuj
Józef Sebastian Pelczar urodził się i wychował w podkarpackiej wsi Korczyna. Jego rodzice Wojciech i Marianna z domu Mięsowicz, widząc, że syn dobrze się uczy, po dwóch latach nauki w korczyńskiej szkole ludowej posłali go do Rzeszowa, do szkoły głównej. W 1860 zdał egzamin dojrzałości w C.K. Gimnazjum w Przemyślu[1]. Po maturze podjął studia teologiczne w Wyższym Seminarium Duchownym w Przemyślu.
17 lipca 1864 w Przemyślu przyjął święcenia kapłańskie z rąk bp. Antoniego Monastyrskiego. W Samborze, jego pierwszej placówce, pracował półtora roku jako wikariusz, następnie wysłano go do Rzymu, gdzie w latach 1866–1868 studiował równocześnie na dwóch rzymskich uczelniach: Collegium Romanum (dziś Uniwersytet Gregoriański) i w Instytucie św. Apolinarego (dziś Uniwersytet Laterański), uzyskując stopień doktora teologii. Po powrocie do kraju wykładał w seminarium przemyskim. Od czasu reorganizacji Uniwersytetu Jagiellońskiego w 1877 pracował tam przez 22 lata. Pełnił tam obowiązki profesora i dziekana Wydziału Teologicznego, w 1880 otrzymał prezentę na kanonika gremialnego kapituły krakowskiej, a w latach 1882–1883 był rektorem krakowskiej uczelni.
W 1891 poddał myśl utworzenia Bractwa NMP Królowej Korony Polskiej, które oprócz celów religijnych opiekowało się rzemieślnikami, biednymi, sierotami i sługami (zwłaszcza chorymi i pozbawionymi pracy). W 1894 założył w Krakowie Zgromadzenie Służebnic Najświętszego Serca Jezusowego, „stawiając mu za cel szerzenie Królestwa miłości Serca Jezusowego”. Siostry miały być „znakiem i narzędziem tej miłości wobec dziewcząt, chorych i wszystkich ludzi potrzebujących pomocy”.
W 1899 został mianowany biskupem pomocniczym diecezji przemyskiej i biskupem tytularnym Miletopolis, a po śmierci bp. Łukasza Soleckiego biskupem diecezjalnym. Przez 25 lat pracował jako biskup. Przed 1914 uzyskał tytuł asystenta tronu papieskiego, tytuł hrabiego rzymskiego, tytuł prałata domowego Jego Świątobliwości[2].
W ramach autonomii galicyjskiej państwa Austro-Węgier był posłem Sejmu Krajowego Galicji kadencji V (1883), VII (1900–1901), VIII (1901–1907), IX (1908–1913), X (1913–1914). Otrzymał tytuł c. k. tajnego radcy[2].
Pomimo słabego zdrowia bp Pelczar wiele czasu poświęcał swoim diecezjanom. Przeprowadzał częste wizytacje parafii, zachęcał wiernych do udziału w nabożeństwach eucharystycznych, dbał o wysoki poziom moralny i umysłowy duchowieństwa. Skutecznie starał się o budowę nowych kościołów i kaplic, podczas jego rządów odnowiono wiele świątyń. Przeprowadził trzy synody diecezjalne, które uregulowały prawnie różnorodne inicjatywy. Miał wielkie nabożeństwo do Najświętszego Sakramentu, Serca Pana Jezusa i Matki Bożej. W swoim herbie biskupim umieścił wizerunek NMP z zawołaniem Ave Maria[3]. Dewizą jego życia było zawołanie[4]:
Wszystko dla Najświętszego Serca Jezusowego przez Niepokalane Ręce Najświętszej Maryi Panny.
Przyczynił się do budowy kościoła w rodzinnej Korczynie. Dbał o najuboższych mieszkańców swej diecezji. Z jego inicjatywy powstawały ochronki dla dzieci, kuchnie dla ubogich, schroniska dla bezdomnych, szkoły gospodarcze dla dziewcząt, bezpłatna nauka w seminarium duchownym dla chłopców z ubogich rodzin. W publikacjach szerzył i promował naukę społeczną papieża Leona XIII. Starał się zaradzić problemom emigracji i alkoholizmu. Działał jako członek Towarzystwa św. Wincentego à Paulo oraz Towarzystwa Oświaty Ludowej. W tym ostatnim przez 16 lat pełnił funkcje prezesa. Towarzystwo to w tym czasie zajmowało się zakładaniem czytelni i wypożyczalni książek, wydawaniem i rozprowadzaniem książek wśród ludu, przeprowadzaniem bezpłatnych wykładów, otworzyło również szkołę dla służących. Był zaangażowanym działaczem okręgu lwowskiego Polskiego Czerwonego Krzyża, a za swoje zasługi – jako pierwszy w Polsce – otrzymał tytuł „Dozgonnego Członka PCK”[5].
Zmarł 28 marca 1924 na skutek zapalenia płuc[6]. Zgodnie z własną wolą został pochowany w kościele Najświętszego Serca Pana Jezusa w Przemyślu w podziemiach pod kaplicą Matki Boskiej Częstochowskiej 1 kwietnia 1924[7][8]. W 1991 szczątki biskupa zostały przeniesione do przemyskiej katedry Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Jana Chrzciciela[9].
Jego spuścizna pisarska obejmuje dzieła teologiczne, historyczne, z dziedziny prawa kanonicznego, podręczniki, modlitewniki, listy pasterskie, mowy i kazania.
Kult edytuj
Józef Sebastian Pelczar został beatyfikowany w Rzeszowie przez papieża Jana Pawła II 2 czerwca 1991 podczas IV pielgrzymki do Polski. Jego kanonizacja odbyła się 18 maja 2003 na placu św. Piotra w Rzymie. W dzieciństwie ofiarowany został Matce Bożej Pocieszenia w jej sanktuarium w Leżajsku[10]. Relikwie świętego znajdują się w kościele archikatedralnym pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela w Przemyślu. W Krakowie czczony jest w sposób szczególny w kościele Służebnic Najświętszego Serca Jezusowego. Pierwsza na świecie parafia i kościół pod jego wezwaniem powstały w Przeworsku. 16 maja 2004 podczas uroczystej liturgii na zakończenie obchodów Roku Pelczarowskiego abp Józef Michalik, metropolita przemyski – dekretem erygował sanktuarium św. Józefa Sebastiana biskupa w Korczynie[11].
Jest patronem trzeźwości, chorych, ubogich i emigrantów oraz archidiecezji przemyskiej, diecezji rzeszowskiej, Wyższego Seminarium Duchownego w Rzeszowie, Zgromadzenia Służebnic Najświętszego Serca Jezusowego (sióstr sercanek), powiatu krośnieńskiego. Jest również patronem Papieskiego Kościelnego Instytutu Polskiego w Rzymie (od 16.10.2012)[12][13][14][15][16][17][18][19].
W klasztorze Zgromadzenia Służebnic Najświętszego Serca Jezusowego w Krakowie, w 1986 kard. Franciszek Macharski otwarł muzeum bpa Józefa Sebastiana[20].
Wspomnienie liturgiczne w Kościele katolickim obchodzone jest 19 stycznia.
W ikonografii przedstawiany jest w stroju biskupim[21].
Publikacje edytuj
- Życie duchowne czyli doskonałość chrześcijańska według najcelniejszych mistrzów duchownych (1873)
- Pius IX i jego wiek. T. 2 (1880)
- Kazanie o królowaniu i opiece Bogarodzicy nad narodem polskim, miane w dniu 2gim września 1877 r. przy złożeniu koron przed obrazem N. Panny w Starejwsi, jako wstępnym akcie koronacyi tegoż obrazu (1885)
- Życie duchowne czyli Doskonałość chrześcijańska. Tom 1 (1886)
- Życie duchowne czyli Doskonałość chrześcijańska. Tom 2 (1886)
- Konferencje apologetyczne o przyczynach niedowiarstwa w naszych czasach i o potrzebie religii miane w roku 1884 w Krakowie. Wydanie drugie przejrzane i pomnożone (1890)
- Rewolucya francuska wobec religii. Odczyt miany 23 lutego 1890 r. na dochód Towarzystwa Wzajemnej Pomocy Uczniów Uniwersytetu Jagiellońskiego, powiększony dopiskami (1890)
- Prawo małżeńskie katolickie z uwzględnieniem prawa cywilnego obowiązującego w Austryi, w Prusach i w Królestwie Polskiem (1890)
- Zarys dziejów kaznodziejstwa w kościele katolickim. Cz. 1. Kaznodzieje greccy do IX wieku, łacińscy do XVI wieku (1896)
- Zarys dziejów kaznodziejstwa w kościele katolickim. Cz. 2. Kaznodzieje polscy (1896)
- Kazania na uroczystości i święta Najświętszej Panny Maryi. Cz. 2 (1897)
- Rozmyślania o życiu zakonnem dla zakonnic (1898)
- Kazanie na nabożeństwie uroczystem odprawionem 27 czerwca 1898 r. w kościele Najświętszej Panny Maryi podczas obchodu setnej rocznicy urodzin Adama Mickiewicza (1898)
- Acta et Statuta Synodi dioecesanae Premisliensis : quam A.D. 1902 diebus 19, 20, 21, 22 Mensis Augusti (1903)
- Czytania duchowne o Najśw. Pannie Maryi (1904)
- Pius IX i jego pontyfikat na tle dziejów kościoła w XIX wieku. T. 1 (1907)
- Masoneria. Jej początki, organizacja, ceremoniał, zasady i działanie (1905)
- Pius IX i jego pontyfikat na tle dziejów kościoła w XIX wieku. Tom 1 (1907)
- Pius IX i jego pontyfikat na tle dziejów kościoła w XIX wieku. Tom 2 (1908)
- Pius IX i jego pontyfikat na tle dziejów kościoła w XIX wieku. Tom 3 (1908)
- Kazania na uroczystości i święta Najświętszej Panny Maryi. Cz. 1 (1911)
- Jezus Chrystus wzorem i mistrzem kapłana : rozmyślania dla kapłanów. T. 4 Cz.1. Jezus Chrystus w męce swojej jest wzorem i mistrzem kapłana. Cz. 2, Jezus Chrystus w swojem życiu chwalebnem jest wzorem i mistrzem kapłana (1911)
- Masoneria. Jej istota, zasady, dążności, początki, rozwój, organizacja, ceremoniał i działanie. Według pewnych przeważnie masońskich źródeł (1914)
- Pius IX i Polska (1914)
- Zarys dziejów kaznodziejstwa w Polsce (1917)
- Religja katolicka. Jej podstawy, jej źródła i jej prawdy wiary : rozprawy dogmatyczne dla ludzi wykształconych (1923)
Odznaczenia edytuj
- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (2 maja 1923)[22][23]
- Order Korony Żelaznej II klasy – Austro-Węgry (przed 1903)[2][24]
- Order Korony Żelaznej III klasy – Austro-Węgry (7 czerwca 1887)[25]
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C.K. Gimnazyum w Przemyślu za rok szkolny 1894. Przemyśl: 1894, s. 126. [dostęp 2016-06-20].
- ↑ a b c Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1914. Lwów: 1914, s. 551.
- ↑ Daliowa. Miejsce kultu św. Józefa Sebastiana Pelczara. Daliowa - Spalona. Tablica pamiątkowa poświęcona św. Józefowi Sebastianowi Pelczarowi - PDF Free Download [online], docplayer.pl [dostęp 2023-03-29].
- ↑ z, 19 stycznia – Wspomnienie św. Józefa Sebastiana Pelczara, biskupa – MISERICORS – Codzienna aplikacja Miłosierdzia [online] [dostęp 2023-03-29] (pol.).
- ↑ Jan Miśkowicz: Ruch czerwonokrzyski na ziemi sanockiej. W: Edward Zając: Zarys dziejów lecznictwa na terenie Ziemi Sanockiej w latach 1485-2009. Sanok: Sanocka Fundacja Ochrony Zdrowia, 2010, s. 144. ISBN 978-83-923106-8-6.
- ↑ Zgon biskupa Józefa Pelczara. „Nowości Illustrowane”. Nr 14, s. 10, 5 kwietnia 1924.
- ↑ † Józef Sebastian Pelczar. „Ziemia Przemyska”. 14, s. 1-2, 5 kwietnia 1924.
- ↑ Pogrzeb ś.p. Arcypasterza. „Kronika Dyecezyi Przemyskiej”. 5, s. 67, 1924.
- ↑ Jadwiga Lechowska: Św. Józef Sebastian Pelczar – wspomnienie. jaslombcz.pl, 2014-01-24. [dostęp 2017-10-04].
- ↑ Wnętrze kościoła Bernardynów w Leżajsku. Św. Józef S: Pelczar. antoni.kuria.lublin.pl. [dostęp 2017-07-05].
- ↑ Sanktuarium. [w:] Parafia NMP Królowej Polski w Korczynie. Sanktuarium św. Józefa Sebastiana Pelczara [on-line]. korczyna.przemyska.pl. [dostęp 2021-01-02].
- ↑ Krzysztof Rzepka, Archidiecezja Przemyska - informacje ogólne [online], Archidiecezja Przemyska [dostęp 2023-03-29] (pol.).
- ↑ Patron – WSD Rzeszów [online] [dostęp 2023-03-29] (pol.).
- ↑ CONCEPT Intermedia www.sam3.pl, Patron Powiatu Krośnieńskiego [online], Powiat Krośnieński [dostęp 2023-03-29] (pol.).
- ↑ Św. Józef Sebastian Pelczar: patron chorych, ubogich i emigrantów [online], slowo.grodnensis.by [dostęp 2023-03-29].
- ↑ [GALERIA] W walce z alkoholem pomogą święci. Oto 5 patronów trzeźwości - Page 4 [online], Aleteia Polska, 7 sierpnia 2020 [dostęp 2024-01-17] (pol.).
- ↑ Patronowie Zgromadzenia - Oficjalna strona sióstr sercanek [online], sercanki.org.pl [dostęp 2024-01-17].
- ↑ .:ILG:. - 19 stycznia 2024 [online], brewiarz.pl [dostęp 2024-01-17].
- ↑ Patron [online], papieskiinstytutpolski [dostęp 2024-01-17] (pol.).
- ↑ Muzeum - Oficjalna strona sióstr sercanek [online], sercanki.org.pl [dostęp 2023-03-29].
- ↑ [https://brewiarz.pl/czytelnia/swieci/01-19a.php3 .:ILG:. - Czytelnia: 19 stycznia - �w. J�zef Pelczar] [online], brewiarz.pl [dostęp 2023-03-29].
- ↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 16.
- ↑ Kronika. Odznaczenie ks. biskupa Pelczara. „Gazeta Lwowska”, s. 3, Nr 255 z 13 listopada 1923. [dostęp 2015-02-26].
- ↑ Kronika. Osobiste. „Kurjer Lwowski”. Nr 136, s. 4, 17 maja 1903.
- ↑ Bolesław Kumor. Nominacja biskupa Józefa Sebastiana Pelczara na biskupa przemyskiego ob. łac. w 1900 r.. „Saeculum Christianum”. 1 (1994) nr 2, s. 235. Warszawa: Wydział Nauk Historycznych i Społecznych UKSW. ISSN 1232-1575. [dostęp 2021-11-03].
Bibliografia edytuj
- Nota biograficzna Józefa Sebastiana Pelczara na stronie brewiarz.pl [dostęp 2010-01-12]
- Nota biograficzna Józefa Sebastiana Pelczara na stronie Watykanu [dostęp 2010-12-28]
- Nota biograficzna Józefa Sebastiana Pelczara na stronie zgromadzenia sercanek [dostęp 2022-02-08]
- Józef Sebastian Pelczar [online], catholic-hierarchy.org [dostęp 2010-12-28] (ang.).
- Jubileusz ks. biskupa Pelczara. „Nowości Illustrowane”. Nr 30, s. 2-3, 25 lipca 1914.