Józef Smak
Józef Ignacy Smak (ur. 5 stycznia 1936 w Sochaczewie) – polski astronom, profesor dr hab. Uniwersytetu Warszawskiego, wieloletni pracownik i dyrektor Centrum Astronomicznego im. Mikołaja Kopernika PAN, członek rzeczywisty Polskiej Akademii Nauk.
Józef Smak w 2003 roku | |
Data i miejsce urodzenia |
5 stycznia 1936 |
---|---|
prof. dr hab. nauk fizycznych | |
Specjalność: astrofizyka | |
Alma Mater | |
Doktorat |
1961 – astrofizyka obserwacyjna |
Habilitacja |
1965 – astrofizyka obserwacyjna |
Profesura |
1981 |
Polska Akademia Nauk | |
Status |
członek rzeczywisty |
Praca naukowa | |
Instytucja | |
Instytut |
CAMK w Warszawie |
Okres zatrudn. |
od 1958 |
Dyrektor | |
Instytut |
Centrum Astronomiczne im. Mikołaja Kopernika Polskiej Akademii Nauk |
Okres spraw. |
1975–1981 i 1995–1998 |
Poprzednik |
Bohdan Paczyński (w 1975) i Marek Demiański (w 1995) |
Następca |
Jerzy Stodółkiewicz (w 1981) i Marek Sarna (w 1998) |
Odznaczenia | |
Życiorys edytuj
Józef Smak ukończył studia na Uniwersytecie Warszawskim w 1958 roku. W 1961 roku uzyskał stopień doktora, a w 1965 roku – stopień doktora habilitowanego. Profesorem nadzwyczajnym został w 1971 roku, a tytuł profesora zwyczajnego uzyskał w 1981 roku. W 1986 roku został członkiem korespondentem PAN, a od 1998 roku jest członkiem rzeczywistym PAN.
Opublikował ponad 100 prac naukowych, przede wszystkim z zakresu budowy i ewolucji gwiazd, ciasnych układów podwójnych i gwiazd zmiennych. Był promotorem 4 prac doktorskich. Wychował parę pokoleń warszawskich astronomów.
W 1996 roku Józef Smak był promotorem doktoratu honoris causa Uniwersytetu Warszawskiego Riccardo Giacconiego, późniejszego laureata Nagrody Nobla (w 2002 roku).
Działalność naukowa edytuj
Od 1958 roku był kolejno asystentem, starszym asystentem i adiunktem w Katedrze Astronomii Uniwersytetu Warszawskiego. W 1965 roku został zatrudniony w Zakładzie Astronomii PAN jako docent (1965–1971) i profesor (1971–). Zakład Astronomii zmienił nazwę na Centrum Astronomiczne im. Mikołaja Kopernika 11 lutego 1976 roku. Józef Smak był dyrektorem Zakładu/Centrum w latach 1974–1981, w czasie, gdy wybudowano nowy budynek Centrum (otwarty 24 maja 1978 roku) i wyposażono je w supernowoczesny wtedy amerykański komputer PDP-11/45. Ponownie był dyrektorem Centrum w latach 1995–1998, a w latach 1984–1986, 1993-95 i ponownie od 2007 roku był przewodniczącym Rady Naukowej Centrum.
Józef Smak razem z Bohdanem Paczyńskim byli inicjatorami budowy Centrum, którego koncepcję przedstawili 2 marca 1970 roku[1].
Smak przebywał na licznych stażach naukowych, był m.in.:
- assistant astronomer w Obserwatorium Licka i w University of California (1963–1965)
- distinguished visiting professor w Ohio State University (1973–1974)
- visiting professor w University of California, Los Angeles (1989).
Brał udział w pracach Centralnej Komisji ds. Stopni i Tytułów: był przewodniczącym Sekcji V (1993–1998) i wiceprzewodniczącym tejże Komisji (2003–2006).
Osiągnięcia naukowe edytuj
W swojej działalności naukowej prowadził obserwacyjne i teoretyczne badania gwiazd zmiennych, w tym ciasnych układów podwójnych. Wraz z Wojciechem Krzemińskim w latach 60. i 70. XX wieku jako pierwsi zasugerowali, że w obiektach tych zachodzi proces akrecji materii i poprawnie zinterpretowali ich krzywe zmian blasku jako pochodzące od dysku akrecyjnego uderzanego przez wąski strumień materii wypływającej przez wewnętrzny punkt Lagrange’a z mniej masywnego składnika układu. Przedstawił model standardowy układów kataklizmicznych, który stał się kanonem wiedzy o tych układach. Stworzył podwaliny wiedzy o dyskach akrecyjnych, w tym modelu wybuchów nowych karłowatych. Był również pierwszym, który na początku lat 70. wykrył zmienność rozmiarów dysku akrecyjnego w układzie U Gem, obserwacyjnie dowodząc w ten sposób teorię wyjaśniającą wybuchy nowych karłowatych na skutek niestabilności w dysku. Był również jednym z tych badaczy, którzy na początku lat 80. odkryli niestabilność termiczną dysków w układach kataklizmicznych.
Działalność edytorska edytuj
Józef Smak był redaktorem naczelnym czasopism naukowych: „Acta Astronomica” (1966–1969) i „Postępy Astronomii” (1988–1989).
Jest autorem m.in. książek „Opowiadania starego astronoma” (2010) oraz „Nowe opowiadania starego astronoma” (2013).
Członkostwo w organizacjach edytuj
- członek Polskiego Towarzystwa Astronomicznego (sekretarz ZG w latach 1969–1973)
- członek Międzynarodowej Unii Astronomicznej (prezydent Komisji 27 Gwiazd Zmiennych 1976–1979, prezydent Komisji 42 Ciasnych Układów Podwójnych 1985–1988, wiceprezydent Unii w latach 1991–1997)
- zastępca sekretarza Wydziału III Nauk Matematycznych, Fizycznych i Chemicznych PAN (1990–1992)
- zastępca przewodniczącego (1975–1977 i 1981–1983), następnie przewodniczący (1984–1992) w Komitecie Astronomii PAN
- członek Academia Europaea (od 1990 roku).
Odznaczenia i nagrody edytuj
- Złoty Krzyż Zasługi (1973)
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1990)
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (2002)
- Nagroda Młodych Polskiego Towarzystwa Astronomicznego (1961, 1965)
- Nagroda Wydziału III Nauk Matematycznych, Fizycznych i Chemicznych PAN (1966)
- Nagroda Sekretarza Naukowego PAN (1983).
Życie prywatne edytuj
Żonaty z Anną Michałowską. Mieszka w Warszawie.
Przypisy edytuj
- ↑ Historia CAMK. [dostęp 2012-04-03].
Bibliografia edytuj
- Sylwetka Józefa Smaka na stronie PAN. [dostęp 2011-10-28].
- Prof. Józef Ignacy Smak, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2011-10-28] .
- Kto jest kim w Polsce – Informator Biograficzny. Wyd. 3. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1993, s. 659. ISBN 83-223-2644-0.
- Józef Smak: Opowiadania starego astronoma. Toruń: TNOIK, 2010. ISBN 978-83-7285-516-9.