Wikipedia

Jörn Donner

fińsko-szwedzki aktor, reżyser, krytyk filmowy

Jörn Johan Donner (ur. 5 lutego 1933 w Helsinkach, zm. 30 stycznia 2020 tamże[1][2]) – fiński reżyser, scenarzysta, producent i krytyk filmowy, a także pisarz i polityk, wywodzący się ze szwedzkojęzycznej mniejszości w Finlandii.

Jörn Donner
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

5 lutego 1933
Helsinki

Data i miejsce śmierci

30 stycznia 2020
Helsinki

Zawód

reżyser, scenarzysta, producent, krytyk filmowy, pisarz

Multimedia w Wikimedia Commons

Życiorys edytuj

W 1959 uzyskał magisterium na Uniwersytecie Helsińskim. Pracował zarówno w Finlandii, jak i w Szwecji. Jako krytyk filmowy współpracował z różnymi czasopismami, m.in. z „Dagens Nyheter” i „Hufvudstadsbladet”. Od 1972 wchodził w skład kierownictwa Svenska Filminstitutet, a w latach 1978–1982 pełnił funkcję dyrektora generalnego tego instytutu. Jako filmowiec zajmował się reżyserią, pisaniem scenariuszy, a także produkcją (od drugiej połowy lat 60. w ramach własnego przedsiębiorstwa Jörn Donner Productions). Był m.in. producentem filmu Fanny i Aleksander Ingmara Bergmana, który wyróżniono czterema Nagrodami Akademii Filmowej.

Jako reżyser filmu pełnometrażowego debiutował w 1963 produkcją Wrześniowa niedziela, uhonorowaną nagrodą za debiut reżyserski na 24. MFF w Wenecji. Rok później zrealizował Kochać ze Zbigniewem Cybulskim i Harriet Andersson w rolach głównych. Wśród innych jego najbardziej znanych filmów są: Do diabła! Obrazki z Finlandii (1971), Hellyys (1972) i Brudna sprawa (1984). W latach 60. był zaliczany, m.in. wraz z Bo Widerbergiem i Vilgotem Sjömanem do nurtu skandalizującego kina szwedzkiego, pozostającego pod wpływem francuskiej Nowej Fali[3].

Był współtwórcą Europejskiej Akademii Filmowej, pełnił funkcję wiceprezesa tej organizacji. Przewodniczył jury konkursu głównego na 29. MFF w Berlinie (1979), zasiadał również w jury na 43. MFF w Wenecji (1986).

Był autorem licznych publikacji książkowych, z których część doczekała się ekranizacji. W 1985 otrzymał nagrodę literacką Finlandia za książkę Far och son[4].

Angażował się również w działalność polityczną. Przez kilka kadencji zasiadał w radzie miejskiej Helsinek oraz Ekenäs. W latach 1987–1995, w 2007 i ponownie od 2013 do 2015 sprawował mandat posła do Eduskunty, w której reprezentował Szwedzką Partię Ludową. W latach 1996–1999 był deputowanym do Parlamentu Europejskiego IV kadencji, został wybrany z listy Socjaldemokratycznej Partii Finlandii[5].

Życie prywatne edytuj

Był trzykrotnie żonaty: w latach 1954–1962 z Ingą-Britt Wik, w latach 1974–1988 z Jeannette Bonnier i od 1995 z Bitte Westerlund[6]. Z pierwszą żoną miał dwóch synów: Johana i Jakoba[7], natomiast z ostatnią – synów Daniela i Rafaela[8][9]. Miał również dwoje dzieci ze związków pozamałżeńskich: córkę Susannę z Meri Vennamo[10][11] i syna Otta Gabrielssona[12] z Lisbet Gabrielsson[13].

Przypisy edytuj

  1. ↑ Kirjailija, elokuvaohjaaja ja poliitikko Jörn Donner on kuollut. yle.fi, 2020-01-30. [dostęp 2020-01-30]. (fiń.).
  2. ↑ Författaren och regissören Jörn Donner har dött – blev 86 år. dn.se, 2020-01-30. [dostęp 2020-01-30]. (szw.).
  3. ↑ Skandalizujące kino szwedzkie lat 60.. charlie.pl, 2009. [dostęp 2020-01-31].
  4. ↑ Edelliset Kaunokirjallisuuden Finlandia-palkinnon voittajat ja -ehdokkaat. kirjasaatio.fi. [dostęp 2015-11-26]. (fiń.).
  5. ↑ Profil na stronie Parlamentu Europejskiego. [dostęp 2016-10-09].
  6. ↑ Donner, Jörn. W: Vem är det: Svensk biografisk handbok: 1997. Jill Salander Mortensen (red.). Sztokholm: Norstedts, 1996, s. 244. ISBN 978-91-1-960852-9. [dostęp 2021-07-11]. (szw.).
  7. ↑ Kuka kukin on 1978. Helsinki: Otava, 1978, s. 111. ISBN 978-951-1-04755-1. [dostęp 2020-02-05]. (fiń.).
  8. ↑ Suvi Kerttula: Perhe oli läsnä Jörn Donnerin kuollessa: „Hän sanoi kyllä, haluan kuolla”. is.fi, 2020-01-30. [dostęp 2020-02-04]. (fiń.).
  9. ↑ Annakaisa Suni: Jörn Donner: Blir sönerna tråkiga ska vi sluta umgås. svd.se, 2018-02-11. [dostęp 2020-02-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-19)]. (szw.).
  10. ↑ Suvi Kerttula: Meri Vennamo kertoo tyttärensä tarinan: ”Meillä kaikilla on ikävä Susannaa”. is.fi, 2018-08-25. [dostęp 2020-02-04]. (fiń.).
  11. ↑ Mikko Juuti: Jörn Donnerin ainoa tytär kuoli 36-vuotiaana – löysivät toisensa vasta aikuisina. is.fi, 2017-11-28. [dostęp 2020-02-04]. (fiń.).
  12. ↑ Suvi Kerttula: Jörn Donnerin avioton poika kirjoitti kirjan isästään: „Olen rikkaruoho, jota ei kuuluisi olla olemassa”. is.fi, 2019-11-12. [dostęp 2020-02-04]. (fiń.).
  13. ↑ Heidi Vaalisto: Jörn Donner hämmästyi aviottoman poikansa kovia väitteitä – täräyttää nyt julki oman mielipiteensä: „Ei pidä paikkaansa”. is.fi, 2019-11-14. [dostęp 2020-02-04]. (fiń.).

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jörn_Donner&oldid=72570351”