Wikipedia

Język bośniacki

język południowosłowiański

Język bośniacki (bośn. bosanski jezik / босански језик) – język z grupy zachodniej języków południowosłowiańskich, używany głównie przez Boszniaków. Ma status języka urzędowego w Bośni i Hercegowinie, obok chorwackiego i serbskiego. Jest również objęty statusem języka regionalnego w Serbii[2] i Kosowie[3] i dopuszcza się go do użytku urzędowego w Czarnogórze[4].

bosanski jezik
босански језик
Obszar

Bośnia i Hercegowina, Serbia (Sandżak, Kosowo)

Liczba mówiących

2,5–3,5 mln

Pismo/alfabet

alfabet chorwacki, cyrylica serbska[a]
(dawniej bosančica i arebica)[1]

Klasyfikacja genetyczna
Status oficjalny
język urzędowy  Bośnia i Hercegowina
Ethnologue 1 narodowy↗
Kody języka
ISO 639-1 bs
ISO 639-2 bos
ISO 639-3 bos
IETF bs
Glottolog bosn1245
Ethnologue bos
WALS bos
SIL BOS
Występowanie
Ilustracja
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Wikipedia w języku bośniackim
Słownik języka bośniackiego
w Wikisłowniku
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.
Dialekty bośniackiego występujące w Bośni i Hercegowinie

W literaturze lingwistycznej klasyfikowany jest jako jedna z czterech odmian standardowych policentrycznego języka serbsko-chorwackiego[5][6][7][8].

Standaryzacja edytuj

Nazwa „język bośniacki” została przyjęta w 1995 roku po rozpadzie Jugosławii, stosuje się ją również w standardzie ISO 639. Niektórzy językoznawcy (niemal wyłącznie bośniaccy) wyrażają pogląd, że język bośniacki istniał już wcześniej i posiada własną, sięgającą wczesnego średniowiecza, historię. Jest to kwestia dyskusyjna i umowna, ponieważ gwary sztokawskie, jak i same języki standardowe – bośniacki, chorwacki i serbski są do siebie bardzo zbliżone. Jednak choć już w latach 70. XX w. zaczęto wyróżniać w języku serbsko-chorwackim subwariant bośniacki (obok wariantu serbskiego i chorwackiego), dopiero w 1995 r. Boszniacy zdecydowali się podnieść status swojej mowy do rangi języka narodowego i standardowego.

W latach 90. XX w. rozpoczął się proces kodyfikacji oraz elaboracji języka bośniackiego. Wydano pierwszy słownik i akademicką gramatykę, a także liczne podręczniki do nauki tego standardu (Isaković, Rječnik bosanskoga jezika: karakteristična leksika, Sarajewo 1995; Jahić, Školski rječnik bosanskoga jezika, Sarajewo 1999; Jahić, Halilović, Palić, Gramatika bosanskoga jezika, Zenica 2000). Na razie jednak stopień elaboracji i kodyfikacji tego wariantu jest wyraźnie niższy niż w przypadku większości języków standardowych[9].

Bośniacki język literacki został oparty na dialektach sztokawskich, a dokładniej na dialektach wschodniohercegowińskim i wschodniobośniackim[10]. Bośniacki wyróżnia się stosunkowo licznymi zapożyczeniami z osmańskotureckiego, arabskiego i perskiego. Norma języka bośniackiego ma czerpać z muzułmańskiej tradycji kulturowej i językowej, choć w istocie jest bardzo zbliżona do normy języka chorwackiego[11]. Pożyczki tureckie w języku bośniackim to w znacznej mierze wyrazy religijne[12]. Dominujący system pisma to alfabet łaciński, ale sankcjonowany jest również zapis cyrylicą serbską[a].

Współcześnie język bośniacki wraz z pozostałymi trzema sztokawskimi językami literackimi włącza się pod pojęcie „języka serbsko-chorwackiego”. Miano to nie jest powszechnie akceptowane w krajach byłej Jugosławii, ale pozostaje w użyciu wśród części (zagranicznych) językoznawców i określa się nim wspólną podstawę dzisiejszych języków narodowych[13][14]. Przy wzięciu pod uwagę aspektów socjopolitycznych mówi się o odrębnych językach (typu Ausbau, tj. językach wyróżnianych ze względu na czynnik rozwoju socjolingwistycznego)[15], należących do diasystemu zwanego środkowo-południowosłowiańskim[16].

Kontrowersje wokół nazewnictwa edytuj

Nazwa „język bośniacki” (serb.-chorw. bosanski / босански) ma charakter kontrowersyjny dla niektórych Chorwatów i Serbów, którzy nazywają ten etnolekt językiem boszniackim (serb.-chorw. bošnjački / бошњачки). Kontrowersje wynikają ze zbyt rozległego znaczenia, jakie ma nieść promowany przez Boszniaków termin. Określenie „język bośniacki” sugeruje bowiem, że omawiany język jest językiem wszystkich mieszkańców Bośni i Hercegowiny[17], podczas gdy większość bośniackich Chorwatów i Serbów swoje etnolekty określa odpowiednio mianem języka chorwackiego i języka serbskiego[18].

Wielu serbskich i chorwackich językoznawców uznaje narzucenie nazwy „język bośniacki” za próbę unitaryzacji obszaru językowego BiH[19][20] i zaleca używanie – ich zdaniem – odpowiedniejszego terminu „język boszniacki”[21]. Wśród boszniackich językoznawców dominuje natomiast pogląd, że jedyne właściwe określenie to „język bośniacki”[21][22].

Zobacz też edytuj

Uwagi edytuj

  1. ↑ a b Cyrylica serbska jest równoprawnym sposobem zapisu standardu bośniackiego, ale w praktyce używa się jej prawie wyłącznie w Republice Serbskiej. W Federacji Bośni i Hercegowiny dominuje alfabet łaciński (Pelešić-Muminović 1997 ↓, s. 5; Halilović 1996 ↓, s. 15; Alexander 2006 ↓, s. 1–2).

Przypisy edytuj

  1. ↑ Pelešić-Muminović 1997 ↓, s. 5.
  2. ↑ European charter for regional or minority languages: Application of the charter in Serbia. Rada Europy, 2009. [dostęp 2018-01-19].
  3. ↑ Driton Muharremi, Samedin Mehmeti: Policing in the Republic of Kosovo: Changes Along with Political and Social Developments. W: Gorazd Meško, Charles B. Fields, Branko Lobnikar, Andrej Sotlar (red.): Handbook on Policing in Central and Eastern Europe. New York: Springer, 2013, s. 129–142. DOI: 10.1007/978-1-4614-6720-5_9. ISBN 978-1-4614-6720-5. OCLC 840817359. [dostęp 2018-01-19].
  4. ↑ Ustav Crne Gore. [dostęp 2018-01-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-20)].
  5. ↑ David Dalby, Linguasphere (1999/2000, Linguasphere Observatory), s. 445, 53-AAA-g, „Srpski+Hrvatski, Serbo-Croatian”.
  6. ↑ Daniel Bunčić: Die (Re-)Nationalisierung der serbokroatischen Standards. W: Sebastian Kempgen: Deutsche Beiträge zum 14. Internationalen Slavistenkongress, Ohrid, 2008. München: Otto Sagner, 2008, s. 93, seria: Welt der Slaven. OCLC 238795822. (niem.).
  7. ↑ Snježana Kordić: Jezična politika: prosvjećivati ili zamagljivati?. W: Saša Gavrić: Jezička/e politika/e u Bosni i Hercegovini i njemačkom govornom području: zbornik radova predstavljenih na istoimenoj konferenciji održanoj 22. marta 2011. godine u Sarajevu. Sarajewo: Goethe-Institut Bosnien und Herzegowina ; Ambasada Republike Austrije ; Ambasada Švicarske konfederacije, 2011, s. 61–62. ISBN 978-9958-1959-0-7. (serb.-chorw.).
  8. ↑ Enisa Kafadar: Bosnisch, Kroatisch, Serbisch – Wie spricht man eigentlich in Bosnien-Herzegowina?. W: Beate Henn-Memmesheimer, Joachim Franz (red.): Die Ordnung des Standard und die Differenzierung der Diskurse. T. 1. Frankfurt am Main: Peter Lang, 2009, s. 103. OCLC 699514676. (niem.).
  9. ↑ Jaroszewicz 2004 ↓, s. 144.
  10. ↑ Jahić, Halilović i Palić 2000 ↓, s. 68.
  11. ↑ Jaroszewicz 2004 ↓, s. 145.
  12. ↑ Bońkowski 1997 ↓, s. 65.
  13. ↑ Greenberg 2005 ↓, s. 957.
  14. ↑ Kapović 2011 ↓, s. 53–55.
  15. ↑ Graeme Trousdale, Introduction to English Sociolinguistics, Edinburgh: Edinburgh University Press, 2010, s. 7, ISBN 978-0-7486-2324-2, ISBN 978-0-7486-2325-9, ISBN 978-0-7486-3000-4, OCLC 320798929 (ang.).
  16. ↑ Jahić, Halilović i Palić 2000 ↓, s. 21.
  17. ↑ Krysieniel 2017 ↓, s. 61–62.
  18. ↑ Pål Kolstø: Strategies of Symbolic Nation-building in South Eastern Europe. Abingdon–New York: Routledge, 2016. DOI: 10.4324/9781315610993. ISBN 978-1-315-61099-3. OCLC 950005217. (ang.).
  19. ↑ Dalibor Brozović, Odnos hrvatskoga i bosanskoga odnosno bošnjačkoga jezika, „Jezik”, 47, 1999, s. 13–16 (chorw.).
  20. ↑ Tri pitanja i tri odgovora [online], Odbor za standardizaciju srpskog jezika [dostęp 2018-01-19] (serb.).
  21. ↑ a b Alexander 2006 ↓, s. 426.
  22. ↑ Jozić 2012 ↓, s. 38.

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Język_bośniacki&oldid=72512478”