Język staroperski

martwy język z rodziny irańskiej

Język staroperski – wymarły język irański, wraz z awestyjskim i medyjskim, używany w okresie staroirańskim[1].

Język staroperski
Obszar

Starożytny Iran

Klasyfikacja genetyczna
Kody języka
ISO 639-2 peo
ISO 639-3 peo
IETF peo
Glottolog oldp1254
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Korpus języka staroperskiego zawiera głównie napisy na glinianych tabliczkach z Persji z okresu od ok. 600 p.n.e. do 300 p.n.e. Zapiski w języku staroperskim znalezione zostały również w dzisiejszym Iraku, Turcji i Egipcie[2]. Najważniejszym z nich jest inskrypcja z Behistun.

Nie wiadomo, kiedy dokładnie zaczęto posługiwać się staroperskim. Zgodnie z założeniami historyków, językiem staroperskim posługiwało się plemię Parsuwaszy, które na początku pierwszego tysiąclecia p.n.e. dotarło na Płaskowyż Irański, a następnie przemieściło się na teren obecnej prowincji Fars. Język ten stał się oficjalnym językiem dynastii Achemenidów. Źródła asyryjskie z IX wieku p.n.e., choć stanowią najwcześniejszą dokumentację perskiej i medyjskiej obecności na Płaskowyżu Irańskim i dostarczają wiele informacji nt. chronologii, przedstawiają jednak rozmieszczenie geograficzne starożytnych Persów jedynie ogólnikowo. Gdy Parsuwasze pojawiają się po raz pierwszy w dokumentach z czasów Salmanasara III, umiejscowieni są w okolicach jeziora Urmia. Dokładna tożsamość plemienia Parsuwaszy nie została jeszcze określona, ale z lingwistycznego punktu widzenia wyraz ten odpowiada staroperskiemu wyrazowi pārsa, wywodzącemu się z wcześniejszego *pārćwa[3]. Ponieważ staroperski zawiera wiele zapożyczeń z innego staroirańskiego języka, medyjskiego, jest prawdopodobne że staroperskim posługiwano się przed czasami Achemenidów i przez większość pierwszej połowy pierwszego tysiąclecia p.n.e.[4]

Porównanie z nowoperskim[potrzebny przypis] edytuj

Indoirański Staroperski Średnioperski Nowoperski Polski
*asuras mazdhās Ahura mazda Ohrmazd Ormazd اورمزد Ahura Mazda
*aśwas aspa asp asb اسب/asp اسپ koń
*kāma kāma kām kâm کام pożytek
*daiwas daiva dēw div دیو demon
drayah drayā daryâ دریا morze
*źhasta- dasta dastag dast دست ręka
*bhāgī bādzi bādz bâj باج/ bâž باژ bogactwo
*bhrātr- brātar brâdar barâdar برادر brat
*bhūmiš būmi būm bum بوم region, kraina
*martya martiya mard mard مرد mężczyzna
*māsa māha māh mâh ماه miesiąc, księżyc
*vāsara vāhara wahār bahâr بهار wiosna
stūnā stūn sotun ستون podstawa, kolumna
šijāta šād šâd شاد szczęśliwy
*ṛtam arta ard ord ارد porządek, prawda
*drauźh- drudz drugh doruɣ دروغ kłamstwo

Przypisy edytuj

  1. Leszek Bednarczuk (red.), Języki indoeuropejskie, t. 1, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1986, s. 125, ISBN 83-01-03352-5, OCLC 17446920 (pol.).
  2. Roland G. Kent, Old Persian, 1953 (ang.)
  3. Skjærvø, Prods Oktor Iranian Languages and Scripts: 1. Earliest evidence (ang.)
  4. Skjærvø, Prods Oktor Iranian Languages and Scripts: 2. Documentation (ang.)

Linki zewnętrzne edytuj