Jacques Chaban-Delmas

francuski polityk

Jacques Chaban-Delmas (ur. 7 marca 1915 w Paryżu jako Jacques Delmas, zm. 10 listopada 2000 tamże[1]) – francuski polityk, uczestnik ruchu oporu w okresie II wojny światowej, generał brygady. Działacz ugrupowań gaullistowskich, długoletni mer Bordeaux i deputowany, minister w różnych resortach, trzykrotnie przewodniczący Zgromadzenia Narodowego, w latach 1969–1972 premier Francji.

Jacques Chaban-Delmas
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

7 marca 1915
Paryż

Data i miejsce śmierci

10 listopada 2000
Paryż

Premier Francji
Okres

od 20 czerwca 1969
do 6 lipca 1972

Przynależność polityczna

Unia Demokratów na rzecz Republiki

Poprzednik

Maurice Couve de Murville

Następca

Pierre Messmer

podpis
Odznaczenia
Komandor Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Order Wyzwolenia (Francja) Krzyż Wojenny 1939–1945 (Francja) Medal Ruchu Oporu z rozetką (Francja) Krzyż Wielki I Klasy Odznaki Honorowej za Zasługi Komandor Orderu Leopolda II (Belgia) Krzyż Komandorski Orderu Izabeli Katolickiej (Hiszpania) Order Wielkiej Jugosłowiańskiej Gwiazdy Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Komandor Legii Zasługi (USA)
Jacques Chaban-Delmas
Jacques Delmas
Chaban, Lakanal, Arc
Ilustracja
generał brygady generał brygady
Data i miejsce urodzenia

7 marca 1915
Paryż

Data i miejsce śmierci

10 listopada 2000
Paryż

Przebieg służby
Lata służby

1938–1945

Siły zbrojne

Francuskie Siły Zbrojne
FFL
Francuska Armia Wyzwolenia
Francuskie Siły Wewnętrzne

Główne wojny i bitwy

II wojna światowa:

Życiorys edytuj

W młodości grał zawodowo w rugby i tenisa[2]. Kształcił się w Lycée Lakanal w Sceaux, po ukończeniu tej szkoły od 1933 pracował jako dziennikarz prasowy. Kontynuował jednocześnie naukę, w 1937 został absolwentem École libre des sciences politiques, a rok później ukończył prawo na Uniwersytecie Paryskim. Uzyskał magisterium z ekonomii politycznej oraz z prawa publicznego[2][3]. W 1939 ukończył uczelnię wojskową École spéciale militaire de Saint-Cyr, otrzymując stopień podporucznika[3].

Uczestnik kampanii francuskiej z 1940. Po demobilizacji podjął nieudaną próbę przedostania się do Wielkiej Brytanii. Zaczął działać we francuskim ruchu oporu, należał do tajnej siatki wywiadowczej „Hector”. Używał konspiracyjnych pseudonimów: głównie „Lakanal” i następnie „Chaban” (ten ostatni po wojnie włączył do swojego nazwiska[4]). Nawiązał współpracę z rządem Wolnej Francji, był członkiem delegatury wojskowej rządu, zastępcą delegata wojskowego, a od maja 1944 delegatem wojskowym. Odpowiadał za przekazywanie rozkazów generała Marie Pierre’a Kœniga z dowództwa alianckiego do ruchu oporu oraz za ich realizację. Również w 1944 awansowany na generała brygady. Pod koniec lipca tegoż roku znalazł się w Londynie, w sierpniu przerzucony do Francji. W tym samym miesiącu był jednym z dowódców powstania paryskiego, które zakończyło się wyzwoleniem francuskiej stolicy[1][2][3].

Wszedł następnie w skład gabinetu ministra wojny, gdzie odpowiadał m.in. za misję łącznikową i inspekcję. Od 1945 urzędnik administracji finansowej, od tegoż roku do 1946 pełnił funkcję sekretarza generalnego ministerstwa informacji[2]. Początkowo działał w ugrupowaniu radykałów, jednak w 1947 związał się ze środowiskiem gaullistów[4]. Od tego czasu należał do kolejnych formacji tworzonych przez środowisko skupione wokół Charles’a de Gaulle’a lub odwołujące się do gaullizmu. Działał w Rassemblement du peuple français, Républicains sociaux, Union pour la nouvelle République, Unii Demokratów na rzecz Republiki i Zgromadzeniu na rzecz Republiki[3]. Od 1954 do 1958 był sekretarzem generalnym gaullistowskiego stronnictwa URAS[5].

W 1946 uzyskał mandat posła do Zgromadzenia Narodowego I kadencji IV Republiki Francuskiej. Z powodzeniem ubiegał się o reelekcję na II i III kadencję (w 1951 i 1956)[3]. W 1958 wybrany w skład Zgromadzenia Narodowego I kadencji V Republiki Francuskiej. Mandat utrzymywał w dziewięciu kolejnych wyborach w 1962, 1967, 1968, 1973, 1978, 1981, 1986, 1988 i 1993[3]. W 1947 został wybrany na mera Bordeaux, urząd ten sprawował nieprzerwanie do 1995[2].

Pełnił również różne funkcje rządowe. Był ministrem robót publicznych, transportu i turystyki (od czerwca do sierpnia 1954 i od września 1954 do lutego 1955), pełniącym obowiązki ministra do spraw mieszkalnictwa i odbudowy (od września do listopada 1954), ministrem stanu (od lutego 1956 do czerwca 1957) oraz ministrem obrony (od listopada 1957 do maja 1958)[3]. W grudniu 1958 wybrany na przewodniczącego Zgromadzenia Narodowego I kadencji, na czele niższej izby parlamentu stał do czerwca 1969[3]. W czerwcu 1969 nowo zaprzysiężony prezydent Georges Pompidou powierzył mu stanowisko premiera[2]. Stojąc na czele rządu, uchodził za zwolennika pewnej współpracy z lewicą. Odszedł z urzędu w lipcu 1972, powodem były różnice zdań między nim a prezydentem oraz spory wewnątrz Unii Demokratów na rzecz Republiki[2][3].

Po śmierci Georges’a Pompidou w 1974 został kandydatem gaullistów na prezydenta[2]. Część tego środowiska odmówiła jednak jego poparcia – 43 parlamentarzystów pod przywództwem Jacques’a Chiraca podpisało petycję nawołującą do poparcia kandydatury reprezentującego środowisko republikanów Valéry’ego Giscarda d’Estainga[6], który ostatecznie zwyciężył w tych wyborach. Były premier zajął trzecie miejsce w pierwszej turze, otrzymując 15,1% głosów[7].

Jacques Chaban-Delmas pozostał aktywny we francuskiej polityce. Kontynuował działalność parlamentarną oraz samorządową. Pełnił dwukrotnie funkcję przewodniczącego rady regionalnej Akwitanii (1974–1979 i 1985–1988)[8]. Od kwietnia 1978 do maja 1981 i od kwietnia 1986 do czerwca 1988 ponownie był przewodniczącym Zgromadzenia Narodowego[3].

W 1995 nie ubiegał się o urząd mera, który przejął po nim Alain Juppé[2]. Dwa lata później odszedł z francuskiego parlamentu[3], kończąc swoją wieloletnią polityczną aktywność[4]. Zmarł 10 listopada 2000 w Paryżu. Po oficjalnych uroczystościach pogrzebowych, które odbyły się w Dôme des Invalides, został pochowany w miejscowości Ascain[1].

Awanse edytuj

Odznaczenia, wyróżnienia i upamiętnienie edytuj

Przypisy edytuj

  1. a b c Jacques Chaban-Delmas. ordredelaliberation.fr. [dostęp 2020-09-27]. (fr.).
  2. a b c d e f g h i Jacques Chaban-Delmas. gouvernement.fr. [dostęp 2020-09-27]. (fr.).
  3. a b c d e f g h i j k l Jacques Chaban-Delmas. assemblee-nationale.fr. [dostęp 2020-09-27]. (fr.).
  4. a b c Chaban-Delmas, Jacques (Pierre Michel). rulers.org. [dostęp 2020-09-27]. (ang.).
  5. Leaders of France. zarate.eu. [dostęp 2020-09-27]. (ang.).
  6. Jacques Chirac. assemblee-nationale.fr. [dostęp 2020-09-27]. (fr.).
  7. Élection présidentielle 1974. france-politique.fr. [dostęp 2020-09-27]. (fr.).
  8. Rulers: France: Regions. rulers.org. [dostęp 2020-09-27]. (ang.).
  9. Informacje na stronie parlament.gv.at. [dostęp 2020-09-27]. (niem.).

Bibliografia edytuj